ИДЕОЛОГЕМА И ИДЕОЛОГЕМНОЕ СЛОВО – К ОПРЕДЕЛЕНИЮ ТЕРМИНОВ
Abstrakt
В статье рассматривается непоследовательность интерпретации понятия идеологемы в русском языкознании и предлагается такое определение идеологемы и идеологемного слова, которое, как представляется, позволит выделять идеологемные слова, исключая фактор интуитивности.
Bibliografia
В.М. Алпатов, Волошинов, Бахтин и лингвистика, Языки славянских культур, Москва 2005.
М. М., Бахтин, Вопросы литературы и эстетики, Художественная литература, Москва 1975.
Э. В. Будаев, А. П. Чудинов, Политическая лингвистика, Флинта, Наука, Москва 2006.
Э. В. Будаев, А. П. Чудинов, Зарубежная политическая лингвистика, УрГПУ, Екатеринбург 2008.
И. Т. Вепрева, Т. А. Шадрина, 2006, Идеологема и мифологема: интерпретация терминов // Научные труды профессоров Уральского института экономики, управления и права – 3, Изд-во УрГУ, Екатеринбург 2005, с. 120–131.
Г. Ч. Гусейнов, Советские идеологемы в русском дискурсе 1990-х, Три квадрата, Москва 2003.
С. А. Журавлев, С.А.: 2013, Патерналема как важный компонент политичексого дискурса // Вестник Марийского государственного университета – 11, ФГБОУ ВПО Марийский государственный университет, Йошкар-Ола 2013, с. 38–41.
П. Зэмшал, Несколько замечаний относительно понятия идеологемы // Политическая лингвистика – 2, УрГПУ, Екатеринбург 2014, с. 138–142.
Г. О., Илагаева, Особенности воплощения социалистической идеологии в словарных статьях «толкового словаря русского языка» под редакцией Д.Н. Ушакова // Известия Южного федерального университета. Филологические науки – 5, ФГАОУ ВО Южный федеральный университет, Ростов-на-Дону 2014, с. 83–87.
А. А. Карамова, Идеологемы: определение понятия и типология // Современные проблемы науки и образования – 2, 2015, http://www.science-education.ru/pdf/2015/2/500.pdf (29 июня 2016).
Н. И. Клушина, Интенциональные категории публицистического текста (на материале периодических изданий 2000–2008 гг.). Автореф. дис. докт. филол. наук, МГУ им. Ломоносова, Москва 2008, http://oldvak.ed.gov.ru/common/img/uploaded/files/vak/announcements/filolog/22-12-2008/Klushina.doc (29 июня 2016).
Н. И. Клушина, Теория идеологем // Политическая лингвистика – 4, УрГПУ, Екатеринбург 2014, с. 54–58.
Н. А. Купина, Тоталитарный язык: словарь и речевые реакции, ЗУУНЦ, Екатеринбург – Пермь 1995.
Н. А. Купина, Языковое сопротивление в контексте тоталитарной культуры, Изд-во Уральского университета, Екатеринбург 1999.
Н. А. Купина, Языковое строительство: от системы идеологем к системе культурем // Л. П. Крысин (ред.), Русский язык сегодня – 1, Ин-т рус. яз. им. В. В. Виноградова РАН, Москва 2000, с. 182–189.
Н. А. Купина, Тоталитарные мифологемы в речевом пространстве уральского города // И. Т. Вепрева, Н. А. Купина, О. А. Михайлова (ред.), Язык вражды и язык согласия в социокультурном контексте современности, Издательство Уральского университета, Екатеринбург 2000, с. 516–534.
Е. А. Лыкина, Идеологема как лингвокогнитивная категория: к проблеме определения понятия // Язык и культура – 10, Изд-во ЦРНС, Новосибирск 2014, с. 201–207.
Е. Г. Малышева, Идеологема как лингвокогнитивный феномен: определение и классификация // Политическая лингвистика – 4, УрГПУ, Екатеринбург 2009, с. 32–40.
Е. Г. Малышева, Концепт ‘ОЛИМПИАДА-2014’ как новоидеологема современной России (на метериале текстов СМИ) // Политическая лингвистика – 2, УрГПУ, Екатеринбург 2012, с. 109–113.
А. А. Мирошниченко, Конструирование предвыборного лозунга: идеологемы и ценности, w: P. Czerwiński, J. Stawnicka (red.), Słowo i tekst, UŚ, Katowice 2008, s. 178–185.
Б. М. Мокиенко, Т. Г. Никитина, Т. Г., Толковый словарь языка Совдепии, Фолио-Пресс, СПб 1998.
Е. А. Нахимова, Идеологема Сталин в современной массовой коммуникации // Политическая лингвистика – 2, УрГПУ, Екатеринбург 2011, с. 152–156.
А. П. Романенко, А. П.: Образ ритора в советской словесной культуре, Издательство Сарат. университета, Саратов 2000.
А. А. Романов, Политическая лингвистика: Функциональный подход, ИЯ РАН, Москва-Тверь 2002.
В. А. Рыжова, Идеологема и мифологема как прагматическое ядро высказывания // Вестник Иркутского государственного лингвистического университета – 1, МГЛУ ЕАЛИ, Иркутск 2014, с. 27–31.
М. С. Тихонова, Политическая лингвистика: Учеб. Пособие, Издательство ОГУ, Омск 2012.
О. Ю. Шмелева, Современные подходы к определению термина как специальной единицы языка // Вестник Ленинградского государственного университета им. А.С. Пушкина – 1, 3, ГАОУ ВО ЛО «ЛГУ им. А.С. Пушкина», СПб 2010, с. 104–114.
О. Е. Чернова, Идеологема «враг» в советских и современных политически ориентированных текстах // Научный диалог 5: Филология, Центр научных и образовательных проектов, Екатеринбург 2013, с. 155–171.
А. П. Чудинов, Политическая лингвистика, Флинта – Наука, М. 2006.
Е. Н., Ширяев, Общие процессы в развитии русского языка в 1945–1949 гг. // Е. Н. Ширяев, (ред.), Русский язык, Uniwersytet Opolski, Instytut filologii Polskiej, Opole 1997, с. 15–26.
M. Epstein, Relativistic Patterns in Totalitarian Thinking: an Inquiry into the Language of Soviet Ideology, Woodrow Wilson International Center for Scholars, Washington 1991.
F. Jameson, The Political Unconscious. Narrative as a socially symbolic act, Cornell University Press New York 1981.
J. Molas, Problemy opisu konfrontatywnego pojęć społeczno-politycznych, w: S. Dubisz, J. Porayski-Pomsta, E. Sękowska (red.), Lingwistyka a polityka: słownik pojęć politycznych i społecznych krajów Europy Środkowej i Wschodniej, Elipsa, Warszawa2007, s. 54–64.
Wydział Filologiczny Uniwersytetu Mikołaja Kopernika Polska
Piotr Zemszał (Wydział Filologiczny UMK), adiunkt w Katedrze Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, absolwent historii i filologii rosyjskiej, badacz pragmatyki tzw. nowomowy radzieckiej, tłumacz. Zainteresowania naukowe: manifestacje ideologii w dyskursie, relacje między dyskursem ideologicznym a kulturą, sposoby językowego oddziaływania na odbiorcę. Autor szeregu prac poświęconych tzw. nowomowie, m. in. Rytualność i pragmatyzm sowieckiego dyskursu totalitarnego. O pragmatycznej zasadzie kompetencji nadawcy i nominacjach dotyczących Stalina ("Socjolingwistyka" 2012), Ojciec, wódz, nauczyciel. Nominacje językowe dotyczące Stalina w sowieckim dyskursie ideologicznym w okresie powojennym (Toruń 2016). Metaforyka związana z pojęciami światła i ciemności w sowieckim ideologicznym subdyskursie o kulturze w latach 1953–1957 na materiale gazety "Prawda" ("Etnolingwistyka" 2017).
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
