Dyskryminacja pracowników wypełniających obowiązki rodzicielskie
Abstrakt
Dyskryminacja pracownika, który poza obowiązkami zawodowymi wypełnia również obowiązki rodzicielskie, pozostaje wysoce naganna. Praca zawodowa, jak i życie rodzinne, stanowią najważniejsze sfery życia, które pozostają ze sobą ściśle powiązane i wzajemnie od siebie zależne, a jednocześnie względem siebie silnie konkurencyjne. Ochrona pracownika-rodzica powinna dotyczyć nie tylko przyznania mu stosownych uprawień, ale przede wszystkim stwarzać skuteczne środki ochrony (prawne, poza-
prawne) przed dyskryminacją. Jeżeli korzystanie z licznych uprawnień z tytułu
rodzicielstwa staje się przyczyną nierównego traktowania, to dochodzi do niedozwolonej dyskryminacji ze względu na rodzicielstwo. Wybór życiowy, jakim pozostaje rodzicielstwo a w konsekwencji wypełnianie obowiązków z nim związanych może mieć znaczący wpływ na traktowanie i pozycję pracownika w środowisku pracy stąd też winno być ono – de lege ferenda – zawarte w treści kodeksowej zasady jako kryterium niedozwolonego różnicowania. Przy czym ochroną przed dyskryminacją z uwagi na rodzicielstwo objęci winni być nie tylko sami pracownicy, ale również kandydaci do pracy oraz byli pracownicy. Ustawodawca stworzył pracownikowi--rodzicowi kilka możliwość, z których ten może skorzystać w przypadku wystąpienia dyskryminacji, takich jak np. rozwiązanie umowy o prace bez wypowiedzenia (choć nie w każdym przypadku) czy roszczenia odszkodowawcze, ale przy faktycznej ochronie przed dyskryminacją wydają się być one jednak niewystarczające. Ochrona przed dyskryminacją pracowników–rodziców nie będzie kompletna, jeśli pozosta-
nie oparta jedynie na rozwiązaniach kodeksowych. Bez konkretnych rozwiązań w zakresie obligatoryjnego wdrażania przez pracodawcę stosownych procedur anty-
dyskryminacyjnych nie będzie możliwe zapewnienie pełnej i skutecznej ochrony. Jednakże, aby móc sięgnąć do kodeksowych środków ochrony, należy przede wszystkim uregulować je tak, aby nie był wątpliwy ich charakter prawny oraz zakres. I stąd też zmiana obowiązujących regulacji pozostaje absolutnie konieczna.
Słowa kluczowe
dyskryminacja; obowiązki rodzicielskie; ochrona rodzicielstwa; pracownik rodzic; work-life balance; roszczenia odszkodowawcze
Bibliografia
Baran K.W.: Komentarz do art. 55 k.p. W: Kodeks pracy. Komentarz. Red. K.W. Baran. Warszawa 2018.
Bechowska-Gebhardt A., Stalewski T.: Mobbing. Patologia zarządzania personelem. Warszawa 2004.
Boruta I.: Godność pracownika kategorią prawa pracy. „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2001, nr 8.
Boruta I.: Zakaz dyskryminacji w zatrudnieniu – nowa regulacja prawna. „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2004, nr 2.
Cieślak W., Stelina J.: Mobbing (prześladowanie) – próba definicji i wybrane zagadnienia prawne. „Palestra” 2003, nr 9–10.
Chakowski M.: „Wewnętrzna polityka antymobbingowa” drogą do rozwiązania problemu mobbingu na poziomie zakładu pracy. „Monitor Prawa Pracy” 2010 nr 12.
Czarnecki P.: Charakter prawny odszkodowania za dyskryminację w zatrudnieniu. „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2012, nr 2.
Driczinski Z.: Komenarz do art. 94 k.p. W: Kodeks pracy. Komentarz. Red. K.W. Baran. Warszawa 2018.
Dörre-Kolasa D.: w: Kodeks pracy. Red. B. Wagner. Gdańsk 2011.
Dörre-Kolasa D.: Komentarz do art. 94 k.p. W: Kodeks pracy. Komentarz. Red. A. Sobczyk. Warszawa 2017.
Fejkis M., Szewczyk H.: Obowiązek pracodawcy przeciwdziałania dyskryminacji. W: Wybrane obowiązki pracodawcy wobec pracowników i związków zawodowych. Red. H. Szewczyk. Warszawa 2016.
Góral Z., w: System prawa pracy. T. I. Część ogólna. Red. K.W. Baran. Warszawa 2017.
Jaśkowski K.: Kilka uwag o odszkodowaniu za dyskryminację pracownika (art. 183d k.p.). W: Z aktualnych zagadnień prawa pracy i zabezpieczenia społecznego. Księga jubileuszowa profesora Waleriana Sanetry. Red. B. Cudowski, J. Iwulski. Białystok 2013.
Korus P.: Komentarz do art. 18 (3e) k.p. W: Kodeks pracy. Komentarz. Red. A. Sobczyk. Warszawa 2017.
Kędziora K., Śmiszek K.: Dyskryminacja i mobbing w zatrudnieniu. Warszawa 2008.
Lewandowski M.: Ochrona pracownika przed dyskryminacją w polskim prawie pracy. „Palestra” 2014, nr 3–4.
Liszcz T.: Prawo pracy. Warszawa 2009.
Malesińska M.: Odpowiedzialność odszkodowawcza pracodawcy za naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu. „Pracownik i Pracodawca” 2016, nr 1, vol. 2.
Mitrus L.: Komentarz do art. 55 k.p. W: Kodeks pracy. Komentarz. Red. A. Sobczyk. Warszawa 2017.
Florek L.: Komentarz do art. 18(3b) k.p. W: Kodeks pracy. Komentarz. Red. L. Florek. Warszawa 2011.
Jaśkowski K., Maniewska E.: Kodeks pracy. Komentarz. Ustawy towarzyszące z orzecznictwem. Europejskie prawo pracy z orzecznictwem. T. I. Warszawa 2016.
Kalinowska B.: Równowaga między życiem zawodowym a rodzinnym w perspektywie makroekonomicznej. W: Równowaga praca – życie – rodzina. Red. C. Sadowska-Snarska. Białystok 2008.
Niedziński T.: Szczególna odpowiedzialność pracodawcy z tytułu rozwiązania stosunku pracy z powodu dyskryminacyjnego traktowania pracownika. W: Prawo pracy między gospodarką a ochroną pracy. Księga jubileuszowa Profesora Ludwika Florka. Red. M. Latos-Miłkowska, Ł. Pisarczyk. Warszawa 2016.
Pajor T.: Odpowiedzialność dłużnika za niewykonanie zobowiązania. Warszawa 1982.
Perdeus W.: Komentarz do art. 11(3) k.p. W: Kodeks pracy. Komentarz. Red. K.W. Baran. Warszawa 2016.
Szewczyk H.: Równość płci w zatrudnieniu. Warszawa 2017.
Sobczyk A.: Prawo pracy w świetle konstytucji RP. Tom II. Wybrane problemy i instytucje prawa pracy w konstytucyjne prawa i wolności człowieka. Warszawa 2013.
Sobczyk A.: Ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych jako przesłanka rozwiązania umowy o pracę. W: Studia z zakresu prawa pracy i polityki społecznej. Red. A. Świątkowski. Kraków 1999–2000.
Stecko S.: Konstytucyjna zasada ochrony macierzyństwa i rodzicielstwa oraz wynikające z niej uprawnienia kobiet-pracownic w związku z urodzeniem dziecka. „Przegląd Prawa Publicznego” 2017, nr 5.
Stelina J.: Komentarz do art. 9 k.p. W: Kodeks pracy. Komentarz. Red. A. Sobczyk. Warszawa 2017.
Szabłowska M., Rasmus R.: Prawnokarna odpowiedzialność pracodawcy za nie przeciwdziałanie dyskryminacji w zatrudnieniu. „Palestra” 2012, nr 9–10.
Tomaszewska M.: Komentarz do art. 18 (3a). W: Kodeks pracy. Komentarz. Red. K.W. Baran. Warszawa 2016.
Tomaszewska M.: Komentarz do art. 18 (3d) k.p. W: Kodeks pracy. Komentarz. Red. K.W. Baran. Warszawa 2018.
Wandzel M.: Nowy kształt kontratypów dyskryminacji po nowelizacji kodeksu pracy. „Monitor Prawa Pracy” 2009, nr 5.
Wagner B.: Zasada równego traktowania i niedyskryminacji pracowników. „Praca i Zabezpieczenie Społeczne” 2002, z. 3.
Walczak K.: Wynagrodzenie pracowników – opiekunów dzieci a zasady wynagradzania. W: Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem w świetle przepisów prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. Red. J. Czerniak-Swędzioł. Warszawa 2016.
Wujczyk M.: Zakaz dyskryminacji w prawie pracy. Rozważanie porównawcze de lege lata i de lege ferenda na gruncie polskich i brytyjskich przepisów antydyskryminacyjnych. Warszawa 2016.
Wyka T.: Ochrona zdrowia i życia pracownika jako element treści stosunku pracy. Warszawa 2004.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Prawa autorskie. Od numeru 18 za 2019 r. teksty w czasopiśmie dostępne są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-NC-ND 4.0). Przesłanie przez autora artykułu do publikacji w czasopiśmie „Z Problematyki Prawa Pracy i Polityki Socjalnej” traktowane będzie jako udzielenie licencji do eksploatacji praw autorskich do przesłanego utworu na zasadach licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-NC-ND 4.0).
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.pl
ZPPPiPS stanowi obecnie czasopismo OPEN ACCESS. Do czasopisma, począwszy od numeru 18 za 2019 r., przypisany zostanie nr DOI. W czasopiśmie przyjęty został model, w którym autor(zy) i recenzenci nie znają swoich tożsamości (tzw. „double-blind review proces").
