Abstrakt: Kierunki ewolucji europejskiego systemu międzynarodowego w pierwszej i drugiej dekadzie XXI wieku
Celem podjętym w artykule jest wskazanie głównych, według autora, tendencji ewolucji systemu międzynarodowego w Europie w pierwszych dwóch dekadach XXI wieku. Autor omawia najważniejsze tendencje obserwowane w polityce zagranicznej wybranych krajów, które odgrywają rolę mocarstw międzynarodowych. Analizuje dwustronne i wielostronne relacje tych krajów, ewolucję ich pozycji na arenie międzynarodowej oraz tendencje obserwowane w Unii Europejskiej (UE) i NATO. W swojej analizie autor podkreśla następujące aspekty tendencji w ewolucji europejskiego systemu międzynarodowego: utrzymanie kilku stref bezpieczeństwa; proces rozszerzenia NATO i ewolucja jego funkcji oraz strategii; ewolucja europejskiej mapy politycznej; nasilenie się tendencji dezintegracyjnych w UE (w połączeniu z kilkoma kryzysami); zaostrzenie geopolitycznej rywalizacji krajów na obszarze postradzieckim (głównie na Ukrainie) oraz wzrost pozycji Niemiec i Rosji jako sił międzynarodowych.
Słowa kluczowe: system międzynarodowy, układ sił, mocarstwa, Unia Europejska, NATO, Niemcy, Federacja Rosyjska
Abstract: Directions of international system evolution in the first two decades of 21st century
The objective of the paper is to indicate the main, according to the author, tendencies in evolution of international system in Europe in the first two decades of 21st century. The author elaborates on the most important tendencies observed in foreign policies of selected countries, which fulfill the role of international powers. He analyses their bilateral and multilateral relations, evolution of their positions on the international arena and the tendencies observed in the European Union (EU) and NATO. In his analysis, the author emphasizes the following aspects of tendencies in the evolution of the European international system: maintenance of a few security zones; NATO enlargement process and the evolution of its functions and strategy; evolution of the European political map; increase of disintegration tendencies in the EU (concomitance of a few crises); exacerbation of geopolitical rivalry of countries in the post-Soviet area (mainly in Ukraine) and the growth of Germany and Russia as international powers.
Key words: international system, balance of power, powers, European Union, NATO, Germany, Russian FederationPobierz pliki
Zasady cytowania
Bibliografia
Akt Stanowiący o podstawach wzajemnych stosunków, współpracy i bezpieczeństwa pomiędzy Organizacją Paktu Północnoatlantyckiego i Federacją Rosyjską. W: Prawo w stosunkach międzynarodowych. Wybór dokumentów. Oprac. S. Bieleń. Warszawa 2004.
Google Scholar
Allison G., Simes D.: Russia and America: Stumbling to War. “The National Interest”, May–June 2015.
Google Scholar
Andrzejczuk R.: Uzasadnienie prawa narodów do samostanowienia. Prawa człowieka podstawą prawa narodów do samostanowienia. Lublin 2002.
Google Scholar
Ash T.G.: Kryzys Europy. „Dialog” 2012—2013, nr 202.
Google Scholar
Bäcker R.: Rosyjska polityka zagraniczna roku 2014. W: Bezpieczeństwo międzynarodowe. Polska, Europa, Świat Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Ryszardowi Ziębie z okazji czterdziestolecia pracy naukowej. Red. J. Zając, A. Włodkowska-Bagan, M. Kaczmarski. Warszawa 2015.
Google Scholar
Balcerowicz B.: Megatrendy rozwojowe a bezpieczeństwo międzynarodowe. W: Bezpieczeństwo międzynarodowe. Polska, Europa, Świat. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Ryszardowi Ziębie z okazji czterdziestolecia pracy naukowej. Red. J. Zając, A. Włodkowska-Bagan, M. Kaczmarski. Warszawa 2015.
Google Scholar
Beck U.: Niemiecka Europa. Nowe krajobrazy władzy pod znakiem kryzysu. Przeł. R. Formuszewicz. Warszawa 2013.
Google Scholar
Becker M.: Krise der EU: Ach, Europa — www.spiegel.de/politik/ausland/europaische-union-in-der-krise-ist-die-eu-zu-retten-a-1066744,html (dostęp: 25.04.2016).
Google Scholar
Berlin wydał Białą Księgę. Zmieniły się Niemcy oraz ich rola w świecie — http://www.yvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/berlin-wydal-biala-ksiege-zmienily-sieniemcy-oraz-ich-rola-w-swiecie-,660713.html (dostęp: 20.01.2017).
Google Scholar
Bezpieczeństwo międzynarodowe. Red. R. Kuźniar et al. Warszawa 2012.
Google Scholar
Bielecki J.: Rosja Putina niechcący reanimowała NATO. „Gazeta Wyborcza”, 24.04.2014.
Google Scholar
Bieleń S.: Czas próby w stosunkach międzynarodowych. Warszawa 2017.
Google Scholar
Bieleń S.: Ład hegemoniczny w XXI wieku. W: Tendencje i procesy rozwojowe współczesnych stosunków międzynarodowych. Red. M.F. Gawrycki et al. Warszawa 2016.
Google Scholar
Bieleń S.: Pod wieloma względami Ukraina znajduje się na granicy upadku — http://wiadomosci.onet.pl/tylko-W-onecie/prof-stanislaw-bielen-pod-wielomawzgledami-ukraina-znajduje-sie-na-granicyupadku//5b8zk (dostęp: 23.03.2014).
Google Scholar
Bieleń S.: Powrót do Realpolitik w stosunkach Rosji z Zachodem jako konsekwencja konfliktu na Ukrainie. W: Implikacje konfliktu ukraińskiego dla polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Polski. Aspekty polityczne, wojskowe, gospodarcze oraz społeczne. Red. K. Czornik, M. Lakomy, M. Stolarczyk. Katowice 2015.
Google Scholar
Bieleń S.: Rewizjonizm geopolityczny w stosunkach międzynarodowych. „Opcja na Prawo” 2015, nr 3.
Google Scholar
Bilski A.: Putin wskrzesza NATO. „Gazeta Wyborcza”, 18.04.2014;
Google Scholar
Bolechów B.: Terroryzm w świecie podwubiegunowym. Przewartościowania i kontynuacje. Toruń 2002.
Google Scholar
Borkowski R.: Terroryzm ponowoczesny. Studium z antropologii polityki. Toruń 2006.
Google Scholar
Borkowski P.J.: Unia Europejska – kryzys egzystencjalny. „Rocznik Strategiczny 2015/2016” 2016, T. 21.
Google Scholar
Bógdał-Brzezińska A.: Ład międzynarodowy w perspektywie historycznej. Od XVIII do XX wieku – próba rekapitulacji. W: Tendencje i procesy rozwojowe współczesnych stosunków międzynarodowych. Red. M.F. Gawrycki et al. Warszawa 2016.
Google Scholar
Brzeziński Z.: Druga szansa. Trzej prezydenci i kryzys amerykańskiego mocarstwa. Przeł. M. Szubert. Warszawa 2008.
Google Scholar
Brzeziński Z.: Strategiczna wizja Ameryki a kryzys globalny. Przeł. K. Skonieczny. Kraków 2013.
Google Scholar
Buzan B., Little R.: Systemy międzynarodowe w historii świata. Przeł. E. Brzozowska. Warszawa 2011.
Google Scholar
Cesarz M.: Kryzys uchodźczy w Europie – zarys problemu. W: Uchodźcy w Europie. Uwarunkowania – istota – następstwa. Red. K.A. Wojtaszczyk, J. Szymańska. Warszawa 2017.
Google Scholar
Cichocki M.A.: Zmiana niemieckiego paradygmatu w Europie. „Analizy Natolińskie” 2012, nr 2.
Google Scholar
Czachór Z.: Kryzys i zaburzona dynamika Unii Europejskiej. Warszawa 2013.
Google Scholar
Czajkowski M.: Obrona przeciwrakietowa w stosunkach międzynarodowych. Kraków 2013.
Google Scholar
Czaputowicz J.: System czy nieład? Bezpieczeństwo europejskie u progu XXI wieku. Warszawa 1998.
Google Scholar
Czaputowicz J.: Teoretyczne założenia i elementy składowe kooperatywnego systemu bezpieczeństwa. W: NATO w systemie bezpieczeństwa europejskiego. Red. E. Cziomer. Kraków 1999.
Google Scholar
Czempiel E.O.: Die Neueordnung Europas. “Aus Politik und Zeitgeschichte” 1997, Nr. 1–2.
Google Scholar
Cziomer E.: Przesłanki i wyzwania poszukiwania nowej roli międzynarodowej Niemiec w dobie narastających kryzysów Unii Europejskiej – wybrane problemy badań i praktyki politycznej w XXI wieku. „Krakowskie Studia Międzynarodowe” 2016, nr 1.
Google Scholar
Czornik K.: Stosunki amerykańsko-rosyjskie w okresie kryzysu ukraińskiego. Wnioski dla Polski. Implikacje konfliktu ukraińskiego dla polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Polski. Aspekty polityczne, wojskowe, gospodarcze oraz społeczne. Red. K. Czornik, M. Lakomy, M. Stolarczyk. Katowice 2015.
Google Scholar
Czornik K.: Tarcza antyrakietowa jako jeden z gwarantów bezpieczeństwa Polski. W: Dylematy polityki bezpieczeństwa Polski na początku drugiej dekady XXI wieku. Red. K. Czornik, M. Lakomy. Katowice 2014.
Google Scholar
Dla Polski byłoby dobrze. Rozmowa Radosława Sikorskiego z Jackiem Rostowskim. „Wprost” 2014, nr 26.
Google Scholar
Erler G.: Russland, die Ukraine und der Westen. Autopsie einer Krise und ihrer Folgen. “Neue Gesellschaft Frankfurte Hefte” 2014, Nr. 9.
Google Scholar
Fischer S.: Russlands Westpolitik in der Krise 1992–2000. Eine konstruktivistische Untersuchung. Frankfurt–New York 2003.
Google Scholar
Friedm an G.: Następna dekada. Gdzie byliśmy i dokąd zmierzamy. Przeł. M. Wyrwas Wiśniewska. Kraków 2012.
Google Scholar
Gałganek A.: Zmiana w globalnym systemie międzynarodowym. Supercykle i wojna hegemoniczna. Poznań 1992.
Google Scholar
Gauck J.: Deutschlands Rolle in der Welt: Anmerkungen zu Verantwortung. Normen und Bündnissen (München, 31.01.2014) — http://www.bundespraesident.de/SharedDocs/Reden/DE/Joachim-Gauck/Reden/2014/01/140131-Muenchen-Siherheitskonferenz.html,jsessinid=5C37A-4560817126904ACABF33F494293.2_cid293?nn=1891680#Start (dostęp: 11.09.2014).
Google Scholar
Gomułka S.: Mocarstwo według biznesmena. „Rzeczpospolita”, 14.12.2016.
Google Scholar
Grosse T.G.: Europa w fazie dezintegracji. „Rzeczpospolita”, 18.03.2016.
Google Scholar
Grosse T.G.: Trump rozbija UE. „Rzeczpospolita”, 3.02.2017.
Google Scholar
Hab ermas J.: Pakt dla Europy czy przeciw Europie? „Gazeta Wyborcza”, 9—10.04.2011.
Google Scholar
Haliżak E.: Wyłaniająca się dwubiegunowość USA–Chiny w systemie międzynarodowym. W: Tendencje i procesy rozwojowe współczesnych stosunków międzynarodowych. Red. M.F. Gawrycki et al. Warszawa 2016.
Google Scholar
Huntington S.P.: Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego. Przeł. H. Jankowska. Warszawa 1997.
Google Scholar
Jäger T., Dylla D.W.: Diplomatischer Erfolg und kommunikatives Desaster: Die Raketenabwehrpläne der USA. “Aus Politik und Zeitgeschichte” 2010, Nr. 50.
Google Scholar
Kaczmarski M.: Rosja na rozdrożu. Polityka zagraniczna Władimira Putina. Warszawa 2006.
Google Scholar
Kaczyński J.: Nie odtwarzajmy Cesarstwa Niemieckiego. „Rzeczpospolita”, 6.12.2011.
Google Scholar
Kissinger H.: Porządek światowy. Przeł. M. Antosiewicz. Wołowiec 2016.
Google Scholar
Kiwerska J.: Rosja, miej się na baczności. Ameryka wraca! „Biuletyn Instytutu Zachodniego” 2014, nr 164.
Google Scholar
Kiwerska J.: Rozchodzenie się dwóch światów? Stany Zjednoczone i relacje transatlantyckie 1989—2012. Poznań 2013.
Google Scholar
Kłopoty wymuszą integrację. Rozmowa z A. Smolarem. „Tygodnik Powszechny” 2016, nr 1–2.
Google Scholar
Kołodziejs ki K.: NATO nas nie obroni. „Rzeczpospolita”, 28.04.2016.
Google Scholar
Konarski L.: Pokaz wazeliniarstwa. „Przegląd” 2017, nr 5.
Google Scholar
Koncepcja Strategiczna Obrony i Bezpieczeństwa Członków Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego przyjęta przez szefów państw i rządów w Lizbonie. „Rocznik Strategiczny 2010/2011” 2011, T. 16
Google Scholar
Koncepcija nacionalnoj biezopasnosti Rossijskoj Fiedieracyi. (Dokument zatwierdzony dekretem prezydenta Federacji Rosyjskiej z 17 grudnia 1997 roku).
Google Scholar
„Rossijskaja gazieta”, 26.12.1997.
Google Scholar
Kondrakiewicz D.: Między porządkiem a chaosem. Faza nierównowagi systemu międzynarodowego. Lublin 2015.
Google Scholar
Koszel B.: Mocarstwowe aspiracje Niemiec w Europie XXI wieku. Realia i perspektywy. Raport z badań. Poznań 2012.
Google Scholar
Koziej S.: Główne wyzwania strategiczne wobec NATO. W: NATO w pozimnowojennym środowisku międzynarodowym. Red. M. Pietraś, J. Olchowski. Lublin 2011.
Google Scholar
Krupa M.: Uczynili z Polski kraj frontowy – rozmowa z Dmytrijem Babichem. „Opcja na Prawo” 2015, nr 30/140.
Google Scholar
Kubin T.: Pokój jako cel i efekt procesu integracji europejskiej po II wojnie światowej. W: Śląsk – Polska — Europa — Świat. Pamięci Profesora Jana Przewłockiego. Red. K. Miroszewski, M. Stolarczyk. Katowice 2013.
Google Scholar
Kuźniar R.: Bezpieczeństwo w pozachodnim porządku międzynarodowym (od „Pustynnej Burzy” do tak zwanego Państwa Islamskiego). W: Tendencje i procesy rozwojowe współczesnych stosunków międzynarodowych. Red. M.F. Gawrycki et al. Warszawa 2016.
Google Scholar
Kuźniar R.: Europa w porządku międzynarodowym. Warszawa 2016.
Google Scholar
Kuźniar R.: Nieznośna lekkość zabijania. „Gazeta Wyborcza”, 9.11.2011.
Google Scholar
Kuźniar R.: Po pierwsze Europa. „Gazeta Wyborcza”, 3—4.10.2015.
Google Scholar
Kuźniar R.: Pozimnowojenne dwudziestolecie 1989–2010. Stosunki międzynarodowe na przełomie XX i XXI wieku. Warszawa 2011.
Google Scholar
Kuźniar R.: Przegląd sytuacji strategicznej — aspekty globalne i regionalne. „Rocznik Strategiczny 2015/2016” 2016, T. 21.
Google Scholar
Kuźniar R.: Wstęp. W: Porządek międzynarodowy u progu XXI wieku. Red. R. Kuźniar. Warszawa 2005
Google Scholar
Lagadec E.: Transatlantic Relations in the 21st Century: Europe, America and the Rise the Reset. Washington 2012
Google Scholar
Lakomy M.: Główne cele i kierunki polityki zagranicznej Francji w okresie pozimnowojennym. Katowice 2012.
Google Scholar
Lakomy M.: Międzynarodowe kontrowersje wokół interwencji NATO w Libii. W: Śląsk — Polska — Europa — Świat. Pamięci Profesora Jana Przewłockiego. Red. K. Miroszewski, M. Stolarczyk. Katowice 2013.
Google Scholar
Leonard M., Popescu N.: Rachunek sił w stosunkach Unia Europejska – Rosja. London—Warszawa 2008.
Google Scholar
Łoś-Nowak T.: Federacja Rosyjska i ład międzynarodowy. W: Na gruzach imperium. W stronę nowego ładu międzynarodowego i społeczno-politycznego w regionie Europy Środkowej i Wschodniej. Red. A. Stępień-Kuczyńska, M. Słowikowski. Łódź 2012.
Google Scholar
Łoś-Nowak T.: Stosunki międzynarodowe. Teorie – systemy – uczestnicy. Wrocław 2006.
Google Scholar
Madej M.: Wzlot i upadek idei globalnego NATO. W: Tendencje i procesy rozwojowe współczesnych stosunków międzynarodowych. Red. M.F. Gawrycki et al. Warszawa 2016.
Google Scholar
Madej M.: Zagrożenia asymetryczne bezpieczeństwa obszaru transatlantyckiego. Warszawa 2007.
Google Scholar
Magierowski M.: Z groźna miną, na paluszkach. „Rzeczpospolita”, 8.09.2014.
Google Scholar
Memches F.: Europa nie będzie umierać za Gdańsk. „Rzeczpospolita”, 12.05.2016.
Google Scholar
Neue Dimensionen internationaler Sicherheitspolitik. Hrsg. R. Meier-Walser, A. Wolf. München 2011.
Google Scholar
Nowak J.M.: NATO: główne dylematy I pytania o przyszłość. W: Dokąd zmierza świat? Red. A.D. Rotfeld. Warszawa 2008.
Google Scholar
Państwa świata: podstawowe wskaźniki społeczne i ekonomiczne. „Rocznik Strategiczny 2016/2017” 2017, T. 22.
Google Scholar
Pawlicki J.: Drugie życie NATO. „Newsweek” 2014, nr 14.
Google Scholar
Pawłowski K.: Kosowo konflikt i interwencja. Lublin 2008.
Google Scholar
Piskorska B.: Stosunki NATO – Rosja w nowej architekturze bezpieczeństwa w Europie. W: NATO w pozimnowojennym środowisku (nie)bezpieczeństwa. Red. M. Pietraś, J. Olchowski. Lublin 2011.
Google Scholar
Polska a przyszłość Europy. Przemówienie ministra spraw zagranicznych Radosława Sikorskiego (Berlin, 28.11.2011) „Sprawy Międzynarodowe” 2012, nr 1.
Google Scholar
Pomysł na Rosję. Rozmowa ze Stanisławem Cioskiem. „Przegląd” 2014, nr 14.
Google Scholar
Porządek międzynarodowy u progu XXI wieku. Red. R. Kuźniar. Warszawa 2005.
Google Scholar
Potrzebujemy granic. Rozmowa z Jeffrey Sachsem. „Polityka” 2017, nr 1.
Google Scholar
Potulski K.: Współczesne kierunki rosyjskiej myśli geopolitycznej. Między nauką, ideologicznym dyskursem a praktyką. Gdańsk 2010.
Google Scholar
Putin W.: Rosja należy do Europy. „Dziennik”, 21.11.2006.
Google Scholar
Raś M.: Ewolucja ładu międzynarodowego w Europie Wschodniej. W: Tendencje i procesy współczesnych stosunków międzynarodowych. Red. M.F. Gawrycki et al. Warszawa 2016.
Google Scholar
Raś M.: Rosja w procesach globalnego zarządzania. W: Rosja w procesach globalizacji. Red. S. Bieleń. Warszawa 2013.
Google Scholar
Raś M.: Wybór Rosji po 2008 roku. W: Kryzys 2008 a pozycja międzynarodowa Zachodu. Red. R. Kuźniar. Warszawa 2011.
Google Scholar
Rodkiewicz W.: Koncepcja polityki zagranicznej Federacji Rosyjskiej — www.osw.waw/pl/publikacje/analizy/2013-02-20/koncepcja-politki-zagranicznej-federacjirosyjskiej (dostęp: 10.07.2015).
Google Scholar
Rosja ma niejedno oblicze. Rozmowa z Richardem Sakwą. „Opcja na Prawo” 2015,
Google Scholar
nr 3/140
Google Scholar
Rotfeld A.D.: Szczyt NATO w Lizbonie. Co dalej? „Rocznik Strategiczny 2010/2011” 2011, T. 16.
Google Scholar
Sachs J.: Prawdziwe oblicze Amerykanów w Syrii — http://opinie.wp.pl/jeffrysachs-prawdziwe-oblicze-amerykanow-w-syrii-6032308169483393a (dostęp: 4.09.2016).
Google Scholar
Sapir J.: Nowy XXI wiek. Od „wieku Ameryki” do powrotu narodów. Przeł. M. Wilk. Warszawa 2009.
Google Scholar
Siedem kryzysów zagraża UE. Prof. B. Góralczyk: chcąc Unię ratować, trzeba ja wymyślić na nowo — http://wiadomosci.wp.pl/kat,1356,title,Siedem-kryzysow-zagraza-UE-Prof-B.Goralczyk-chcac-Unie-ratowac-trzeba-ja-wymyslic-nanowo,wid,17912681,wiadomosc.html?ticaid=115c56 (dostęp: 16.10.2015).
Google Scholar
Skak M.: Russia’s New „Monroe Doctrine”. In: Russian Foreign Policy in the 21st Century. Eds. R.E. Kanet. London 2010.
Google Scholar
Sondaż. Większość Niemców przeciwna pomocy Polsce w razie zbrojnej agresji Rosji — wiadomosci.wp.pl/kat,1515,title,Sondaz-Wiekszosc-Niemcow-przeciwna-pomocy-Polsce-w-razie-zbrojnej-agresji-Rosji,wid,182937 (dostęp: 4.05.2016).
Google Scholar
Stolarczyk M.: Czynniki sprzyjające i utrudniające jednoczenie Europy w dziedzinie bezpieczeństwa. W: Unifikacja i różnicowanie się współczesnej Europy. Red. B. Fijałkowska, A. Żukowski. Warszawa 2002.
Google Scholar
Stolarczyk M.: Główne dylematy bezpieczeństwa zewnętrznego Polski w połowie drugiej dekady XXI wieku. W: Dylematy polityki bezpieczeństwa Polski na początku drugiej dekady XXI wieku. Red. K. Czornik, M. Lakomy. Katowice 2014.
Google Scholar
Stolarczyk M.: Główne przyczyny i przejawy kryzysów w Unii Europejskiej oraz ich implikacje dla dalszego procesu integracji europejskiej. „Rocznik Nauk Społecznych” 2016, nr 3.
Google Scholar
Stolarczyk M.: Idea jedności europejskiej a bezpieczeństwo międzynarodowe w pozimnowojennej Europie. „Sprawy Międzynarodowe” 1999, nr 2.
Google Scholar
Stolarczyk M.: Implikacje kryzysu Unii Europejskiej dla dalszego procesu integracji. „Krakowskie Studia Międzynarodowe” 2012, nr 3.
Google Scholar
Stolarczyk M.: Interwencja NATO w Jugosławii i jej implikacje dla bezpieczeństwa międzynarodowego (niektóre aspekty). W: Polityka: przedmiot badań i formy jej przejawiania się. Red. P. Dobrowolski, M. Stolarczyk. Katowice 2000.
Google Scholar
Stolarczyk M.: Nowe wyzwania i zagrożenia dla polityki zagranicznej Polski w połowie drugiej dekady XXI wieku. W: Polityka zagraniczna Polski w zmieniającym się ładzie międzynarodowym. Wybrane problemy. Red. R. Zięba, T. Pawłuszko. Kielce 2016.
Google Scholar
Stolarczyk M.: Podział i zjednoczenie Niemiec jako elementy ładów europejskich po drugiej wojnie światowej. Katowice 1995.
Google Scholar
Stolarczyk M.: Polska i Niemcy wobec kryzysu i konfliktu ukraińskiego. Zbieżność i różnice stanowisk. W: Implikacje konfliktu ukraińskiego dla polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Polski. Aspekty polityczne, wojskowe, gospodarcze oraz społeczne. Red. K. Czornik, M. Lakomy, M. Stolarczyk. Katowice 2015.
Google Scholar
Stolarczyk M.: Rosja w polityce zagranicznej Polski w latach 1992–2015. Katowice 2015.
Google Scholar
Stolarczyk M.: Teoretyczne i praktyczne aspekty mocarstwowości we współczesnych stosunkach międzynarodowych. W: Stosunki Polski z mocarstwami w drugiej dekadzie XXI wieku. Red. K. Czornik, M. Lakomy, M. Stolarczyk. Katowice 2016.
Google Scholar
Stolarczyk M.: Wzrost międzynarodowej roli Niemiec w następstwie kryzysu strefy euro. „Stosunki Międzynarodowe – International Relations” 2014, nr 2.
Google Scholar
Stolarczyk M.: Wzrost mocarstwowej pozycji Niemiec w drugiej dekadzie XXI wieku. W: Między pasją a działaniem. Księga jubileuszowa dedykowana dr. hab. Marianowi Mitrędze. Red. P. Grzywna et al. Katowice 2017.
Google Scholar
Sturmer M.: Putin i odrodzenie Rosji. Przeł. M. Madejski. Wrocław 2008.
Google Scholar
Sułek M.: Pozycja Zachodu w świetle pomiaru potęgometrycznego. W: Tendencje i procesy rozwojowe współczesnych stosunków międzynarodowych. Red. M.F. Gawrycki et al. Warszawa 2016.
Google Scholar
Szturba E.W.: Postroienie koncepcii nacionalnoj biezopastnostii w Rossijskoj Fiederacii w 1992–2004 gg. Moskwa 2009.
Google Scholar
Szubart K.: Stanowisko Niemiec na szczyt NATO w Warszawie. Dialog i odstraszanie. „Biuletyn Instytutu Zachodniego” 2016, nr 248.
Google Scholar
Szubart K.: Szczyt NATO w Warszawie – konsekwencje dla Niemiec. „Biuletyn Instytutu Zachodniego” 2016, nr 260.
Google Scholar
Szymaniak M.: Oferta Rosji odrzucona. „Rzeczpospolita”, 5.07.2011.
Google Scholar
Szymborski W.: Międzynarodowe stosunki polityczne. Bydgoszcz 2006.
Google Scholar
Świat według Trumpa. „Przegląd” 2016, nr 46.
Google Scholar
Świat wobec współczesnych wyzwań i zagrożeń. Red. J. Symonides. Warszawa 2010.
Google Scholar
Talaga A.: Osłabić Rosję i podać jej dłoń. „Rzeczpospolita”, 2—3.08.2014.
Google Scholar
Talaga A: Pomoc przyjdzie zza oceanu albo nie przyjdzie wcale. „Rzeczpospolita”, 15.06.2016.
Google Scholar
Tato, co z tą Polską. Wywiad Dominiki Wielowiejskiej z Andrzejem Wielowiejskim. „Gazeta Wyborcza”, 26—27.07.2014.
Google Scholar
Tendencje i procesy rozwojowe współczesnych stosunków międzynarodowych. Red. M.F. Gawrycki et al. Warszawa 2016.
Google Scholar
Thies W.J.: Why NATO Endures. Washington 2009.
Google Scholar
Topolski I.: Polityka Federacji Rosyjskiej wobec państw Europy Wschodniej. Lublin 2013.
Google Scholar
Traktat Północnoatlantycki. W: Prawo w stosunkach międzynarodowych. Wybór dokumentów. Oprac. S. Bieleń. Warszawa 2004.
Google Scholar
Transatlantic Relations in the 21st Century: Europe, America and the Rise the Reset. Washington 2012.
Google Scholar
Trenkner J.: Hegemoni wbrew woli. „Tygodnik Powszechny” 2013 , nr 26.
Google Scholar
Trump D.: Niech Bóg błogosławi Polskę i Polaków. „Rzeczpospolita”, 7.07.2017.
Google Scholar
Understanding NATO in the 21st Century. Alliance Strategies and Global Governance. Eds. G.P. Herd, J. Kriendler. New York 2012.
Google Scholar
US Foreign Policy and Conflict in the Islamic World. Eds. T. Lansf ord. Missisipi 2011.
Google Scholar
Varwick J.: Die neue strategische Konzept der NATO. “Aus Politik und Zeitgeschichte” 2010, Nr. 50.
Google Scholar
Waldenberg M.: Rozbicie Jugosławii – od separacji Słowenii do wojny kosowskiej. Warszawa 2003.
Google Scholar
Walker E.W.: Between East and West: NATO Enlargement and the Geopolitics of the Ukraine Crisis. In: Ukraine and Russia: People, Politics, Propaganda and Perspectives. Eds. A. Pikulicka-Wilczewska, R. Sakwa. Bristol 2015.
Google Scholar
Waltz K.N.: Struktura teorii stosunków międzynarodowych. Przeł. R. Włoch. Warszawa 2010.
Google Scholar
Warzecha Ł.: Satelita Niemiec. „Rzeczpospolita”, 3.04.2012.
Google Scholar
Wąsowski K: Istota i uniwersalność rosyjskiego modelu wojny hybrydowej wykorzystanego na Ukrainie. „Sprawy Międzynarodowe” 2015, nr 2.
Google Scholar
Wielokulturowość: konflikt czy koegzystencja? Red. A. Śliz, M.S. Szczepa ński. Warszawa 2011.
Google Scholar
Wojny Zachodu. Red. M. Madej. Warszawa 2014.
Google Scholar
Wojtaszczyk K.A.: Kryzysy w procesie integracji europejskiej – istota i następstwa. W: Kryzysy w procesie integracji europejskiej i sposoby ich przezwyciężania. Red. K.A. Wojtaszczyk, J. Nadolska. Warszawa 2015.
Google Scholar
Wybór wystąpień i wywiadów ministra spraw zagranicznych Federacji Rosyjskiej Siergieja Ławrowa. Red. M. Piskorski. Warszawa 2015.
Google Scholar
Zaj ąc J.: Poland’s Security Policy. The West, Russia, and the Changing International Order. London 2016.
Google Scholar
Zając J.: Wpływ zmieniającego się ładu międzynarodowego w XXI wieku na politykę bezpieczeństwa Polski. W: Tendencje i procesy rozwojowe współczesnych stosunków międzynarodowych. Red. M.F. Gawrycki et al. Warszawa 2016.
Google Scholar
Zakaria F.: Koniec hegemonii Ameryki. Przeł. S. Kroszczyński. Warszawa 2009
Google Scholar
Zalewski P.: Wirus Trumpa i Putina. „Rzeczpospolita”, 17.02.2017.
Google Scholar
Zawadzki M.: Trump podważa sojusze USA. „Gazeta Wyborcza”, 22.07.2016.
Google Scholar
Zielonka J.: Koniec Unii Europejskiej? Przeł. E. Gołębiowska. Warszawa 2014.
Google Scholar
Zięba A.: Terroryzm w Unii Europejskiej na początku XXI wieku: wnioski dla Polski. W: Dylematy polityki bezpieczeństwa Polski na początku drugiej dekady XXI wieku. Red. K. Czornik, M. Lakomy. Katowice 2014.
Google Scholar
Zięba R.: Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego. Warszawa 1999.
Google Scholar
Zięba R.: Teoretyczne aspekty polityki zagranicznej państwa: wnioski dla Polski w kontekście zmieniającego się ładu międzynarodowego. W: Polityka zagraniczna Polski w zmieniającym się ładzie międzynarodowym: wybrane problemy. Red. R. Zięba, T. Pawłuszko. Kielce 2016.
Google Scholar
Tom 21 (2018)
Opublikowane: 2018-06-29
10.31261/spus
English
Język Polski