Artykuł przedstawia wyniki badań nad strukturą etnopolityczną Połabia Południowego pod koniec VI - w pierwszej trzeciej X wieku oraz nad procesami związanymi z jej kształtowaniem. W tym kontekście autor wyjaśnia historiografię tego zagadnienia, bada migrację Słowian do Połabia Południowego, określa główne podziały etniczne i polityczne regionu w tym okresie, bada wewnętrzną organizację jednostek politycznych. Na podstawie analizy i porównania wyników badań archeologicznych i lingwistycznych ze źródłami pisanymi zaproponowano nowe rozwiązania niektórych aspektów problemu badawczego.

Wiersze skaldów sławiące wikińskie dokonania ich bohaterów od dawna zwracały uwagę badaczy, szczególnie tych, którzy podejmowali studia nad aktywnością Skandynawów w rejonie Wysp Brytyjskich na przełomie X i XI wieku. Poematy takie jak Óláfsdrápa Hallfreda Óttarssona, Víkingarvísur Sigvata Þórðarsona czy też Hǫfuðlausn Óttara svarti postrzegano też jako świadectwa określonej pamięci o wikińskiej przeszłości, wykorzystywanej przez tych poetów w zabiegach o uznanie ich twórczości jako kluczowej w kreowaniu ideologii władzy. Prezentowany artykuł proponuje trochę inne spojrzenie na wiersze sławiące wikińskie dokonania skandynawskich władców. Autor stara się w nim wykazać, że przywołane poematy służyły nie tylko upamiętnieniu wojennych dokonań ich bohaterów, ale nade wszystko podkreśleniu ich władczych przymiotów. Służyło temu między innymi przedstawianie ofiar wikińskich ataków jako buntowników i złoczyńców, których władca poskramiał, słusznie karząc ich za ich występki i wymuszając uznanie swojej władzy.

Poniższy artykuł stanowi próbę kompleksowego przeglądu użycia maledykcji (formuły karnej) w średniowiecznych dokumentach polskich. Na potrzeby niniejszego opracowania przeanalizowano ponad 150 przypadków występujących w polskich dokumentach dyplomatycznych powstałych przed końcem XIII wieku. Pierwsza część tekstu stanowi podsumowanie dotychczasowego stanu badań, druga zaś poświęcona jest analizie formalnej i ideologicznej maledykcji. Analizowana formuła była charakterystycznym elementem dokumentów wydawanych do połowy XIII wieku, zawartym przede wszystkim w dokumentach regulujących relacje między władzą świecką a kościelną. W artykule omówiono kary i treści religijne zawarte w tych dokumentach. Najczęściej stosowanymi złorzeczeniami były groźby gniewu Bożego i kary boskiej (zarówno ze strony Boga, jak i świętych). Formuła charakteryzowała się silną obecnością idei eschatologicznych, typowych dla średniowiecznej mentalności. Przeprowadzona analiza wykazała, że formule maledykcji często towarzyszyła apprecation (pozytywna sankcja) - razem miały one zachęcać obie strony do honorowania postanowień dokumentu. Materiał źródłowy został zestawiony ze źródłami ikonograficznymi i literackimi. Dodatkowo autor podjął próbę analizy stylistycznej formuły.

Podczas pobytu w Przedborzu we wrześniu 1370 r. Kazimierz Wielki wybrał się na polowanie, podczas którego spadł z konia i zranił się w lewą goleń. Zmarł nieco ponad miesiąc później. Po jego śmierci pojawiło się pytanie o testament pozostawiony przez monarchę. Dotychczas zdecydowana większość literatury przedmiotu omawiała jego wykonanie jedynie w sensie politycznym (tj. rozpoczęcia panowania rodu Andegawenów w Królestwie Polskim), pomijając jego aspekt dyplomatyczny. Dzięki współczesnej relacji Kroniki Jana z Czarnkowa wiemy, że 8 i 9 listopada 1370 r., a więc zaraz po pogrzebie Kazimierza, który odbył się 7 listopada, Mszczuj sandomierski i Jan krakowski nieoficjalnie otworzyli dokumenty królewskie przeznaczone dla naturalnych synów Kazimierza i księcia słupskiego Kaźka, czyniąc je tym samym nieważnymi. Dokumenty te nie zachowały się. Ze względu na fakt, że problem ten nie doczekał się jak dotąd wystarczającego omówienia w literaturze przedmiotu, warto ponownie przyjrzeć się kwestii testamentu Kazimierza Wielkiego - zarówno w kontekście dyplomatycznym, jak i poprzez porównanie go z (niemal) współczesnymi testamentami spisanymi przez Elżbietę Polską i biskupa krakowskiego Floriana Mokrskiego. Artykuł stanowi próbę dyplomatycznej analizy testamentu Kazimierza Wielkiego oraz oszacowania możliwej formy i liczby dokumentów składających się na ostatnią wolę polskiego króla.

Artykuł przedstawia historię sporu o dziesięciny z kościoła w Czernięcinie w diecezji chełmskiej w latach dwudziestych XIV wieku. Narracja pierwszej części koncentruje się na postaci Pawła z Kłodawy, który odegrał znaczącą rolę w tych wydarzeniach. Artykuł koncentruje się przede wszystkim na jego stosunku do beneficjów i prebendariuszy w Królestwie Polskim oraz staraniach o miejsce w kapitule poznańskiej. W dalszej części omówiono przedmiot sporu, czyli kościół w Czernięcinie i wsie należące do parafii oraz kwestię podziału dziesięciny przeznaczonej na uposażenie rektora. Następnie artykuł przechodzi do rozwoju sporu, który rozpoczął się procesem w Kurii Rzymskiej w 1422 r., a zakończył w 1424 r. wyrokiem sądu polubownego pod przewodnictwem biskupa włocławskiego. W tej części opisana została również postawa Pawła z Kłodawy, który w pierwszej fazie sporu był oskarżycielem z ramienia biskupa chełmskiego, by później zabiegać o parafię w Czernięcinie dla siebie i procesować się o jej dziesięciny ze wspomnianym biskupem. Ostatnia część wprowadza w kontekst i wnioski dotyczące zainicjowanej przez Jana Biskupca rozbudowy sieci parafii w diecezji chełmskiej, a także planu odzyskania dziesięcin ze świeżo odzyskanych gruntów ornych, co stało się sukcesem za czasów Zbigniewa Oleśnickiego z diecezji krakowskiej. Przykład parafii w Czernięcinie pokazuje, że Biskupiec miał podobne zamiary, choć przegrana w sporze z rektorem z Czernięcina i słabiej rozwinięta sieć kościołów skłoniły go do przemyśleń. Do artykułu dołączono przedruk dekretu wydanego we wspomnianym procesie 26 czerwca 1422 r.

Gra w szachy, pochodząca z Indii, przybyła do Europy na przełomie X oraz XI wieku i stopniowo stała się popularna wśród bardziej uprzywilejowanych, zwłaszcza feudalnej arystokracji i duchowieństwa. W XII wieku, wraz z rozkwitem kultury dworskiej i rycerskiej, szachy stały się popularną rozrywką do tego stopnia, że gra przekształciła się w atrybut elit społecznych. Kulturowa analiza fenomenu szachów wskazuje jednoznacznie, że popularna jako źródło rozrywki gra wykorzystywana była nie tylko w kontekście ludycznym. W artykule autorka koncentruje się na przypadkach gry w szachy pomiędzy mężczyzną i kobietą, obecnych w kilku średniowiecznych narracjach (XII-XIV wiek) pochodzących z łacińskiej Europy. Analiza wybranych narracji pozwala odpowiedzieć na pytanie o stopień, charakterystykę i skuteczność tropu gry w szachy rozumianej jako narzędzie rywalizacji płci w kontekście ludzkiej seksualności.

Artykuł dotyczy krytycznej edycji jednej z najstarszych polskich ksiąg wpisów do prawa miejskiego. Rejestry nowych mieszkańców Proszowic z lat 1420-1499 zachowały się w trzech różnych rękopisach przechowywanych w Archiwum Narodowym w Krakowie (zespół: Variae civitates et villae: sygn. 29/121, podpisy 160, 166, 167). Cechą charakterystyczną zapisów dokumentujących wjazd nowych mieszkańców do Proszowic jest rozproszenie wpisów i ich nieregularne rozmieszczenie na pustych częściach rękopisów. Dopiero po zebraniu i uporządkowaniu wszystkich wpisów możliwe jest sporządzenie listy nowych mieszkańców miasta. Ogółem odnaleziono i wydano 182 wpisy, które dotyczyły wstąpienia do iuris civilis w Proszowicach, nadając obywatelstwo 183 osobom. Rejestr stanowi cenne źródło do badań nad społeczeństwem miejskim, migracjami miejskimi, średniowieczną gospodarką, prawami miejskimi i wymogami prawnymi dla nowych obywateli.

Wśród dokumentów przechowywanych w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie znajduje się dotychczas nieopracowany rejestr dworzan Jana Olbrachta (1492-1501) z lat 1487-1499. Rękopis ten stanowi nieocenione źródło do badań nad środowiskiem następcy Kazimierza Jagiellończyka w okresie bezpośrednio poprzedzającym jego wstąpienie na tron. W artykule przedstawiono sylwetki 47 dworzan, którzy służyli królewiczowi koronnemu od pierwszej połowy 1487 roku aż do jego koronacji, która miała miejsce 23 września 1492 roku. Na liście znaleźli się głównie najbliżsi doradcy przyszłego króla Jana Olbrachta. Do najważniejszych osób na dworze księcia koronnego należeli: Zawisza Róża z Borzyszowic (zm. 1497), Jakub Szydłowiecki (zm. 1509), Piotr Szydłowiecki (zm. 1508), Krzesław Wojszyk z Wójczy (zm. 1539) i Mikołaj Cikowski (zm. 1535). Rejestr ujawnił nowe, nieznane dotąd informacje dotyczące powinności dworskich przedstawicieli wielu średniowiecznych rodów szlacheckich, które były przedmiotem badań genealogicznych i prozopograficznych. Tym samym stanowi nieocenione źródło wiedzy na temat awansu ich przedstawicieli na dworze Jagiellonów.

Artykuł recenzyjny omawia książkę Edmundasa Rimšy poświęconą pieczęciom i heraldyce ziemskiej wielkiego księcia litewskiego Witolda. Autor, zasłużony badacz sfragistyki i heraldyki Wielkiego Księstwa Litewskiego, szczegółowo analizuje pieczęcie Witolda, zwracając uwagę na ich cechy fizyczne, barwę wosku, system sfragistyczny oraz ewolucję formy i symboliki. Praca przedstawia dziewięć typów pieczęci, ich funkcje i historyczne konteksty, a także omawia znaczenie herbów ziemskich i ich wpływ na kształtowanie się symboli państwowych. Rimša zestawia własne badania z dotychczasowym dorobkiem naukowym, zwłaszcza z pracami Władysława Semkowicza i Zenona Piecha. W recenzji podkreślono wysoki poziom edytorski książki oraz jej wartość jako przewodnika po sfragistyce i heraldyce litewskiej epoki Witolda. Mimo braku rewolucyjnych odkryć, praca systematyzuje wiedzę, wskazuje nowe tropy badawcze i będzie punktem odniesienia dla przyszłych badań. Autor recenzji zauważa jedynie brak szerszej analizy opisów pieczęci w dokumentach notarialnych. Książka Rimšy jest ważnym wkładem w badania nad symboliką władzy i administracji Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Recenzja autorstwa Jerzego Rajmana omawia obszerną monografię Ryszarda Skrzyniarza poświęconą kanonikom Grobu Bożego na ziemiach polskich, ze szczególnym uwzględnieniem ich roli religijnej, społecznej, edukacyjnej i kulturowej od średniowiecza do czasów nowożytnych. Skrzyniarz prezentuje genezę zakonu, jego rozprzestrzenienie w Polsce, strukturę organizacyjną oraz wkład w rozwój duchowości, nauki, kultury i opieki społecznej. Autor recenzji docenia szeroką kwerendę archiwalną oraz zgromadzone źródła, zwracając jednak uwagę na powtarzanie wątków, brak najnowszej literatury i nieliczne uproszczenia terminologiczne. Recenzja podkreśla również wartościowe analizy dotyczące prepozytur, szkół klasztornych, bibliotek, a także roli Miechowa jako ośrodka kultu Grobu Pańskiego i centrum pielgrzymkowego. Rajman wskazuje na niektóre kontrowersyjne hipotezy Skrzyniarza, jak i drobne błędy merytoryczne, ale podkreśla, że książka stanowi istotny wkład w badania nad bożogrobcami i będzie nieocenionym źródłem dla przyszłych badaczy. Całość dzieła oceniana jest jako cenny, choć wymagający dalszej dyskusji i uzupełnień, wkład w poznanie dziejów tej specyficznej wspólnoty zakonnej w Polsce.