W artykule przedstawiono możliwości badań nad zamkami Środkowej Europy w kontekście eksponowania przez nie motywów biblijnych, jerozolimskich. Służyły one różnym celom, ale przede wszystkim legitymizowały użytkowników zamków – władców różnych szczebli (królów, książąt, dostojników kościelnych) czy przedstawicieli elit szlacheckich. Powszechne odwoływanie się do autorytetu Dawida, Salomona, Judy lub innych władców biblijnych winno prowokować nie tylko do wskazywania w kreacjach zamkowych wątków chrystologicznych, czytelnych głównie przez upodabnianie zamkowych kaplic do Anastazis, ale poszukiwania w rezydencjach odniesień do toposu Templum Salomonis, Turris Davidi czy Aurera Porta. Czasem dokonywało się to z drugiej ręki, np. poprzez recepcję paryskiej Sainte-Chapelle jako interpretacji Świątyni Salomona czy podobnie „programowanych” kreacji templariuszy znanych z Europy Zachodniej (Paryż, Tomar). Odniesienia te w niektórych przypadkach już dostrzeżono (np. Zamek Praski, Wawel, Malbork, Budziszyn, Blatná, Ząbkowice Śląskie, Legnica). Inne czekają na głębszą analizę i interpretację ukierunkowaną na materializację westchnień do biblijnych wzorów osobowych Dawida i Salomona (np. Buda, Wrocław, Siedlęcin, Rožmitál). W tym kierunku zmierza wiele prac dotyczących budowli w Outremer oraz w Europie Zachodniej i Południowej. Potencjał badawczy zagadnienia jawi się jako ogromny i rolą tego artykułu jest także wskazanie innych perspektyw badawczych kastelologii niż dominujące wciąż chronologia, typologia czy kontekst społeczny.

W artykule omówiono sfragistykę władców panujących w księstwie niemodlińskim w dwóch okresach jego dziejów. Pierwszy, obejmujący lata 1313–1382, odpowiada czasowi istnienia osobnej linii Piastów niemodlińskich reprezentowanej przez Bolesława Pierworodnego oraz jego dwóch synów, Wacława i Henryka. Drugi zaś, przypadający na lata 1382–1455, wyznaczają rządy ich krewniaków z Opola, najpierw wspólne braci: Jana Kropidły, Bolesława IV i Bernarda, a od 1400 roku samodzielne tego ostatniego. Z objętego badaniami czasu zachowało się łącznie 15 typów pieczęci, w przeważającej liczbie, bo aż 11, herbowych, przedstawiających na pochylonej w prawą stronę lub ustawionej na wprost tarczy wizerunek opolskiego orła. Te pierwsze, z pochyloną tarczą, zdobią zawsze hełmy wieńczone klejnotami, które przed 1382 rokiem mają postać pióropuszy, a później zostają zastąpione przez opolskiego orła. Ten sam orzeł w charakterze klejnotu występuje także na trzech pieczęciach hełmowo-klejnotowych, z których dwie należały do Bolesława IV, a jedna do Bernarda. Jedynym natomiast typem pieczęci portretowej, eksponującej popiersie dysponentki trzymającej w dłoniach symbole manifestujące pochodzenie i książęcą godność, tj. herb rodowy i hełm z opolskim orłem w klejnocie, posługiwała się księżna Eufemia, żona Bolesława Pierworodnego. W okresie do 1382 roku każdy z książąt niemodlińskich posiadał tylko jedną pieczęć główną, a Bolesław i Henryk używali drugiej pieczęci, która wykorzystywana była w charakterze pieczęci mniejszej i kontrasigillacyjnej. Osobnym contrasigillum dysponował dodatkowo Bolesław. On też jako jedyny dokonał wymiany pieczęci głównej, zastępując tłok wprowadzony w początkowym okresie swoich rządów pieczęcią bardziej reprezentacyjną. Także późniejsi władcy niemodlińscy, z wyjątkiem Jana Kropidły, który z racji piastowanych godności biskupich dysponował wieloma typami pieczęci, nie mieli rozbudowanego systemu sfragistycznego. Bolesław IV posługiwał się dwoma pieczęciami większymi, ale w określonym czasie tylko jedną, co wiązało się z wycofaniem z użytku wcześniejszej, oraz jedną pieczęcią mniejszą, wykorzystywaną też jako contrasigillum. Nie sposób natomiast określić jednoznacznie waloru prawnego trzech pieczęci Bernarda. Wszystkich trzech używano wszak w charakterze pieczęci głównej, przy czym najstarsza z nich, mogąca również uchodzić za pieczęć mniejszą, była w pierwszych dwóch dekadach rządów księcia jedynym sigillum, jakie posiadał. Służyła ona władcy także do zamykania korespondencji. Na pieczęciach hełmowo-klejnotowych Bolesława po raz pierwszy w heraldyce Piastów opolskich ukazano orła w koronie. Koronę mają też orły na pieczęciach hełmowo-klejnotowej i młodszej herbowej należących do Bernarda. Odtąd zadomowiła się ona na stałe wśród innych władców z linii opolskiej. Sam orzeł opolski, eksponowany na tarczy lub w charakterze hełmowego klejnotu, zastąpił tradycyjny wizerunek panującego, stając się swoistym synonimem władcy.

Artykuł poświęcony jest kwestiom związanym z imiennictwem oraz genealogią Arpadów, które istotne są dla ustaleń dotyczących Władysława Hermana: pochodzenia jego pierwszego imienia oraz daty urodzin. Wśród rozważanych zagadnień znajdują się m.in.: imię chrzestne wuja Hermana, Béli I, które miało brzmieć Wojciech/Adalbert, relacje rodzinne Arpadów na tle kreacji ich tradycji dynastycznej, imiona nadane synom przez Bélę: Géza/Magnus oraz Władysław, a także daty ich narodzin.

Przedmiotem artykułu jest uzupełnienie wydania krytycznego wpisów przyjęć do prawa miejskiego Proszowic (Karol Nabiałek, Registrum hominum ius civile susceptorum. Rejestr przyjęć do prawa miejskiego Proszowic z XV wieku, „Średniowiecze Polskie i Powszechne” 2018, 10 (14), s. 144–191). W Proszowicach nie prowadzono osobnej księgi dla wpisów dotyczących przyjęć do prawa miejskiego. Wpisy poświadczające przyjęcie nowych obywateli umieszczano w księgach miejskich pomiędzy zapiskami związanymi z innymi sprawami – początkowo (co najmniej do 1456 roku) w księdze radzieckiej, a w drugiej połowie XV wieku w księgach ławniczych. Jest to rejestracja rozproszona. Wydanie wpisów wymagało wyszukania ich w treści księgi. Okazało się, że dotychczasowa kwerenda nie była kompletna. Późniejsze badania nad księgami miejskimi Proszowic pozwoliły odnaleźć 31 dalszych wpisów przyjęć do prawa miejskiego z lat: 1435, 1436, 1444, 1488, 1489, 1490, 1491, 1495, 1497, 1502, 1505, 1506, 1507. Dotąd znane poświadczenia nadania prawa miejskiego w Proszowicach pochodziły z XV wieku. W uzupełnieniu znalazło się 8 wpisów już z pierwszych lat XVI stulecia. Wpisy zostały wydane zgodnie z zasadami zaprezentowanymi i zastosowanymi w edycji, do której stanowią uzupełnienie.

Artykuł traktuje na temat losów hospodara mołdawskiego Piotra Raresza przed 1527 rokiem, a więc przed momentem objęcia przez niego władzy w hospodarstwie. Według niektórych historyków miał on być tożsamy z przebywającym w Polsce niejakim Piotrem, pretendentem do tronu mołdawskiego. Analiza źródeł pozwoliła jednak wyjaśnić, że taka identyfikacja nie jest możliwa i Piotr Raresz nie może w żadnym wypadku być tożsamy z owym Piotrem, który był, być może, synem lub wnukiem Piotra Arona. W artykule podjęto również próbę wyjaśnienia pochodzenia Piotra Raresza. Urodził się on pomiędzy 1482 a 1487 rokiem z nieślubnego związku Stefana Wielkiego z Marią z Hârlău, która była wówczas żoną handlarza rybami o przydomku Raresz. Matka hospodara wywodziła się z rodu bojarów z Cernat, mających swoje dobra w okolicy bogatego w ryby jeziora Brateș. Prawdopodobnie przed objęciem rządów w hospodarstwie Raresz zawiadywał gospodarstwem rybnym. W artykule omówiono także stosunek Raresza do swojego poprzednika Stefana Młodego i jego rady, dowodząc, że nie mógł być on jego przeciwnikiem i kontrkandydatem do władzy.

Początki zamku biskupów kamieńskich w Nosowie sięgają schyłku XIII wieku. Zamek ten znajdował się przed 1364 rokiem w rękach rodu kołobrzeskich patrycjuszy Holk. Punktem zwrotnym w dziejach obiektu był rok 1364, kiedy w dramatycznych okolicznościach znalazł się on w rękach biskupa kamieńskiego Jana. Zamek nie pełnił w średniowieczu funkcji rezydencjonalnej. Urzędował tam mianowany przez ordynariuszy kamieńskich wójt zamkowy (Vogt). Od lat 60.–70. XIV wieku do lat 20. XVI wieku byli to przedstawiciele czołowych rodów zachodniopomorskich, w tym przede wszystkim: Krankspar, Podewils, Kameke, Versen i Münchow. Do ich zadań należało kontrolowanie południowej granicy dominium biskupiego z należącą do rodu książęcego Gryfitów ziemią białogardzką, a w pierwszej kolejności zapewnienie wolnego spławu drewna na rzece Radew. Miało to kluczowe znaczenie ze względu na przychody biskupów kamieńskich oraz zapotrzebowanie na drewno w gospodarce Kołobrzegu (tamtejsze saliny i handel drewnem).