Odpartyjnienie samorządu, ale nie na każdym szczeblu – studium wyborów samorządowych 2018 w województwie śląskim
Abstrakt
Wybory samorządowe w 2018 roku zostały w dużym stopniu zdominowane przez ogólnopolską rywalizację między rządzącym Prawem i Sprawiedliwością oraz partiami opozycyjnymi. Dodatkowo nowelizacja Kodeksu wyborczego rozszerzyła katalog miast i gmin, w których wybory odbywały się w wielomandatowych okręgach wyborczych przy wykorzystaniu metody d’Hondta, co mogło sprzyjać partiom ogólnopolskim. Prezentowany artykuł sprawdza, w jakim stopniu oddziaływało to na poziom upartyjnienia organów samorządu, które w warunkach polskich postrzegane są raczej jako strefa wpływu komitetów lokalnych. W tym celu przeanalizowano poziom poparcia dla partii politycznych i komitetów lokalnych w 167 gminach i miastach województwa śląskiego. Badanie potwierdziło pozytywny związek między liczbą mieszkańców danej gmin/miasta i poziomem upartyjnienia jednostek samorządu. Pogłębiona analiza ukazała, że komitety lokalne i bezpartyjni kandydaci na urząd wójta i burmistrza dominują w mniejszych gminach i miastach (do 100 tysięcy mieszkańców), a największy upartyjnieniem charakteryzują się miasta na prawach powiatu.
Słowa kluczowe
wybory samorządowe; polityka lokalna; partie polityczne; bezpartyjność
Bibliografia
Balicki, R. (2018). Zmiana zasad tworzenia okręgów wyborczych w wyborach samorządowych w nowelizacji Kodeksu wyborczego z 2018 r., Przegląd Prawa Konstytucyjnego, 44 (4), s. 58–69.
CBOS. (2018). Wybory samorządowe – znaczenie, gotowość uczestnictwa i zainteresowanie decyzjami władz różnych szczebli. Komunikat z badań nr 23. Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej.
CBOS. (2019). Struktura sceny politycznej: partie bliższe i dalsze. Komunikat z badań nr 37. Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej.
CBOS. (2020). Zaufanie społeczne. Komunikat z badań nr 43. Warszawa: Centrum Badania Opinii Społecznej.
Drzonek, M. (2017). Wielokadencyjność bez afiliacji partyjnej? Spostrzeżenia po reelekcjach „wiecznych prezydentów” w 2014 r. Przegląd Politologiczny, 1, s. 81–89.
Drzonek, M. (2019). Im dłużej tym „bezpartyjniej”? Włodarze dużych miast w wyborach 2002–2018. Przegląd Politologiczny, 2, s. 123–140.
Flis, J. (2017). Zmiany systemu wyborczego 2018: analiza propozycji zawartych w projekcie poselskim z 10 listopada 2017 roku. Warszawa: Fundacja Batorego.
Flis, J., Stolicki, D. (2019). JOW-y w gminach: lokalne partie władzy a nowe reguły rywalizacji. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 799 (3), s. 253–266.
Gendźwiłł, A. (2010). Bezpartyjni prezydenci miast i ich znaczenie dla lokalnej polityki. Studia Regionalne i Lokalne, 2, s. 99–120.
Gendźwiłł, A., Swianewicz (2017). Breeding Grounds for Local Independents, Bonus for Incumbents: Directly Elected Mayors in Poland. In: D. Sweeting (ed.), Directly Elected Mayors in Urban Governance: Impact and Practice, Bristol: Policy Press, s. 179–200.
Gendźwiłł, A., Żerkowska-Balas, M. (2018). Polacy o samorządach: opinia publiczna u progu samorządowej kampanii wyborczej. Warszawa: Fundacja Batorego.
Gendźwił, A., Żółtak, T. (2016). Skutki wprowadzenia okręgów jednomandatowych w wyborach lokalnych. Studia Regionalne i Lokalne, 3, s. 94–116.
Gendźwił, A., Żółtak, T. (2020). Ile partii w samorządzie? Partie sejmowe i listy lokalne w wyborach władz gmin w latach 2002–2018. Studia Regionalne i Lokalne, 2, s. 40–66.
Marmola, M. (2019). Nowe partie w systemach partyjnych państw Grupy Wyszehradzkiej. Toruń: Adam Marszałek.
Marmola, M. (2020). Poziom reprezentatywności partii politycznych i zapotrzebowanie na nowe ugrupowania w polskim systemie partyjnym. Wrocławskie Studia Politologiczne, 29, s. 49–57.
PAP (2018). Gdzie JOW-y. Zmiany w Kodeksie wyborczym – wybory proporcjonalne w 342 gminach. https://samorzad.pap.pl/kategoria/wybory/gdzie-jow-y-zmiany-w-kodeksie-wyborczym-wybory-proporcjonalne-w-342-gminach-lista (data dostępu: 13.12.2021).
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
http://orcid.org/0000-0003-1911-1125
Absolwent studiów licencjackich i magisterskich z zakresu politologii (Uniwersytet Śląski w Katowicach) oraz licencjackich z zakresu finansów i rachunkowości (Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach). Od listopada 2014 roku zatrudniony jako asystent w Zakładzie Badań nad Zachowaniami Politycznymi Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. W kwietniu 2019 r. uzyskał stopień naukowy doktora nauk społecznych w dyscyplinie nauki o polityce na podstawie rozprawy pt. „Nowe partie w systemach partyjnych państw Grupy Wyszehradzkiej” (promotor: dr hab. Waldemar Wojtasik). Autor publikacji naukowych z zakresu systemu partyjnego (szczególnie nowych partii politycznych), zachowań wyborczych i najnowszej historii politycznej Śląska. Oprócz działalności naukowo-dydaktycznej pełnił m. in. funkcje: rzecznika prasowego Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, przewodniczącego Wydziałowej Rady Samorządu Doktorantów oraz sekretarza redakcji czasopisma „Political Preferences” (9 pkt MNiSW). Współpracuje również z kilkoma stowarzyszeniami i organizacjami pozarządowymi. Prywatnie pasjonuje się historią, szczególnie dwudziestowiecznymi dziejami Śląska oraz filmem. W wolnych chwilach tworzy scenariusze i zajmuje się realizacją historycznych filmów dokumentalnych, m. in. serii dokumentalnej Filmowa Encyklopedia Powstań Śląskich.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
