SPOTKANIE CHRZEŚCIJAŃSTWA Z ISLAMEM – ANIOŁY IWANA BUNINA
Abstrakt
Joanna Jędra\ Ewa Stawinoga
SPOTKANIE CHRZEŚCIJAŃSTWA Z ISLAMEM – ANIOŁY IWANA BUNINA
Streszczenie:
Niniejszy artykuł to próba interpretacji trzech utworów poetyckich Iwana Bunina, zawierających motyw anioła.
Pierwszy z wierszy – Михаил (1919) nawiązuje do tradycji chrześcijańskiej. Archanioł Michał zostaje ukazany jako Archistrateg zastępów niebieskich i Boży wojownik, swoim wyglądem przypominający cherubina z Księgi Rodzaju, strzegącego dostępu do Ogrodu Eden po upadku pierwszych ludzi. Ponadto zyskuje on miano ducha gniewu, zemsty i kary, czym Bunin nawiązuje do apokryficznego wizerunku Michała – zwycięskiego obrońcy w walce z Szatanem, a także do jego roli sędziego podczas Sądu Ostatecznego.
Dwa pozostałe utwory – Сатана Богу (1903-1906) i Бессмертный (1906-1907) odsyłają do tradycji islamu. W obu przypadkach Koran służy jedynie za impuls twórczy dla Bunina. Pierwszy wiersz to poetycka wizja upadku aniołów i człowieka. Jego bohaterem jest Iblis – islamski zbuntowany anioł. W tekście rosyjskiego poety zyskuje on status demiurga – prawdziwego stwórcy człowieka, który przywodząc go do grzechu i odbierając mu wieczne rajskie życie, czyni z martwej i bezwolnej gliny (ulepionej przez Boga) nowego Adama, umożliwiając mu tym samym prawdziwą (ziemską) egzystencję. Drugi utwór prezentuje wizję końca świata. Według Koranu, ostatecznej zagłady na ziemi dokona Anioł Śmierci – Azrael (Izra’il). W wierszu Bunina towarzyszy mu inny anioł – Anioł Zemsty, pod którym, jak wynika to z zaprezentowanej analizy, kryje się sam Allach. Poeta odchodzi zatem od tradycyjnego – miłościwego i sprawiedliwego wizerunku Boga muzułman i przedstawia go jako budzącego strach, groźnego sędziego; dzierżącego miecz, przed którym nie umknie żaden grzesznik.
Słowa kluczowe: poezja Iwana Bunina, chrześcijaństwo i islam, anioły, Michał, Iblis, Anioł Śmierci (Azrael), Anioł Zemsty.
Joanna Jędra\ Ewa Stawinoga
MEETING OF CHRISTIANITY WITH ISLAM –ANGELS OF IVAN BUNIN
Summary
This article is an attempt to interpret the three poems by Ivan Bunin, containing the theme of angel which so far has not been the subject of detailed studies of experets in his work.
The first of the poems - Михаил (1919) refers to the Christian tradition. Archangel Michael is shown as the Archistrateg of the heavenly hosts and God's warrior, by his appearance resembling a cherub from Genesis, guarding the access to the Garden of Eden after the fall of the first people. Moreover, he gains the spirit of anger, revenge and punishment, which Bunin refers to the apocryphal image of Michał - the victorious defender in the fight against Satan, as well as his role as a judge during the Last Judgment.
The other two works - Сатана Богу (1903-1906) i Бессмертный (1903-1906) refer to the tradition of Islam. In both cases, the Koran serves only as a creative impulse for Bunin. The first poem is a poetic vision of the fall of angels and man. Its protagonist is Iblis - an Islamic rebellious angel. In the text of the Russian poet, it gains the status of a demiurge - the true creator of a man who bringing him to sin and taking away his eternal Paradise life, makes of dead and devoid of will clay (formed by God) a new Adam, thus enabling him to live a true (earthly) existence. The second work presents the vision of the end of the world. According to the Koran, the final annihilation on earth will be performed by the Angel of Death - Azrael (Izrael'il). In Bunin's poem it is accompanied by another angel - the Angel of Vengeance, under which, as the analysis shows, Allah himself is hidden. The poet departs from the traditional - the merciful and just image of Muslims' God and presents him as a fearful, threatening judge; wielding a sword, before which no sinner escapes.
Key words: Ivan Bunin's poetry, Christianity and Islam, angels, Michał, Iblis, Angel of Death (Azrael), Angel of Vengeance
Bibliografia
Агафонова В., Черты религиозно-философского ренессанса рубежа XIX-XX веков в художественном сознании И. А. Бунина, „Культура. Духовность. Общество” 2015, вып. 18.
Алексеев П., Ислам в русской литературе: рождение гипертекста, ,,Мир науки, культуры, образования'' 2007, вып. 2.
Аль-Ашкар У. С.: Мир благочестивых ангелов, перевод с арабского, вступительное слово и примечания Э. Кулиева, Москва 2008.
Бердникова О., Мотивы искушения в творчестве И. А. Бунина в асперте христианской антропологии, „Известия Российского государственного педагогического университета им. А. И. Герцена” 2008, вып. 85.
Бидерманн Г., Энциклопедия символов, перевод В. Валькова, Ю. Вейнгольда, В. Гринько и др., Изд. Республика, Москва 1996.
Бортников В., Никольский Е., Изображение Архангела Михаила в поэме Джона Мильтона „Потерянный рай”: аспект хронотопа, „Вестник Удмуртского университета” 2014, вып. 4.
Вовк О., Энциклопедия знаков и символов, Вече, Москва 2006.
Геккель Э., Мировые загадки, Издание Д. П. Ефимова, Москва 1906.
Глаголев А., Ветхозаветное библейское учение об ангелах. Опыт библейско-богословского исследования, Тип. И. И. Горбунова, Киев 1900.
Глаголев В., Культурологические аспекты художественно-эстетической проблематики в современном религиоведении, в: Д. Спивак (ред.), Фундаментальные проблемы культурологии в четырех томах. Том III: Культурная динамика, Алетейя, Санкт-Петербург 2008.
Глубоковский Н., Библейский словарь, Москва 2007.
Дунаев М., Вера в горниле сомнений. Православие и русская литература в XVII–XX вв., Издательский совет Русской Православной Церкви, Москва 2003.
Изречения египетских отцов. Памятники литературы на коптском языке, введение, перевод из коптского и комметарии А. Еланской, Алетейя, Санкт-Петербург 2001.
Карпенко Г., Творчество И. А. Бунина и религиозное сознание рубежа веков: Учебное пособие к спецкурсу «Литература и религиозное сознание» для студентов дневного и заочного отделений специализации «Русский язык и литература», Универс-групп, Самара 2005.
Кен-Тэ К., Тема Востока в творчестве И. А. Бунина. Автореферат на соискание ученой степени кандидата филологических наук, Санкт-Петербург 1997.
Керлот Х. Э., Словарь символов, перевод Н. Богуна, Ю. Данько, С. Козунины и др., REFL-book, Москва 1994.
Климович Л., Книга о Коране, его происхождении и мифологии, Издательство политической литературы, Москва 1986.
Коран, перевод с арабского и комментарий М. –Н. О. Османова, Москва 1995.
Куваева Л., Христиансние традиции в русской литературе, „Вестник Кемеровского государственного университета культуры и искусств” 2010, вып. 10/2010.
Кузнецова В., Сотворение мира в восточнославянских дуалистических легендах и апокрифической книжности, в: В. Петрухин (ред.), От Бытия к Исходу. Отражение библейских сюжетов в славянской и еврейской народной культуре. Сборник статей, ГЕОС, Москва 1998.
Мальцев Ю., Иван Бунин. 1870-1953, Посев, Франкфурт-на-Майне – Москва 1994.
Олейникова Т., Архангелы – наши покровители, Москва 2003.
Прозоров С. (ред.), Ислам. Энциклопедический словарь, Наука, Москва 1991.
Токарев С. (ред.), Мифы народов мира. Энциклопедия, т. 2, Советская энциклопедия, Москва 1988.
Тычинская П., Древнейшие изображения Архангела Михаила – грозных сил воеводы, „Известия Российского государственного педагогического университета им. А.И. Герцена” 2012, вып. 133.
Успенский Б., Филологические разыскания в области славянских древностей (Реликты язычества в восточнославянском культе Николая Мирликийского), Издательство Московского университета, Москва 1982.
Bielawski J., Islam, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1980.
Daniélou J., Teologia judeochrześcijańska, przeł. S. Basista, WAM, Kraków 2002.
Fromm E., Zapomniany język, przeł. K. Płaza, vis-a-vis/Etiuda, Kraków 2009.
Jeanguenin G., Święty Michał Archanioł, przeł. G. Kania, Promic, Warszawa 2012.
Riddell P. G., Jak przemawia Allach: islamskie anioły, diabły i tsunami z 2004 roku, w: Anioły i demony w różnych religiach świata, przeł. M. Chojnacki, WAM, Kraków 2009.
Riddell P. G., Smith-Riddell B. (red.), Anioły i demony w różnych religiach świata, przeł. M. Chojnacki, WAM, Kraków 2009.
Rojek M.: Angelologia i demonologia. Skrypt dla studentów teologii, Wydawnictwo Archidiecezji Przemyskiej, Przemyśl 1999.
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie; Zakład Literatury i Kultury Rosyjskiej Polska
dr nauk humanistycznych z zakresu literaturoznawstwa rosyjskiego; autor monografii pt. Symbolika biblijna w poezji Wiaczesława Iwanowa
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie; Wydział Humanistyczny Polska
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
