Kierunki ewolucji europejskiego systemu międzynarodowego w pierwszej i drugiej dekadzie XXI wieku
Abstrakt
Abstrakt: Kierunki ewolucji europejskiego systemu międzynarodowego w pierwszej i drugiej dekadzie XXI wieku
Celem podjętym w artykule jest wskazanie głównych, według autora, tendencji ewolucji systemu międzynarodowego w Europie w pierwszych dwóch dekadach XXI wieku. Autor omawia najważniejsze tendencje obserwowane w polityce zagranicznej wybranych krajów, które odgrywają rolę mocarstw międzynarodowych. Analizuje dwustronne i wielostronne relacje tych krajów, ewolucję ich pozycji na arenie międzynarodowej oraz tendencje obserwowane w Unii Europejskiej (UE) i NATO. W swojej analizie autor podkreśla następujące aspekty tendencji w ewolucji europejskiego systemu międzynarodowego: utrzymanie kilku stref bezpieczeństwa; proces rozszerzenia NATO i ewolucja jego funkcji oraz strategii; ewolucja europejskiej mapy politycznej; nasilenie się tendencji dezintegracyjnych w UE (w połączeniu z kilkoma kryzysami); zaostrzenie geopolitycznej rywalizacji krajów na obszarze postradzieckim (głównie na Ukrainie) oraz wzrost pozycji Niemiec i Rosji jako sił międzynarodowych.
Słowa kluczowe: system międzynarodowy, układ sił, mocarstwa, Unia Europejska, NATO, Niemcy, Federacja Rosyjska
Abstract: Directions of international system evolution in the first two decades of 21st century
The objective of the paper is to indicate the main, according to the author, tendencies in evolution of international system in Europe in the first two decades of 21st century. The author elaborates on the most important tendencies observed in foreign policies of selected countries, which fulfill the role of international powers. He analyses their bilateral and multilateral relations, evolution of their positions on the international arena and the tendencies observed in the European Union (EU) and NATO. In his analysis, the author emphasizes the following aspects of tendencies in the evolution of the European international system: maintenance of a few security zones; NATO enlargement process and the evolution of its functions and strategy; evolution of the European political map; increase of disintegration tendencies in the EU (concomitance of a few crises); exacerbation of geopolitical rivalry of countries in the post-Soviet area (mainly in Ukraine) and the growth of Germany and Russia as international powers.
Key words: international system, balance of power, powers, European Union, NATO, Germany, Russian FederationBibliografia
Akt Stanowiący o podstawach wzajemnych stosunków, współpracy i bezpieczeństwa pomiędzy Organizacją Paktu Północnoatlantyckiego i Federacją Rosyjską. W: Prawo w stosunkach międzynarodowych. Wybór dokumentów. Oprac. S. Bieleń. Warszawa 2004.
Allison G., Simes D.: Russia and America: Stumbling to War. “The National Interest”, May–June 2015.
Andrzejczuk R.: Uzasadnienie prawa narodów do samostanowienia. Prawa człowieka podstawą prawa narodów do samostanowienia. Lublin 2002.
Ash T.G.: Kryzys Europy. „Dialog” 2012—2013, nr 202.
Bäcker R.: Rosyjska polityka zagraniczna roku 2014. W: Bezpieczeństwo międzynarodowe. Polska, Europa, Świat Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Ryszardowi Ziębie z okazji czterdziestolecia pracy naukowej. Red. J. Zając, A. Włodkowska-Bagan, M. Kaczmarski. Warszawa 2015.
Balcerowicz B.: Megatrendy rozwojowe a bezpieczeństwo międzynarodowe. W: Bezpieczeństwo międzynarodowe. Polska, Europa, Świat. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Ryszardowi Ziębie z okazji czterdziestolecia pracy naukowej. Red. J. Zając, A. Włodkowska-Bagan, M. Kaczmarski. Warszawa 2015.
Beck U.: Niemiecka Europa. Nowe krajobrazy władzy pod znakiem kryzysu. Przeł. R. Formuszewicz. Warszawa 2013.
Becker M.: Krise der EU: Ach, Europa — www.spiegel.de/politik/ausland/europaische-union-in-der-krise-ist-die-eu-zu-retten-a-1066744,html (dostęp: 25.04.2016).
Berlin wydał Białą Księgę. Zmieniły się Niemcy oraz ich rola w świecie — http://www.yvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/berlin-wydal-biala-ksiege-zmienily-sieniemcy-oraz-ich-rola-w-swiecie-,660713.html (dostęp: 20.01.2017).
Bezpieczeństwo międzynarodowe. Red. R. Kuźniar et al. Warszawa 2012.
Bielecki J.: Rosja Putina niechcący reanimowała NATO. „Gazeta Wyborcza”, 24.04.2014.
Bieleń S.: Czas próby w stosunkach międzynarodowych. Warszawa 2017.
Bieleń S.: Ład hegemoniczny w XXI wieku. W: Tendencje i procesy rozwojowe współczesnych stosunków międzynarodowych. Red. M.F. Gawrycki et al. Warszawa 2016.
Bieleń S.: Pod wieloma względami Ukraina znajduje się na granicy upadku — http://wiadomosci.onet.pl/tylko-W-onecie/prof-stanislaw-bielen-pod-wielomawzgledami-ukraina-znajduje-sie-na-granicyupadku//5b8zk (dostęp: 23.03.2014).
Bieleń S.: Powrót do Realpolitik w stosunkach Rosji z Zachodem jako konsekwencja konfliktu na Ukrainie. W: Implikacje konfliktu ukraińskiego dla polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Polski. Aspekty polityczne, wojskowe, gospodarcze oraz społeczne. Red. K. Czornik, M. Lakomy, M. Stolarczyk. Katowice 2015.
Bieleń S.: Rewizjonizm geopolityczny w stosunkach międzynarodowych. „Opcja na Prawo” 2015, nr 3.
Bilski A.: Putin wskrzesza NATO. „Gazeta Wyborcza”, 18.04.2014;
Bolechów B.: Terroryzm w świecie podwubiegunowym. Przewartościowania i kontynuacje. Toruń 2002.
Borkowski R.: Terroryzm ponowoczesny. Studium z antropologii polityki. Toruń 2006.
Borkowski P.J.: Unia Europejska – kryzys egzystencjalny. „Rocznik Strategiczny 2015/2016” 2016, T. 21.
Bógdał-Brzezińska A.: Ład międzynarodowy w perspektywie historycznej. Od XVIII do XX wieku – próba rekapitulacji. W: Tendencje i procesy rozwojowe współczesnych stosunków międzynarodowych. Red. M.F. Gawrycki et al. Warszawa 2016.
Brzeziński Z.: Druga szansa. Trzej prezydenci i kryzys amerykańskiego mocarstwa. Przeł. M. Szubert. Warszawa 2008.
Brzeziński Z.: Strategiczna wizja Ameryki a kryzys globalny. Przeł. K. Skonieczny. Kraków 2013.
Buzan B., Little R.: Systemy międzynarodowe w historii świata. Przeł. E. Brzozowska. Warszawa 2011.
Cesarz M.: Kryzys uchodźczy w Europie – zarys problemu. W: Uchodźcy w Europie. Uwarunkowania – istota – następstwa. Red. K.A. Wojtaszczyk, J. Szymańska. Warszawa 2017.
Cichocki M.A.: Zmiana niemieckiego paradygmatu w Europie. „Analizy Natolińskie” 2012, nr 2.
Czachór Z.: Kryzys i zaburzona dynamika Unii Europejskiej. Warszawa 2013.
Czajkowski M.: Obrona przeciwrakietowa w stosunkach międzynarodowych. Kraków 2013.
Czaputowicz J.: System czy nieład? Bezpieczeństwo europejskie u progu XXI wieku. Warszawa 1998.
Czaputowicz J.: Teoretyczne założenia i elementy składowe kooperatywnego systemu bezpieczeństwa. W: NATO w systemie bezpieczeństwa europejskiego. Red. E. Cziomer. Kraków 1999.
Czempiel E.O.: Die Neueordnung Europas. “Aus Politik und Zeitgeschichte” 1997, Nr. 1–2.
Cziomer E.: Przesłanki i wyzwania poszukiwania nowej roli międzynarodowej Niemiec w dobie narastających kryzysów Unii Europejskiej – wybrane problemy badań i praktyki politycznej w XXI wieku. „Krakowskie Studia Międzynarodowe” 2016, nr 1.
Czornik K.: Stosunki amerykańsko-rosyjskie w okresie kryzysu ukraińskiego. Wnioski dla Polski. Implikacje konfliktu ukraińskiego dla polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Polski. Aspekty polityczne, wojskowe, gospodarcze oraz społeczne. Red. K. Czornik, M. Lakomy, M. Stolarczyk. Katowice 2015.
Czornik K.: Tarcza antyrakietowa jako jeden z gwarantów bezpieczeństwa Polski. W: Dylematy polityki bezpieczeństwa Polski na początku drugiej dekady XXI wieku. Red. K. Czornik, M. Lakomy. Katowice 2014.
Dla Polski byłoby dobrze. Rozmowa Radosława Sikorskiego z Jackiem Rostowskim. „Wprost” 2014, nr 26.
Erler G.: Russland, die Ukraine und der Westen. Autopsie einer Krise und ihrer Folgen. “Neue Gesellschaft Frankfurte Hefte” 2014, Nr. 9.
Fischer S.: Russlands Westpolitik in der Krise 1992–2000. Eine konstruktivistische Untersuchung. Frankfurt–New York 2003.
Friedm an G.: Następna dekada. Gdzie byliśmy i dokąd zmierzamy. Przeł. M. Wyrwas Wiśniewska. Kraków 2012.
Gałganek A.: Zmiana w globalnym systemie międzynarodowym. Supercykle i wojna hegemoniczna. Poznań 1992.
Gauck J.: Deutschlands Rolle in der Welt: Anmerkungen zu Verantwortung. Normen und Bündnissen (München, 31.01.2014) — http://www.bundespraesident.de/SharedDocs/Reden/DE/Joachim-Gauck/Reden/2014/01/140131-Muenchen-Siherheitskonferenz.html,jsessinid=5C37A-4560817126904ACABF33F494293.2_cid293?nn=1891680#Start (dostęp: 11.09.2014).
Gomułka S.: Mocarstwo według biznesmena. „Rzeczpospolita”, 14.12.2016.
Grosse T.G.: Europa w fazie dezintegracji. „Rzeczpospolita”, 18.03.2016.
Grosse T.G.: Trump rozbija UE. „Rzeczpospolita”, 3.02.2017.
Hab ermas J.: Pakt dla Europy czy przeciw Europie? „Gazeta Wyborcza”, 9—10.04.2011.
Haliżak E.: Wyłaniająca się dwubiegunowość USA–Chiny w systemie międzynarodowym. W: Tendencje i procesy rozwojowe współczesnych stosunków międzynarodowych. Red. M.F. Gawrycki et al. Warszawa 2016.
Huntington S.P.: Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego. Przeł. H. Jankowska. Warszawa 1997.
Jäger T., Dylla D.W.: Diplomatischer Erfolg und kommunikatives Desaster: Die Raketenabwehrpläne der USA. “Aus Politik und Zeitgeschichte” 2010, Nr. 50.
Kaczmarski M.: Rosja na rozdrożu. Polityka zagraniczna Władimira Putina. Warszawa 2006.
Kaczyński J.: Nie odtwarzajmy Cesarstwa Niemieckiego. „Rzeczpospolita”, 6.12.2011.
Kissinger H.: Porządek światowy. Przeł. M. Antosiewicz. Wołowiec 2016.
Kiwerska J.: Rosja, miej się na baczności. Ameryka wraca! „Biuletyn Instytutu Zachodniego” 2014, nr 164.
Kiwerska J.: Rozchodzenie się dwóch światów? Stany Zjednoczone i relacje transatlantyckie 1989—2012. Poznań 2013.
Kłopoty wymuszą integrację. Rozmowa z A. Smolarem. „Tygodnik Powszechny” 2016, nr 1–2.
Kołodziejs ki K.: NATO nas nie obroni. „Rzeczpospolita”, 28.04.2016.
Konarski L.: Pokaz wazeliniarstwa. „Przegląd” 2017, nr 5.
Koncepcja Strategiczna Obrony i Bezpieczeństwa Członków Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego przyjęta przez szefów państw i rządów w Lizbonie. „Rocznik Strategiczny 2010/2011” 2011, T. 16
Koncepcija nacionalnoj biezopasnosti Rossijskoj Fiedieracyi. (Dokument zatwierdzony dekretem prezydenta Federacji Rosyjskiej z 17 grudnia 1997 roku).
„Rossijskaja gazieta”, 26.12.1997.
Kondrakiewicz D.: Między porządkiem a chaosem. Faza nierównowagi systemu międzynarodowego. Lublin 2015.
Koszel B.: Mocarstwowe aspiracje Niemiec w Europie XXI wieku. Realia i perspektywy. Raport z badań. Poznań 2012.
Koziej S.: Główne wyzwania strategiczne wobec NATO. W: NATO w pozimnowojennym środowisku międzynarodowym. Red. M. Pietraś, J. Olchowski. Lublin 2011.
Krupa M.: Uczynili z Polski kraj frontowy – rozmowa z Dmytrijem Babichem. „Opcja na Prawo” 2015, nr 30/140.
Kubin T.: Pokój jako cel i efekt procesu integracji europejskiej po II wojnie światowej. W: Śląsk – Polska — Europa — Świat. Pamięci Profesora Jana Przewłockiego. Red. K. Miroszewski, M. Stolarczyk. Katowice 2013.
Kuźniar R.: Bezpieczeństwo w pozachodnim porządku międzynarodowym (od „Pustynnej Burzy” do tak zwanego Państwa Islamskiego). W: Tendencje i procesy rozwojowe współczesnych stosunków międzynarodowych. Red. M.F. Gawrycki et al. Warszawa 2016.
Kuźniar R.: Europa w porządku międzynarodowym. Warszawa 2016.
Kuźniar R.: Nieznośna lekkość zabijania. „Gazeta Wyborcza”, 9.11.2011.
Kuźniar R.: Po pierwsze Europa. „Gazeta Wyborcza”, 3—4.10.2015.
Kuźniar R.: Pozimnowojenne dwudziestolecie 1989–2010. Stosunki międzynarodowe na przełomie XX i XXI wieku. Warszawa 2011.
Kuźniar R.: Przegląd sytuacji strategicznej — aspekty globalne i regionalne. „Rocznik Strategiczny 2015/2016” 2016, T. 21.
Kuźniar R.: Wstęp. W: Porządek międzynarodowy u progu XXI wieku. Red. R. Kuźniar. Warszawa 2005
Lagadec E.: Transatlantic Relations in the 21st Century: Europe, America and the Rise the Reset. Washington 2012
Lakomy M.: Główne cele i kierunki polityki zagranicznej Francji w okresie pozimnowojennym. Katowice 2012.
Lakomy M.: Międzynarodowe kontrowersje wokół interwencji NATO w Libii. W: Śląsk — Polska — Europa — Świat. Pamięci Profesora Jana Przewłockiego. Red. K. Miroszewski, M. Stolarczyk. Katowice 2013.
Leonard M., Popescu N.: Rachunek sił w stosunkach Unia Europejska – Rosja. London—Warszawa 2008.
Łoś-Nowak T.: Federacja Rosyjska i ład międzynarodowy. W: Na gruzach imperium. W stronę nowego ładu międzynarodowego i społeczno-politycznego w regionie Europy Środkowej i Wschodniej. Red. A. Stępień-Kuczyńska, M. Słowikowski. Łódź 2012.
Łoś-Nowak T.: Stosunki międzynarodowe. Teorie – systemy – uczestnicy. Wrocław 2006.
Madej M.: Wzlot i upadek idei globalnego NATO. W: Tendencje i procesy rozwojowe współczesnych stosunków międzynarodowych. Red. M.F. Gawrycki et al. Warszawa 2016.
Madej M.: Zagrożenia asymetryczne bezpieczeństwa obszaru transatlantyckiego. Warszawa 2007.
Magierowski M.: Z groźna miną, na paluszkach. „Rzeczpospolita”, 8.09.2014.
Memches F.: Europa nie będzie umierać za Gdańsk. „Rzeczpospolita”, 12.05.2016.
Neue Dimensionen internationaler Sicherheitspolitik. Hrsg. R. Meier-Walser, A. Wolf. München 2011.
Nowak J.M.: NATO: główne dylematy I pytania o przyszłość. W: Dokąd zmierza świat? Red. A.D. Rotfeld. Warszawa 2008.
Państwa świata: podstawowe wskaźniki społeczne i ekonomiczne. „Rocznik Strategiczny 2016/2017” 2017, T. 22.
Pawlicki J.: Drugie życie NATO. „Newsweek” 2014, nr 14.
Pawłowski K.: Kosowo konflikt i interwencja. Lublin 2008.
Piskorska B.: Stosunki NATO – Rosja w nowej architekturze bezpieczeństwa w Europie. W: NATO w pozimnowojennym środowisku (nie)bezpieczeństwa. Red. M. Pietraś, J. Olchowski. Lublin 2011.
Polska a przyszłość Europy. Przemówienie ministra spraw zagranicznych Radosława Sikorskiego (Berlin, 28.11.2011) „Sprawy Międzynarodowe” 2012, nr 1.
Pomysł na Rosję. Rozmowa ze Stanisławem Cioskiem. „Przegląd” 2014, nr 14.
Porządek międzynarodowy u progu XXI wieku. Red. R. Kuźniar. Warszawa 2005.
Potrzebujemy granic. Rozmowa z Jeffrey Sachsem. „Polityka” 2017, nr 1.
Potulski K.: Współczesne kierunki rosyjskiej myśli geopolitycznej. Między nauką, ideologicznym dyskursem a praktyką. Gdańsk 2010.
Putin W.: Rosja należy do Europy. „Dziennik”, 21.11.2006.
Raś M.: Ewolucja ładu międzynarodowego w Europie Wschodniej. W: Tendencje i procesy współczesnych stosunków międzynarodowych. Red. M.F. Gawrycki et al. Warszawa 2016.
Raś M.: Rosja w procesach globalnego zarządzania. W: Rosja w procesach globalizacji. Red. S. Bieleń. Warszawa 2013.
Raś M.: Wybór Rosji po 2008 roku. W: Kryzys 2008 a pozycja międzynarodowa Zachodu. Red. R. Kuźniar. Warszawa 2011.
Rodkiewicz W.: Koncepcja polityki zagranicznej Federacji Rosyjskiej — www.osw.waw/pl/publikacje/analizy/2013-02-20/koncepcja-politki-zagranicznej-federacjirosyjskiej (dostęp: 10.07.2015).
Rosja ma niejedno oblicze. Rozmowa z Richardem Sakwą. „Opcja na Prawo” 2015,
nr 3/140
Rotfeld A.D.: Szczyt NATO w Lizbonie. Co dalej? „Rocznik Strategiczny 2010/2011” 2011, T. 16.
Sachs J.: Prawdziwe oblicze Amerykanów w Syrii — http://opinie.wp.pl/jeffrysachs-prawdziwe-oblicze-amerykanow-w-syrii-6032308169483393a (dostęp: 4.09.2016).
Sapir J.: Nowy XXI wiek. Od „wieku Ameryki” do powrotu narodów. Przeł. M. Wilk. Warszawa 2009.
Siedem kryzysów zagraża UE. Prof. B. Góralczyk: chcąc Unię ratować, trzeba ja wymyślić na nowo — http://wiadomosci.wp.pl/kat,1356,title,Siedem-kryzysow-zagraza-UE-Prof-B.Goralczyk-chcac-Unie-ratowac-trzeba-ja-wymyslic-nanowo,wid,17912681,wiadomosc.html?ticaid=115c56 (dostęp: 16.10.2015).
Skak M.: Russia’s New „Monroe Doctrine”. In: Russian Foreign Policy in the 21st Century. Eds. R.E. Kanet. London 2010.
Sondaż. Większość Niemców przeciwna pomocy Polsce w razie zbrojnej agresji Rosji — wiadomosci.wp.pl/kat,1515,title,Sondaz-Wiekszosc-Niemcow-przeciwna-pomocy-Polsce-w-razie-zbrojnej-agresji-Rosji,wid,182937 (dostęp: 4.05.2016).
Stolarczyk M.: Czynniki sprzyjające i utrudniające jednoczenie Europy w dziedzinie bezpieczeństwa. W: Unifikacja i różnicowanie się współczesnej Europy. Red. B. Fijałkowska, A. Żukowski. Warszawa 2002.
Stolarczyk M.: Główne dylematy bezpieczeństwa zewnętrznego Polski w połowie drugiej dekady XXI wieku. W: Dylematy polityki bezpieczeństwa Polski na początku drugiej dekady XXI wieku. Red. K. Czornik, M. Lakomy. Katowice 2014.
Stolarczyk M.: Główne przyczyny i przejawy kryzysów w Unii Europejskiej oraz ich implikacje dla dalszego procesu integracji europejskiej. „Rocznik Nauk Społecznych” 2016, nr 3.
Stolarczyk M.: Idea jedności europejskiej a bezpieczeństwo międzynarodowe w pozimnowojennej Europie. „Sprawy Międzynarodowe” 1999, nr 2.
Stolarczyk M.: Implikacje kryzysu Unii Europejskiej dla dalszego procesu integracji. „Krakowskie Studia Międzynarodowe” 2012, nr 3.
Stolarczyk M.: Interwencja NATO w Jugosławii i jej implikacje dla bezpieczeństwa międzynarodowego (niektóre aspekty). W: Polityka: przedmiot badań i formy jej przejawiania się. Red. P. Dobrowolski, M. Stolarczyk. Katowice 2000.
Stolarczyk M.: Nowe wyzwania i zagrożenia dla polityki zagranicznej Polski w połowie drugiej dekady XXI wieku. W: Polityka zagraniczna Polski w zmieniającym się ładzie międzynarodowym. Wybrane problemy. Red. R. Zięba, T. Pawłuszko. Kielce 2016.
Stolarczyk M.: Podział i zjednoczenie Niemiec jako elementy ładów europejskich po drugiej wojnie światowej. Katowice 1995.
Stolarczyk M.: Polska i Niemcy wobec kryzysu i konfliktu ukraińskiego. Zbieżność i różnice stanowisk. W: Implikacje konfliktu ukraińskiego dla polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Polski. Aspekty polityczne, wojskowe, gospodarcze oraz społeczne. Red. K. Czornik, M. Lakomy, M. Stolarczyk. Katowice 2015.
Stolarczyk M.: Rosja w polityce zagranicznej Polski w latach 1992–2015. Katowice 2015.
Stolarczyk M.: Teoretyczne i praktyczne aspekty mocarstwowości we współczesnych stosunkach międzynarodowych. W: Stosunki Polski z mocarstwami w drugiej dekadzie XXI wieku. Red. K. Czornik, M. Lakomy, M. Stolarczyk. Katowice 2016.
Stolarczyk M.: Wzrost międzynarodowej roli Niemiec w następstwie kryzysu strefy euro. „Stosunki Międzynarodowe – International Relations” 2014, nr 2.
Stolarczyk M.: Wzrost mocarstwowej pozycji Niemiec w drugiej dekadzie XXI wieku. W: Między pasją a działaniem. Księga jubileuszowa dedykowana dr. hab. Marianowi Mitrędze. Red. P. Grzywna et al. Katowice 2017.
Sturmer M.: Putin i odrodzenie Rosji. Przeł. M. Madejski. Wrocław 2008.
Sułek M.: Pozycja Zachodu w świetle pomiaru potęgometrycznego. W: Tendencje i procesy rozwojowe współczesnych stosunków międzynarodowych. Red. M.F. Gawrycki et al. Warszawa 2016.
Szturba E.W.: Postroienie koncepcii nacionalnoj biezopastnostii w Rossijskoj Fiederacii w 1992–2004 gg. Moskwa 2009.
Szubart K.: Stanowisko Niemiec na szczyt NATO w Warszawie. Dialog i odstraszanie. „Biuletyn Instytutu Zachodniego” 2016, nr 248.
Szubart K.: Szczyt NATO w Warszawie – konsekwencje dla Niemiec. „Biuletyn Instytutu Zachodniego” 2016, nr 260.
Szymaniak M.: Oferta Rosji odrzucona. „Rzeczpospolita”, 5.07.2011.
Szymborski W.: Międzynarodowe stosunki polityczne. Bydgoszcz 2006.
Świat według Trumpa. „Przegląd” 2016, nr 46.
Świat wobec współczesnych wyzwań i zagrożeń. Red. J. Symonides. Warszawa 2010.
Talaga A.: Osłabić Rosję i podać jej dłoń. „Rzeczpospolita”, 2—3.08.2014.
Talaga A: Pomoc przyjdzie zza oceanu albo nie przyjdzie wcale. „Rzeczpospolita”, 15.06.2016.
Tato, co z tą Polską. Wywiad Dominiki Wielowiejskiej z Andrzejem Wielowiejskim. „Gazeta Wyborcza”, 26—27.07.2014.
Tendencje i procesy rozwojowe współczesnych stosunków międzynarodowych. Red. M.F. Gawrycki et al. Warszawa 2016.
Thies W.J.: Why NATO Endures. Washington 2009.
Topolski I.: Polityka Federacji Rosyjskiej wobec państw Europy Wschodniej. Lublin 2013.
Traktat Północnoatlantycki. W: Prawo w stosunkach międzynarodowych. Wybór dokumentów. Oprac. S. Bieleń. Warszawa 2004.
Transatlantic Relations in the 21st Century: Europe, America and the Rise the Reset. Washington 2012.
Trenkner J.: Hegemoni wbrew woli. „Tygodnik Powszechny” 2013 , nr 26.
Trump D.: Niech Bóg błogosławi Polskę i Polaków. „Rzeczpospolita”, 7.07.2017.
Understanding NATO in the 21st Century. Alliance Strategies and Global Governance. Eds. G.P. Herd, J. Kriendler. New York 2012.
US Foreign Policy and Conflict in the Islamic World. Eds. T. Lansf ord. Missisipi 2011.
Varwick J.: Die neue strategische Konzept der NATO. “Aus Politik und Zeitgeschichte” 2010, Nr. 50.
Waldenberg M.: Rozbicie Jugosławii – od separacji Słowenii do wojny kosowskiej. Warszawa 2003.
Walker E.W.: Between East and West: NATO Enlargement and the Geopolitics of the Ukraine Crisis. In: Ukraine and Russia: People, Politics, Propaganda and Perspectives. Eds. A. Pikulicka-Wilczewska, R. Sakwa. Bristol 2015.
Waltz K.N.: Struktura teorii stosunków międzynarodowych. Przeł. R. Włoch. Warszawa 2010.
Warzecha Ł.: Satelita Niemiec. „Rzeczpospolita”, 3.04.2012.
Wąsowski K: Istota i uniwersalność rosyjskiego modelu wojny hybrydowej wykorzystanego na Ukrainie. „Sprawy Międzynarodowe” 2015, nr 2.
Wielokulturowość: konflikt czy koegzystencja? Red. A. Śliz, M.S. Szczepa ński. Warszawa 2011.
Wojny Zachodu. Red. M. Madej. Warszawa 2014.
Wojtaszczyk K.A.: Kryzysy w procesie integracji europejskiej – istota i następstwa. W: Kryzysy w procesie integracji europejskiej i sposoby ich przezwyciężania. Red. K.A. Wojtaszczyk, J. Nadolska. Warszawa 2015.
Wybór wystąpień i wywiadów ministra spraw zagranicznych Federacji Rosyjskiej Siergieja Ławrowa. Red. M. Piskorski. Warszawa 2015.
Zaj ąc J.: Poland’s Security Policy. The West, Russia, and the Changing International Order. London 2016.
Zając J.: Wpływ zmieniającego się ładu międzynarodowego w XXI wieku na politykę bezpieczeństwa Polski. W: Tendencje i procesy rozwojowe współczesnych stosunków międzynarodowych. Red. M.F. Gawrycki et al. Warszawa 2016.
Zakaria F.: Koniec hegemonii Ameryki. Przeł. S. Kroszczyński. Warszawa 2009
Zalewski P.: Wirus Trumpa i Putina. „Rzeczpospolita”, 17.02.2017.
Zawadzki M.: Trump podważa sojusze USA. „Gazeta Wyborcza”, 22.07.2016.
Zielonka J.: Koniec Unii Europejskiej? Przeł. E. Gołębiowska. Warszawa 2014.
Zięba A.: Terroryzm w Unii Europejskiej na początku XXI wieku: wnioski dla Polski. W: Dylematy polityki bezpieczeństwa Polski na początku drugiej dekady XXI wieku. Red. K. Czornik, M. Lakomy. Katowice 2014.
Zięba R.: Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego. Warszawa 1999.
Zięba R.: Teoretyczne aspekty polityki zagranicznej państwa: wnioski dla Polski w kontekście zmieniającego się ładu międzynarodowego. W: Polityka zagraniczna Polski w zmieniającym się ładzie międzynarodowym: wybrane problemy. Red. R. Zięba, T. Pawłuszko. Kielce 2016.
Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk Społecznych, Instytut Nauk Politycznych i Dziennikarstwa
Mieczysław Stolarczyk, prof. dr hab. w Instytucie Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Wydziału Nauk Społecznych uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Autor 4 monografii oraz ponad 130 artykułów zamieszczonych w czasopismach specjalistycznych i w pracach zbiorowych. Redaktor bądź współredaktor prawie 20 prac zbiorowych. Promotor 7 doktorów oraz recenzent 35 prac doktorskich i habilitacyjnych oraz recenzji w postępowaniu o tytuł naukowy. Recenzent wydawniczy 23 prac zbiorowych wydanych w czołowych polskich wydawnictwach akademickich. Zainteresowania badawcze dotyczą przede wszystkim: problemu niemieckiego po II wojnie światowej, polityki zagranicznej RFN, stosunków polsko-niemieckich, problemów integracji europejskiej, ewolucji systemu międzynarodowego w okresie pozimnowojennym, relacji transatlantyckich, bezpieczeństwa międzynarodowego w pozimnowojennej Europie, polityki zagranicznej RP, miejsca Rosji w polityce bezpieczeństwa Polski oraz stosunków polsko-rosyjskich.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
