Piotr Czaadajew — ojciec prowidencjalizmu w Rosji
Abstrakt
PIOTR CZAADAJEW — OJCIEC PROWIDENCJALIZMU W ROSJI
S t r e s z c z e n i e
Artykuł zawiera ogólną krytykę koncepcji badawczych, które rozpatrują religijną metafizykę Czaadajewa jako pochodną względem jego historiozofii lub jako uboczny produkt rozważań na temat historii Rosji i Europy Zachodniej. Bliska jest za to autorowi pozycja Michała Gerszenzona, akcentująca u Czaadajewa prymat metafizyki nad historiozofią. Dokonując na podstawie całości Listów filozoficznych ogólnej rekonstrukcji prowidencjalizmu myśliciela dochodzimy do wniosku, że centrum jego światopoglądu stanowiło przekonanie o nieustającej obecności w dziejach Opatrzności Bożej, najbardziej widocznej w historii katolickiej Europy. To zaś jeszcze bardziej uwypuklało paradoksalną tezę Czaadajewa o zapomnianej przez Opatrzność prawosławnej Rosji, która jako przykład negatywny miała stanowić przestrogę dla pozostałego świata.
ПЕТР ЧААДАЕВ — ОТЕЦ ПРОВИДЕНЦИАЛИЗМА В РОССИИ
Р е з ю м е
В статье представлено критическое отношение к исследовательскому подходу к наследию Чаадаева, предполагающему рассмотрение его метафизики как производной историософии или вовсе как побочную составляющую исторических мировоззрений российского писателя и мыслителя. В статье высказываются взгляды схожие на трактовку данной проблемы Михаилом Гершензоном. В результате реконструкции чаадаевского понимания провиденциализма на основании всех Философических писем мыслителя в статье утверждается в качестве центральной идеи этих писем убеждение Чаадаева о действии в истории Провидения, наиболее заметное в истории католической Западной Европы. Данное убеждение поддерживает и парадоксальное утверждение о забытой Провидением православной России, которая в качестве отрицательного примера должна играть роль назидания для остального мира.
Uniwersytet Jagielloński
Filolog rusycysta i historyk idei, wieloletni dyrektor instytutu Filologii
Wschodniosłowiańskiej UJ, od 2005 kierownik Katedry Kultury Słowian
Wschodnich UJ. Rektor Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Stanisława Pigonia w Krośnie. Autor ponad 300 publikacji, w tym dziewięciu książek na temat kultury i historii Rosji, Ukrainy i Białorusi, także ich związków z Polską. W 1991 uhonorowany Nagrodą Polcul za „współpracę polsko-rosyjską w walce o demokrację”. Ostatnia książka — Между Краковом, Римом и Москвой. Русская идея в новой Польше (Moskwa 2013). W 2016 wraz z żoną Leokadią Anną i synem Igorem opublikował przekład Mistrza i Małgorzaty z filologicznym komentarzem. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2015) i Medalem Gloria Artis (2018).
Kontakt: grzegorz.przebinda@uj.edu.pl
ORCID 0000-0001-9581-0214
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
