Ewolucja polityki azylowej Polski. Od internacjonalizacji do przeciweuropeizacji
Abstrakt
Celem autorki artykułu jest przeanalizowanie założeń polityki azylowej Polski w latach 1990—2019. W omawianym okresie w ewolucji polityki azylowej wyodrębniono trzy fazy: internacjonalizacji, europeizacji i przeciweuropeizacji. Polityka ta analizowana jest przez pryzmat ewolucji komponentów ważnych dla kształtowania polityki jako polityki pub‑ licznej. Wśród nich wymienić można: formy ochrony cudzoziemców, zobowiązania międzynarodowe Polski, członkostwo w organizacjach międzynarodowych, infrastrukturę, rozwiązania instytucjonalne, politykę integracyjną, intensywność debaty publicznej, stosunek Polaków do uchodźców.
Słowa kluczowe
uchodźca; cudzoziemiec; migracje; integracja; polityka azylowa; polityka publiczna; europeizacja; przeciweuropeizacja
Bibliografia
ANTONOWICZ L.: Podręcznik prawa międzynarodowego. Warszawa 1993.
BIERZANEK R., SYMONIDES J.: Prawo międzynarodowe publiczne. Wyd. III poprawione. Warszawa 1994.
CHAŁUPCZAK H.: Paradygmat badawczy polityki migracyjnej państwa z perspektywy politologicznej. W: Współczesne polskie migracje: strategie — skutki społeczne – reakcja państwa. Red. M. LESIŃSKA, M. OKÓLSKI. Warszawa 2013 – https://docplayer.pl/13976678-Paradygmat-badawczy-polityki-migracyjnej-panstwa-z-perspektywy-politologicznej.html (dostęp: 21.08.2019).
Decyzja Rady (UE) 2015/1523 z dnia 14 września 2015 r. ustanawiająca środki tymczasowe w obszarze ochrony międzynarodowej na rzecz Włoch i Grecji (Dz.Urz.UE L 239 z 15.09.2015).
Decyzja Rady (UE) 2015/1601 z dnia 22 września 2015 r. ustanawiająca środki tymczasowe w obszarze ochrony międzynarodowej na rzecz Włoch i Grecji (Dz.Urz.UE L 248 z 24.09.2015).
Deklaracja prezydentów o współdziałaniu miast Unii Metropolii Polskich w dziedzinie migracji. Gdańsk, 30 czerwca 2017 r.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/32/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wspólnych procedur udzielania i cofania ochrony międzynarodowej (wersja przekształcona) (Dz.Urz.UE L 180 z 29.06.2013).
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/33/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie ustanowienia norm dotyczących przyjmowania wnioskodawców ubiegających się o ochronę międzynarodową (wersja przekształcona) (Dz. Urz. UE L 180 z 29.06.2013).
FLORCZAK A.: Uchodźcy w Polsce. Między humanitaryzmem a pragmatyzmem. Toruń 2003.
GOODWIN-GIL G.S.: The Refugees in International Law. Oxford 1998.
GÓRALCZYK W.: Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie. Warszawa 2000.
GRZYMAŁA-MOSZCZYŃSKA H., NOWICKA E.: Goście i gospodarze. Problem adaptacji kulturowej w obozach dla uchodźców oraz otaczających je społecznościach lokalnych. Kraków 1998.
HIX S.: System polityczny Unii Europejskiej. Warszawa 2010.
Informacja Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców o stosowaniu w roku 2015 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 2003, nr 128, poz. 1176 z późn. zm.) w zakresie realizacji zobowiązań Rzeczypospolitej Polskiej wynikających z Konwencji Genewskiej dotyczącej statusu uchodźców oraz Protokołu Nowojorskiego dotyczącego statusu uchodźcy. Warszawa marzec 2016.
JAŃCZAK J.: Przeciweuroepizacja jako kategoria badawcza w studiach nad procesami integracji europejskiej. W: Europeizacja – mechanizmy, wymiary, efekty. Red. A. PACZEŚNIAK, R. RIEDEL. Oslo–Toruń–Wrocław 2010.
KICINGER A.: Between Polish Interests and the EU Influence – Polish Migration Policy Development 1989—2004. Warszawa. „Central European Forum for Migration Research, 2005.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997, nr 78, poz. 483).
Konwencja dotycząca statusu uchodźców, sporządzona w Genewie dnia 28 lipca 1951 r. (Dz.U. 1991, nr 119, poz. 515).
KOWALCZYK B.: Polski system azylowy. Wrocław 2014.
KRÓL T., KURPIŃSKI M., TEMPLIN-UKLEJA K.: Procedura graniczna jako remedium na słabości polskiego systemu azylowego? – http://biuletynmigracyjny.uw.edu.pl/57-czerwiec-2018/procedura-graniczna-jako-remedium-na-slabosci-polskiego-systemu-azylowego (dostęp: 28.08.2019).
KUKUŁKA J.: Prawo rozwoju i zmienności stosunków międzynarodowych w świetle procesów globalizacji. W: Oblicza procesów globalizacji. Red. M. PIETRAŚ. Lublin 2002.
LADRECH R.: Europeanization of Domestic Politics and Institutions: the Case of France. “Journal of Common Market Studies” 1994, vol. 32, no 1.
LIS M.: Azyl. W: Encyklopedia prawa. Red. U. KALINA-PRASZNIC. Warszawa 1999.
ŁODZIŃSKI S., SZONERT M., „Niepolityczna polityka”? Kształtowanie się polityki migracyjnej w Polsce w latach 1989—2016 (kwiecień). „CMR Working Papers” 2016, 90/148.
ŁODZIŃSKI S., SZONERT M.: Polityka uchodźcza w Polsce. Ewolucja „pola uchodźczego” w latach 1990—2011 – http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.cejsh-295221b2-72dd-4f26-bf37-b6fe6683e632 (dostęp: 22.08.2019).
Migranci, uchodźcy i ksenofobia w kampanii wyborczej 2018 – raport z monitoringu. Warszawa 2018.
PAWLAK M.: Organizacyjna reakcja na nowe zjawisko. Szkoły i instytucje pomocowe wobec uchodźców w Polsce po 2004 r. Warszawa 2013.
PĘDZIWIATR K ., LEGUT A., Polskie rządy wobec unijnej strategii na rzecz przeciwdziałania kryzysowi migracyjnemu. W: Uchodźcy w Europie. Uwarunkowania, istota, następstwa. Red. K.A. WOJTASZCZYK, J. SZYMAŃSKA. Warszawa 2017.
Polacy o uchodźcach w Internecie i w realu. Komunikat z badań nr 149. Warszawa: CBOS, 2015.
Polacy wobec problemu uchodźstwa. Komunikat z badań nr 81. Warszawa: CBOS, 2015.
Polityka migracyjna Polski – stan obecny i postulowane działania, dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 31 lipca 2012 r. –https://www.premier.gov.pl/wydarzenia/decyzje-rzadu/dokument-polityka-migracyjna-polski-stan-obecny-i-postulowane-dzialania.html (dostęp: 23.08.2019).
Polityka migracyjna Polski, projekt z dnia 10 czerwca 2019 r., Zespół do Spraw Migracji – https://interwencjaprawna.pl/wp-content/uploads/2019/06/Polityka-migracyjna-Polski-wersja-ostateczna.pdf (dostęp: 29.08.2019).
PROŃCZUK M.: Granica bezprawia, czyli jak Polska znęca się nad uchodźcami w Brześciu—Terespolu – https://oko.press/narodowy-sadyzm-i-bezprawie-czyli-jak-polska-uszczelnia-granice-w-brzesciu-terespolu-reportaz-zdjecia/ (dostęp: 29.08.2019).
Propozycje działań w celu stworzenia kompleksowej polityki integracji cudzoziemców w Polsce. Warszawa 2005.
Protokół dotyczący statusu uchodźców, sporządzony w Nowym Jorku dnia 31 stycznia 1967 r. (Dz.U. 1991, nr 119, poz. 517).
Przystanek Polska. Analiza programów integracyjnych dla uchodźców. Red. J. FRELAK, W. KLAUS, J. WIŚNIEWSKI. Warszawa 2007.
Raport dotyczący krajowych form udzielania cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, przygotowany przez Krajowy Punkt Kontaktowy Europejskiej Sieci Migracyjnej, kwiecień 2010.
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 604/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie ustanowienia kryteriów i mechanizmów ustalania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonego w jednym z państw członkowskich przez obywatela państwa trzeciego lub bezpaństwowca (wersja przekształcona) (Dz. Urz. L 180/31 z 29.06.2013).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia (data wydania aktu) r. w sprawie relokacji cudzoziemców w roku 2016. Projekt z dnia 12 stycznia 2016, tekst projektu rozporządzenia skierowany do uzgodnień — https://bip.kprm.gov.pl/kpr/form/r2199,Projekt-rozporzadzenia-Rady-Ministrow-w-sprawie-relokacji-cudzoziemcow-w-roku-20.html (dostęp: 23.08.2017).
Sprawozdanie Stenograficzne z 100. posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 września 2015 r. – http://orka2.sejm.gov.pl/StenoInter7.nsf/0/A8CA0F4060DE3B1CC1257EC200722812/%24File/100_a_ksiazka.pdf (dostęp: 23.08.2017).
Stanowisko Komitetu Badań nad Migracjami PAN w sprawie dokumentu „Polityka migracyjna Polski” (10 czerwca 2019 r., 70 stron) –https://www.facebook.com/kbnmpan/posts/1204499723064503/ (dostęp: 1.08.2019).
Stanowisko rządu wobec Europejskiego programu w zakresie migracji. Przyjęte przez Komitet do Spraw Europejskich 9 czerwca 2015 r.
Stosunek do przyjmowania uchodźców. Komunikat z badań nr 163. Warszawa: CBOS, 2017.
Stosunek Polaków i Czechów do przyjmowania uchodźców, Komunikat z badań nr 87. Warszawa: CBOS, 2018.
Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.). Dokument przyjęty uchwałą Rady Ministrów w dniu 14 lutego 2017.
SYMONIDES J.: Prawo do azylu. W: Prawa człowieka. Model prawny. Wrocław–Warszawa–Kraków 1991.
SZELEWA D.: Model integracji społecznej imigrantów z krajów trzecich: dostęp do usług społecznych i przegląd polityki społecznej. Raporty i Analizy, Centrum Stosunków Międzynarodowych, Warszawa 2010.
SZONERT M.: Rok 1990 – początki opieki nad uchodźcami. W: J.E. ZAMOJSKI (red.), Migracje polityczne XX wieku. „Migracje i Społeczeństwo”, 2000, nr 4.
Terespol: uchodźcom zawracanym z polskiej granicy grozi niebezpieczeństwo – https://amnesty.org.pl/terespol-uchodzcom-zawracanym-z-polskiej-granicy-grozi-niebezpieczenstwo/ (dostęp: 29.08.2019).
Uchodźcy w Europie. Uwarunkowania, istota, następstwa. Red. J. SZYMAŃSKA, K.A. WOJTASZCZYK. Warszawa 2017.
Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 kwietnia 2016 r. w sprawie polityki imigracyjnej Polski (MP 2016, poz. 370).
Ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz.U. 2013, poz. 1650).
Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 2003, nr 128, poz. 1176).
Ustawa z dnia 20 maja 2016 r. o zmianie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 2016, poz. 783).
Ustawa z dnia 25 czerwca 1997 r. o cudzoziemcach (Dz.U. 1997, nr 114, poz. 739).
Ustawa z dnia 29 marca 1963 r. o cudzoziemcach (Dz.U. 1963, nr 15, poz. 770 z późn. zm.).
WEINAR A.: Europeizacja polskiej polityki wobec cudzoziemców 1990–2003. Warszawa 2006.
Wystąpienie Premier Ewy Kopacz z 20 września 2015 – https://www.youtube.com/watch?v=cI2MIFZTr3k (dostęp: 27.08.2017).
ZYBAŁA A.: Polityki publiczne. Doświadczenia w tworzeniu i wykonywaniu programów publicznych w Polsce i w innych krajach. Jak działa państwo, gdy zamierza/chce/musi rozwiązać zbiorowe problemy swoich obywateli? Warszawa 2012.
Instytut Politologii, Wydział Nauk Społecznych, Uniwersytet Wrocławski Polska
http://orcid.org/0000-0003-0648-7449
Agnieszka Florczak, dr nauk społecznych w dyscyplinie nauki o polityce, adiunkt w Zakładzie Badań nad Konfliktami i Przemocą Politycznymi Instytutu Politologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Zainteresowania naukowe: ochrona praw człowieka, ochrona uchodźców, organizacje międzynarodowe, integracja europejska.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
