Evolution of the Polish political regime in the period of democratic transition
Abstrakt
Abstract: Transition, which is the starting point for any democratic change, in the Polish political context constituted a period of development of institutional solutions, which set the direction for the evolution of the political regime in sensu stricto in the years to come. An analysis of the relationship between the parliament, the president and the government requires that a reference be made to the traditional political regime models, that is parliamentarism, presidentialism and semi‑presidentialism. The functioning of either of these models assumes that a certain democratic minimum exists both in terms of a set of formal rules and political practice. Meanwhile, in the initial phase of the system change (from the Round Table to the first, fully competitive parliamentary elections in 1991), institutions characteristic for both democratic and authoritarian regimes functioned alongside each other. In these conditions, institutions restricted the political actors’ freedom of action by creating the political framework. The period of democratic transition perfectly illustrates the influence of actors on the shaping of specific institutional solutions.
Key words: transition, political regime, parliament, president, governmentBibliografia
Antoszewski A., Herbut R.: Systemy polityczne współczesnej Europy. Warszawa 2006.
Antoszewski A.: Instytucje władzy ustawodawczej i wykonawczej. In: Polityka w Polsce w latach 90. Wybrane problemy. Eds. A. Antoszewski, R. Herbut. Wrocław 1999.
Antoszewski A.: Wzorce rywalizacji politycznej we współczesnych demokracjach europejskich. Wrocław 2004.
Chmaj M.: Sejm „kontraktowy” w transformacji systemu politycznego Rzeczypospolitej Polskiej. Lublin 1996.
Codogni P.: Wybory czerwcowe 1989 roku. U progu przemiany ustrojowej. Warszawa 2012.
Diamond L., Fukuyama F., Horowitz D.L., Plattner M.F.: Discussion. Reconsidering the Transition Paradigm. ”Journal of Democracy" 2014, Vol. 25, No. 1.
Diamond L.: Is the Third Wave Over? "Journal of Democracy" 1996, Vol. 7, No. 3.
Dudek A.: Historia polityczna Polski 1989-2012. Kraków 2013.
Duverger M.: A New Political System Model: Semi -Presidential Government. ”European Journal of Political Research" 1980, Vol. 8, No. 2.
Elgie R.: “Semi-Presidentialism: Concepts, Consequences and Contesting Explanations.” Political Studies Review 2004, Vol. 2.
Elgie R.: A Fresh Look at Semipresidentialism. Variations on a Theme. ”Journal of Democracy" 2005, Vol. 16, No. 3.
Glajcar R.: Relacje prezydenta z organami władzy ustawodawczej. In: Prezydent w Polsce po 1989 r., studium politologiczne. Eds. R. Glajcar, M. Migalski. Warszawa 2006.
Jednaka W.: Gabinety koalicyjne w III RP. Wrocław 2004.
Krawczyk T.: Stosunki między rządem i opozycją w wybranych państwach Europy. Toruń 2005.
Krouwel A., Verbeek B.: “Instytucje jako pola walki: demokratyczne konsekwencje budowania instytucji w systemach postkomunistycznych.” In: Demokracja w Europie Środkowej, 1989-99. Studia historyczne i porównawcze. Ed. J. Miklaszewska. Kraków 2001.
Kruk M.: Prawo inicjatywy ustawodawczej w nowej Konstytucji RP. "Przegląd Sejmowy" 1998, No. 2(25).
Kruk M.: System rządów w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. In: Ustrój polityczny Rzeczypospolitej Polskiej w nowej Konstytucji z 2 kwietnia 1997 roku. Eds. W. Skrzydło, R. Mojak. Lublin 1998.
Małajny R.M.: Trzy teorie podzielonej władzy. Katowice 2003.
March J.G., Olsen J.P.: Rediscovering Institutions: The Organisational Basis of Politics. New York 1989.
McMenamin I.: Semi-presidentialism and democratisation in Poland. In: Semi-presidentialism in Central and Eastern Europe. Eds. R. Elgie, S. Moestrup. Manchester 2008.
Montesquieu Ch.: The Spirit of Laws. Volume: 1. New York 1900.
O’Donnell G., Schmitter Ph.C.: Transitions from Authoritarian Rule. Tentative Conclusions about Uncertain Democracies. Baltimore-London 1986.
Opaliński B.: Rozdzielenie kompetencji władzy wykonawczej między Prezydenta RP oraz Radę Ministrów na tle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku. Warszawa 2012.
Podolak M.: Rząd Jana Krzysztofa Bieleckiego (12 I-5 XII 1990). In: Gabinety koalicyjne w Polsce w latach 1989-1996. Eds. M. Chmaj, M. Żmigrodzki. Lublin 1998.
Poguntke Th., Webb P.: The Presidentialization of Politics in Democratic Societies: A Framework for Analysis. In: The Presidentialization of Politics. A Comparative Study of Modern Democracies. Eds. Th. Poguntke, P. Webb. Oxford 2005.
Przeworski A.: Democracy and the market. Political and economic reforms in Eastern Europe and Latin America. Cambridge 1991.
Sarnecki P.: Ustrój polityczny Polski po wejściu w życie ustawy konstytucyjnej z 7 kwietnia 1989 r. ”Przegląd Sejmowy" 2009, No. 3 (92).
Sartori G.: Comparative Constitutional Engineering. An Inquiry into Structures, Incentives and Outcomes. New York 1997.
Shugart M.S., Carey J.M.: Presidents and Assemblies. Constitutional Design and Electoral Dynamics. New York 1992.
Skach C.: The ‘newest’ separation of powers: Semipresidentialism.”International Journal of Constitutional Law" 2007, Vol. 5, No. 1.
Skórzyński J.: Rewolucja Okrągłego Stołu. Kraków 2009.
Słomka T.: Socjalistyczna demokracja parlamentarna: granice porozumienia ustrojowego w 1989 r. In: Czas próby. Polski przełom polityczny roku 1989. Eds. A. Materska-Sosnowska, T. Słomka. "Studia Politologiczne" 2009, Vol. 15.
Sokolewicz W.: Zasada podziału władz w prawie i orzecznictwie konstytucyjnym Rzeczypospolitej Polskiej. In: Konstytucja i gwarancje jej przestrzegania. Księga pamiątkowa ku czci prof. Janiny Zakrzewskiej. Eds. J. Trzciński, A. Jankiewicz. Warszawa 1996.
Strøm K.: Democracy as Political Competition. ”American Behavioral Scientist" 1992, Vol. 35, No. 45.
Ustawa z dnia 29 grudnia 1989 r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Dz. U. 1989, nr 75, nr 444.
Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Ordynacja wyborcza do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej X kadencji, na lata 1989—1993. Dz. U. 1989, nr 19, nr 102.
Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Ordynacja wyborcza do Senatu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Dz. U. 1989, nr 19, nr 103.
Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Dz. U. 1989, nr 19, nr 101.
Winczorek P.: Subiektywne spojrzenie na przemiany ustrojowe lat 1989-2009. ”Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 2009, Vol. LXXI, issue 2.
Wojtaszczyk K.A.: Systemy polityczne. In: Wprowadzenie do nauki o państwie i polityce. Eds. B. Szmulik, M. Żmigrodzki. Lublin 2002.
Wu Y.-Sh.: Semi-Presidentialism and Nascent Democracies as a Research Agenda. Paper presented at the 20th World Congress of International Political Science Association, Fukuoka, July 9-12, 2006, http://paperroom.ipsa.org/papers/paper_5297.pdf (accessed: 15.05.2014).
Zielonka J.: New Institutions in the Old East Bloc. In: The Global Resurgence of Democracy. Eds. L. Diamond, M. F. Plattner. Baltimore-London 1996.
Uniwersytet Śląski w Katowicach
doktor, adiunkt naukowo-dydaktyczny w Zakładzie Systemów Politycznych Polski i Państw Europy Środkowej i Wschodniej Instytutu Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Jego badania koncentrują się wokół takich kwestii, jak: instytucje demokratyczne, systemy wyborcze i konsolidacja demokracji. Wszystkie trzy płaszczyzny stanowią spójną ścieżkę zainteresowań związanych z procesami transformacyjnymi w państwach objętych trzecią falą demokratyzacji, ze szczególnym uwzględnieniem państw Grupy Wyszehradzkiej. Autor kilkudziesięciu publikacji naukowych.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
