Między działalnością społeczną a wielką polityką. Maria Moczydłowska (1886–1969), najmłodsza posłanka Sejmu Ustawodawczego II RP
Abstrakt
Maria Moczydłowska była najmłodszą spośród wszystkich posłanek Sejmu Ustawodawczego i jedną z trzech wybranych z listy narodowej (poza Gabrielą Balicką i Zofią Sokolnicką). Swój sukces wyborczy w dużej mierze zawdzięczała współpracy z księdzem Wacławem Blizińskim — współtwórcą Narodowego Zjednoczenia Ludowego. W swojej działalności dążyła do ponadpartyjnej współpracy posłanek i aktywnie działała na rzecz równouprawnienia kobiet i mężczyzn. Do historii przeszła m.in. jako pierwsza kobieta, która zabrała głos w polskim Sejmie. Była orędowniczką wprowadzenia całkowitej prohibicji. Po zakończeniu kariery politycznej skoncentrowała się na działalności oświatowej.
Słowa kluczowe
Maria Moczydłowska; Sejm Ustawodawczy; II RP; posłanki; kobiety; równouprawnienie polityczne; życie polityczne
Bibliografia
Bartnik D.: Kultura książki w Liskowie. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum” 2006, nr 13.
Biogram Marii Moczydłowskiej zamieszczony na stronie Biblioteki Sejmowej — https://bs.sejm.gov.pl/F?func=find‑acc&acc_sequence=000001089 (dostęp: 18.04.2019).
Bliziński W.: Wspomnienia z mego życia i pracy (oprac. G. Waliś). Sieradz 1935.
Brzoza C.: Moczydłowska z Grzymkowskich Maria. W: Kto kim był w Drugiej Rzeczypospolitej. Red. J. Majchrowski et al. Warszawa 1994.
Budzińska‑Tylicka J.: Kobieta jako równouprawniona obywatelka. W: Dziesięciolecie Polski Odrodzonej. Księga Pamiątkowa 1918—1928. [red. P. Lot]. Kraków—Warszawa 1928.
Chmielińska A.: Wieś polska Lisków w ziemi kaliskiej. Lisków 1925.
Dekret o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego. Dz.P.P.P. z 1918 r., Nr 18, poz. 46.
Długosz‑Kurczabowa K.: Poseł i posłanka. Poradnia PWN. 2008 — https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/posel‑i‑poslanka9102.html (dostęp: 18.04.2019).
Druki Sejmowe, SU 1919, druk nr 774, Wniosek nagły posłów X. K. Lutosławskiego, Balickiej, Falkowskiego, A. Cieśli, Moczydłowskiej, Woźnickiego, Łakoty, X. Dachowskiego, Starowieyskiego i 70 innych posłów wszystkich Klubów Poselskich o całkowitem zakazaniu w Rzeczypospolitej wyrobu i sprzedaży napojów alkoholowych z 9 lipca.
Druki Sejmowe. SU 1919, druk nr 740, Wniosek nagły pos. Marii Moczydłowskiej i tow. w sprawie projektu ustawy o zupełnym zakazie wyrobów i sprzedaży napojów alkoholowych z 30 czerwca.
Druki Sejmowe. SU 1919, druk nr 597, Wniosek nagły ks. Kaczyńskiego i tow. w sprawie ograniczenia sprzedaży spirytusu monopolowego wyłącznie dla celów leczniczych, przemysłowych i oświetlenia z 3 czerwca.
Fiktus P.: Poselska aktywność kobiet na mównicy sejmowej w dobie II RP. „Wrocławskie Studia Erazmiańskie. Studia Erasmiana Wratislaviensia” 2015, z. 9.
Głosujcie na listę nr 4. „Goniec Częstochowski” z 12 stycznia 1919 r., R. 14, nr 9.
Grata P.: Krucjata antyalkoholowa w Sejmie Ustawodawczym i jej efekty (1919—1922). „UR Journal of Humanities and Social Sciences” 2018, No 3(8).
Gruszczyk M.: Idea w służbie propagandy Komitet Słowiański w Polsce 1945—1953 na tle ruchu nowosłowiańskiego. Katowice 2017.
Karpiński Z.: Ustroje pieniężne w Polsce od roku 1917. Warszawa 1968.
Kondracka M.: Aktywność parlamentarna posłanek i senatorek Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919—1927. W: Działaczki społeczne, feministki, obywatelki… Samoorganizowanie się kobiet na ziemiach polskich po 1918 roku (na tle porównawczym). T. 2. Red. A. Janiak‑Jasińska, K. Sierakowska, A. Szwarc. Warszawa 2009.
Kondracka M.: Obywatelki i panie domu — życiowe role pierwszych polskich arlamentarzystek. W: Procesy socjalizacji w Drugiej Rzeczypospolitej 1914— 1939. Zbiór studiów. Red. A. Landau‑Czajka, K. Sierakowska. Warszawa 2013.
Kondracka M.: Posłanki i senatorki II Rzeczypospolitej. Nowe obszary publicznej działalności kobiet. „Dzieje Najnowsze” 2014, R. 46, z. 2.
Kotowski R.: Między polityką a działalnością społeczną — Narodowa Organizacja Kobiet w dwudziestoleciu międzywojennym. W: Działaczki społeczne, feministki, obywatelki… Samoorganizowanie się kobiet na ziemiach polskich po 1918 roku (na tle porównawczym). T. 2. Red. Janiak—Jasińska A., Sierakowska K., Szwarc A. Warszawa 2009.
Krasińska I., Sławiński P.: Prasa abstynencka w Polsce (1918—1939) źródłem informacji na temat wychowania do życia w trzeźwości wśród dzieci i młodzieży. W: Addenda do dziejów oświaty. Z badań nad prasą Drugiej Rzeczypospolitej. Red. L. Miachalska, G. Michalski. Łódź 2013.
Kronika. „Goniec Częstochowski” z 20 września 1917 r., R. 12, nr 214.
Luksa K.: Gabriela Balicka (1867—1962). Działalność polityczna, społeczna, naukowa, edukacyjna. Warszawa 2017.
Łuczak A.: Powstanie i działalność Zjednoczenia Ludowego i Polskiego Zjednoczenia Ludowego (1917—1919). „Rocznik Dziejów Ruchu Ludowego” 1968, nr 10.
Maria Moczydłowska. Pierwsza posłanka Ziemi Łomżyńskiej (katalog z wystawy poświęconej Marii Moczydłowskiej przygotowany przez Fundację Pro Edu) — https://drive.google.com/file/d/1KULg03AK5ir3ClVOvcbWEJRbA‑qikYjf/view (dostęp: 18.04.2019).
Marszałek‑Trzebińska Ż.: Działalność księdza Wacława Blizińskiego na rzecz rodziny i kobiet. „Family Forum” 2008, nr 8.
Masiarz W.: Kobiety w parlamentach II Rzeczypospolitej Polskiej 1919—1939. W: Kobiety wobec polityki — kobiety w polityce. Historia, realia, perspektywy. Red. A. Frątczak Kraków 2009.
Miąso L.: Walka o narodową szkołę w Królestwie Polskim w latach 1905—1907 (w stulecie strajku szkolnego). „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 2005, T. 44.
Moczydłowska M.: Wieś Lisków na podstawie wiadomości zebranych. Kalisz 1913.
Monasterska T.: Narodowy Związek Robotniczy w okresie wyborów do Sejmu Ustawodawczego grudzień 1918 — styczeń 1919. „Przegląd Historyczny” 1964, nr 56/4.
Mysiakowska‑Muszyńska J.: „W imię Boga i Ojczyzny!”. Działalność społeczno‑polityczna Narodowej Organizacji Kobiet 1919—1939 — wybrane zagadnienia. „Dzieje Najnowsze” 2015, R. 47, nr 3.
Narodowa Organizacja Wyborcza Kobiet Polskich. „Goniec Częstochowski” z 31 grudnia 1918 r., R. 13, nr 282.
Niewiadomska‑Cudak M.: Reprezentatywność i aktywność kobiet w polskim parlamencie w latach 1919—1939. „Studia Wyborcze” 2013, T. 15.
Nowa lista wyborcza ustalona. „Goniec Częstochowski” z 5 stycznia 1919 r., R. 14, nr 4.
Nowy Klub. „Goniec Częstochowski” z 19 września 1917 r., R. 12, nr 213.
Pęcherski M., Świątek M.: Organizacja oświaty w Polsce w latach 1917—1969. Podstawowe akty prawne. Warszawa 1972.
Piotrowska‑Marchewa M.: Nauczycielki polskich szkół powszechnych i średnich w życiu politycznym II Rzeczypospolitej. W: Drogi kobiet do polityki (na przestrzeni XVIII—XXI wieku. Red. T. Kulak, M. Dajnowicz. Wrocław 2016.
Podkowski M.: Wacław Bliziński (1870—1944). W: Wielkopolanie XX wieku. Red. A. Gulczyński. Poznań 2001.
Przeniosło M.: Rada Główna Opiekuńcza w latach 1915—1918. Władze, struktura wewnętrzna, formy aktywności. W: Dzieje biurokracji. T. 4. Lublin 2011.
Przyszła konstytucja polska a kobiety. „Przegląd Kobiecy” z 31 maja 1919 r., R. 1, nr 6.
Relacja z posiedzenia sejmu. „Gazeta Warszawska” z 14 maja 1919 r., R. 138, nr 130.
Rogacka I.: Pierwsza Polka w pierwszym sejmie. „Gryf Wejherowski” (dodatek „Dziennika Bałtyckiego”) z 3 listopada 2006 r.
Ruch przedwyborczy. „Dziennik Narodowy” z 31 grudnia 1918 r., R. 4, nr 297.
Rzepecki T.: Sejm Rzeczypospolitej Polskiej 1919 roku. Poznań 1920.
Sieczkowski A.: Co piszą o języku?. „Poradnik Językowy” 1934, z. 3.
Siedlik T.A.: Historia Polski 1900—1939. Warszawa 1993.
Socha J.: Działalność Centralnego Towarzystwa Rolniczego w dziedzinie oświaty rolniczej 1907—1929. Łódź 1994.
Sprawozdania Stenograficzne Sejmu Ustawodawczego 1919—1920.
St.: Moczydłowska‑Niekraszowa Maria (1885—1979). „Przyjaciółka” 1970, nr 43.
Stankiewicz W.: Dążenia zjednoczeniowe w ruchu ludowym. „Najnowsze Dzieje Polski. Materiały i studia z okresu 1914—1939” 1962, T. 5.
Szumlas‑Majzner I.: Kampania wyborcza centroprawicy do Sejmu Ustawodawczego 1919 roku w powiecie częstochowskim. „Ziemia Częstochowska” 2008, T. 34.
Szwed R.: Wybory do Sejmu Ustawodawczego w okręgu Częstochowa—Radomsko w 1919 r. W: Częstochowa w pierwszych latach Polski Odrodzonej. Red. R. Szwed, J. Mizgalski, W. Palus. Częstochowa 1994.
Śliwa M. : Kobiety w parlamencie Drugiej Rzeczypospolitej. W: Kobieta i świat polityki w niepodległej Polsce 1918—1939. Red. A. Żarnowska, A. Szwarc. Warszawa 1996.
Śliwa M.: Udział kobiet w wyborach i ich działalność parlamentarna. W: Równe prawa i nierówne szanse. Kobiety w Polsce międzywojennej. Red. A. Żarnowska, A. Szwarc. Warszawa 2000.
Ś.p. Mieczysław Moczydłowski. „Gazeta Gospodarska” 1925, nr 90, s. 469.
Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 czerwca 2017 r. w sprawie ustanowienia roku 2018 Rokiem Praw Kobiet. „Monitor Polski” 2017, poz. 609.
Uchwały zjazdu nauczycielstwa. „Goniec Częstochowski” z 24 sierpnia 1917 r., R. 12, nr 192.
Ustawa z dnia 20 stycznia 1920 r. o obywatelstwie Państwa Polskiego. Dz.U. z 1920, nr 7, poz. 44.
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1920 r. o ograniczeniach w sprzedaży napojów alkoholowych. Dz.U. z 1920, nr 37, poz. 210.
Ustawa z dnia 28 lipca 1919 r. o przyznaniu funkcjonariuszom państwowym, nauczycielom szkół powszechnych i profesorom zakładów teologicznych nadzwyczajnego dodatku drożyźnianego. Dz.P.P.P. z 28 lipca 1919 r., nr 63, poz. 377.
Waliś G.: Moczydłowska Maria (1885—1879). W: Słownik biograficzny Wielkopolski Południowo‑Wschodniej Ziemi Kaliskiej. T. 3. Red. D. Wańka. Kalisz 2007.
Wiec chłopski w Warszawie. „Ziemia Lubelska” z 28 listopada 1916 r., R 11, nr 591.
Wiec kobiet. „Goniec Częstochowski” z 1 stycznia 1919 r., R. 14, nr 1.
Wiec włościan w Warszawie. „Gazeta Ludowa. Tygodnik Ilustrowany” z 3 grudnia 1916 r., R. 2, nr 45.
Wiechnik O.: Posełki. Osiem pierwszych kobiet. Poznań 2019.
Wieś Lisków. „Łowiczanin” z 18 kwietnia 1913 r., nr 16 (III).
Wróbel M.: Wychowanie przedszkolne w Polsce w latach 1918—1939. Wrocław—Warszawa—Kraków 1967.
Z zebrania kobiet polskich. „Goniec Częstochowski” z 22 maja 1917 r., R. 12, nr 115.
Ze zjazdu Kółek rolniczych w Częstochowie. „Goniec Częstochowski” z 6 czerwca 1917 r., R. 12, nr 127.
Ze zjazdu Kółek rolniczych. Ciąg dalszy. „Goniec Częstochowski” z 7 czerwca 1917 r., R. 12, nr 128.
Ze Zjazdu Nauczycieli. „Goniec Częstochowski” z 21 sierpnia 1917 r., R. 12, nr 189.
Zwycięstwo koalicji narodowej. Kobieta polska zwyciężyła!. „Goniec Częstochowski” z 30 stycznia 1919 r., R. 14, nr 24 (dodatek specjalny).
Żarnowska A.: Obywatelki II Rzeczypospolitej. W: Równe prawa i nierówne szanse. Kobiety w Polsce międzywojennej. Red. A. Żarnowska, A. Szwarc. Warszawa 2000.
Żarnowski J.: Z dziejów strajku szkolnego 1905 r. „Przegląd Historyczny” 1955, T. 46, nr 1—2.
Instytut Historii, Wydział Nauk Społecznych, Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-5063-8235
dr nauk humanistycznych w zakresie historii, pracownik Instytutu Historii Uniwersytetu Śląskiego, członek zarządu Górnośląskiego Towarzystwa Historycznego, sekretarz czasopisma „Wieki Stare i Nowe”. W pracy naukowej zajmuje się historią okresu międzywojennego i latami II wojny światowej ze szczególnym uwzględnieniem idei jedności słowiańskiej.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
