L’esthétique de la lettre dans le roman et dans la peinture du XVIIIe siècle ou la représentation de la scène de lecture et d’écriture
Abstrakt
One cannot question the fact that a motif of a letter occupies a very significant position in the eighteenth century French paintings and literature. Although the motif of a woman reading a letter was used much earlier by the Dutch painters such as Vermeer, there are also many eighteenth century French painters (Raoux, Fragonard, Chardin or Pierre), who show women devoted to this particular activity. Thus, the popularity of letters in literature and art results from an important role correspondence played at that time. This paper emphasizes the description of a process of writing letters by a protagonist and its further influence on the receiver’s emotional and physical state of mind and body. Letters comprise a source of pleasure for both — a writer and a reader. In painting, a letter serves as the key to the interpretation of a painting, though its content is neither revealed nor comprehensible. The way of presenting characters and space, and a central position of a letter in the considered paintings may determine the interpretation — it can be treated as a signal of a relationship between lovers or its reminiscence. Considering the intimacy of the presented scene and a confidential character of a love letter, the canvas can differently predispose the receivers and make them think about sentimental intrigues.
Key words: Epistolary esthetics, reading scene, writing scene, Enlightenment’s paintings, Enlightenment’s novels.
Bibliografia
ALTMAN, Janet, 1982: Epistolarity. Approaches to a Form. Columbus, Ohio State University Press.
BESSIRE, François, 2004 : « “Votre lettre m’a fait rêver” : lettre et rêverie dans la peinture de la seconde moitié du XVIIIe siècle ». Revue de l’Aire, n° 29 [Paris, Honoré Champion].
BRAY, Bernard, 2007 : Épistoliers de l’âge classique. L’art de la correspondance chez Madame de Sévigné et quelques prédécesseurs, contemporains et héritiers. Tübingen, Gunter Narr Verlag.
DAUPHIN, Cécile, 1994 : « Mise en scène du geste d’écriture ». In : BOSSIS, Mireille, éd. : La lettre à la croisée de l’individuel et du social. Paris, Kimé.
DAWSON, Dierdre, 1994 : « La lettre dans l’œuvre et dans la vie de Fragonard (1732—1806) ». In : La Lettre au XVIIIe siècle et ses avatars. Toronto, Éditions du Gref.
HAMON, Philippe, 1984 : Texte et idéologie. Paris, PUF.
HERMAN, Jan, 1989 : Le mensonge romanesque : paramètres pour l’étude du roman épistolaire en France. Amsterdam, Rodopi et Louvain, Leuven University Press.
LABROSSE, Claude, 1991 : « Puissance de la fiction, pouvoirs de l’instant ». Études Jean-Jacques Rousseau, Revue publiée avec le concours du Musée J.J. Rousseau de Montmorency, n° 5, à l’écart.
LACLOS, Choderlos de, 1998 : Les Liaisons dangereuses. Manchecourt, Pocket.
LEYMARIE, Jean, 1967 : L’esprit de la lettre dans la peinture. Genève, Skira.
LIBIS, Jean, 2000 : « La lettre amoureuse ». In : Peinture et écriture 3. Frontières éclatées. Coll. Traverses sous la dir. de Montserrat PRUDON. Paris, La Différence / Éditions UNESCO.
MELANÇON, Benoît, 1996 : Diderot épistolier. Contribution à une poétique de la lettre familière au XVIIIe siècle. Québec, Fides.
NITKA, Małgorzata, 1998: « Teksty odosobnienia. Klarysa, czyli topografia listu w literaturze angielskiej XVIII wieku » [« Textes d’isolement. Clarisse ou la topographie de la lettre dans la littérature anglaise du XVIIIe siècle »]. In : Literatura i komunikacja. Od listu do powieści autobiograficznej [Littérature et communication. De la lettre au roman autobiographique]. Lublin, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
ROUSSEAU, Jean-Jacques, 1964 : La Nouvelle Héloïse. Paris, Gallimard.
SKWARCZYŃSKA, Stefania, 1937: Teoria listu [Théorie de la lettre]. Lwów, Archiwum Towarzystwa Naukowego.
Université de Silésie
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
