Miedos y modos de ver. Sobre la representación del miedo en la narrativa hispanoamericana actual
Abstrakt
This paper aims at analyzing figures and functions of fear in a significant part of Spanish American fiction at the turn of 21st century. Both as a literary motif that organizes the plot in various kinds of criminal fiction and as a state of mind that seems to be rooted specially in postcolonial societies, the fear and a sense of foreboding is overhelming in fictional universes of Roberto Bolaño, Horacio Castellanos Moya, Juan Villoro, Daniel Sada, Cristina Rivera Garza and many others. A traumatic recent past in the region (military dictatorships, civil wars, drug wars in many countries) partially accounts for this, but this tendency can also be explained by the world democracy crisis and the global growth of insecurity in the beginning of 21st century. The article also takes into consideration the aspects of style, composition and narrative techniques that perpetuate the atmosphere of fear and the notion of an unpunished crime.
Key words: Spanish American contemporary fiction, images of fear, detective novel, open-ended fiction
Bibliografia
Alzate Gastón, 2008: «El extremismo de la lucidez: San Fernando Vallejo». Revista Iberoamericana, 74 (222).
Baudrillard Jean, 1991: Las transparencias del mal. Trad. J. Jordá. Barcelona: Anagrama.
Beck Ulrich, Giddens Anthony, Lash Scott, 1991: Modernización reflexiva. Política, tradición y estética en el orden social moderno. Trad. J. Albores. Madrid: Alianza Editorial.
Bolaño Roberto, 1997: Llamadas telefónicas. Barcelona: Anagrama.
Bolaño Roberto, 1998: Los detectives salvajes. Barcelona: Anagrama.
Bolaño Roberto, 1999: Nocturno de Chile. Barcelona: Anagrama.
Bolaño Roberto, 1999: «Discurso de Caracas». Letraslibres, octubre, extraído de: http://www.letraslibres.com/revista/convivio/discurso-de-caracas-venezuela. Fecha de la última consulta: el 5 de agosto de 2013.
Bolaño Roberto, 2004: 2666. Barcelona: Anagrama.
Busqued Carlos, 2009: Bajo este sol tremendo. Barcelona: Anagrama.
Canclini Néstor, 2010: La sociedad sin relato. Antropología y estética de la inmimencia. Buenos Aires: Katz Editores.
Castellanos Moya Horacio, 2004: Insensatez. Barcelona: Tusquets.
Castro Carpio Augusto, 2005. «El terror como ejercicio del poder». En: Claudia Rosas Lauro, ed.: El miedo en el Perú. Siglos XVI al XX. Lima: Fondo Editorial de la Pontificia Universidad Católica del Perú.
Chareyre-Mejean Alain, 1995: «La touche assassine». En: Colas duflo, Renée BaliBar : Philosophies du roman policier. Fontenay-aux-Roses: E.N.S.
Comaroff Jean, Comaroff John L., eds., 2006: Law and Disorder in the Postcolony. Chicago: The University of Chicago Press.
Cueto Alonso, 2005: Las grandes miradas. Barcelona: Anagrama.
Delumeau Jean, 2012: El miedo en el Occidente. Trad. M. Armiño. Madrid: Taurus.
Echevarría Ingacio, 2007: «Nota preliminar». En: Roberto Bolaño: El secreto del mal. Barcelona: Anagrama.
González Rodríguez Sergio, 2009: El hombre sin cabeza. Barcelona: Anagrama.
Manzoni Celina, 2011: «Discursos del cuerpo y construcción de memoria». Taller de letras, 49.
Manzoni Celina, 2004: «Fernando Vallejo o el arte de la traducción». Cuadernos Hispanoamericanos, 651–652.
Marina José Antonio, 2006: Anatomía del miedo. Barcelona: Anagrama.
Mattalia Sonia, 2008: La ley y el crimen. Usos del relato policial en la narrativa argentina (1880–2000). Madrid–Frankfurt: Iberoamericana-Vervuert.
Nielsen Gustavo, 2004: Auschwitz. Barcelona: Alfaguara.
Pluta Nina, 2012: La sombra del crimen. De la influencia del género criminal en la narrativa hispanoamericana del cruce de los milenios. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Rey Rosa Rodrigo, 2010: Material humano. Barcelona: Anagrama.
Rivera Garza Cristina, 2009: La muerte me da. Barcelona: Tusquets.
Saer Juan José, 2008: La pesquisa. Barcelona: Anagrama.
Speranza Graciela, 2012: Átlas portátil de América Latina. Arte y ficciones errantes. Barcelona: Anagrama.
Ungar Antonio, 2011: Tres ataúdes blancos. Barcelona: Anagrama.
Vallejo Fernando, 2001: El desbarrancadero. Bogota: Alfaguara.
Vanoli Hernán, 2010: Pinamar. Buenos Aires: Interzona.
Vázquez Juan Gabriel, 2007: Historia secreta de Costaguana. Barcelona: Anagrama.
Ventura Antoine, 2007: «De la fragmentation et du fragmentaire dans l’oeuvre narrative de Roberto Bolaño». En: Karim Benmiloud, Raphaël Estève, eds.: Les astres noirs de Roberto Bolaño. Bordeaux: Presses Universitaires de Bordeaux.
Villoro Juan, 2004: El testigo. Barcelona: Anagrama.
Žižek Slavoj, 2010: El acoso de la fantasía. Trad. C. Braunstein Saal. México: Siglo XXI.
Universidad Pedagógica, Cracovia
Nina Pluta es doctora por la Universidad Jaguelónica de Cracovia. Actualmente trabaja en la Cátedra de Literatura y Lengua Española de la Universidad Pedagógica de Cracovia. Se especializa
en la literatura hispanoamericana contemporánea. Es coautora (con Ewa Łukaszyk) de Historia literatur iberoamerykańskich y autora de La sombra del crimen. De la influencia del género criminal en la narrativa hispanoamericana en el cruce de los milenios. Ha traducido al polaco obras de Roberto Bolaño y Juan José Saer, entre otros.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
