O malarce, która ,,osiągnęła w szkicu i rysunku poziom wyższy od jakiejkolwiek innej artystki naszych czasów”. Autoportret Sofonisby Anguissoli

Magda Morello
https://orcid.org/0000-0001-6797-6604

Abstrakt

Niniejszy artykuł dotyczy życia i twórczości włoskiej, renesansowej malarki Sofonisby Anguissoli, Cel stanowiło dokonanie porównania i interpretacji autoportretów artystki w kontekście jej biografii, na trzech różnych poziomach.  Pierwsza warstwa, skoncentrowana jest na kwestiach formalnych, takich jak kompozycja, kolorystyka czy zakres tematyczny, druga wychodzi nieco poza ramy obrazu, wyprowadza obraz na szerszy kontekst społeczno- kulturowy oraz czasy, w jakich żyła malarka. Wreszcie w trzeciej, najgłębiej sięgającej warstwie podjęto próbę zrozumienia motywacji oraz charakteru samej malarki. Tekst ten dąży do spojrzenia na Sofonisbę, artystkę tamtych czasów, oczami współcześnie żyjącej kobiety. Choć dzieli je niemal 500 lat, dzięki niezwykłej właściwości sztuki, jaką jest jej nieprzemijalność, mogą dziś, poprzez płótno, stanąć niemal twarzą w twarz. Analizując jej autoportrety, można dostrzec różne etapy jej życia – młodość, dorosłość oraz starość. Każdy portret odpowiada innemu typowi wrażliwości, aspiracji i pragnień. Od pełnej pasji młodej artystki niemal wkraczającej w jej życie zawodowe, przez dojrzałą i pewną siebie kobietę, aż po spełnioną życiem starą matronę, oczekującą ze spokojem na odejście. Artystka ta, nie tylko wytyczyła styl kobiecych portretów na następne lata, ale pozostawiła po sobie także pewnego rodzaju pamiętnik portretowy, dokumentujący ją na każdym z etapów życia. Ten specyficzny typ malarstwa jakim jest autoportret, silnie skoncentrowany na oddaniu prawdziwej osobowości i charakteru człowieka, tak często przez nią podejmowany, nabiera więc nowego wymiaru i ponadczasowego przesłania.  


Słowa kluczowe

Sofonisba Anguissola; renesans; malarka; autoportret; sztuka włoska

Ariosto Ludovico (1928): Orlando furioso. Ed. S. Debenedetti. Bari. Online: https://it.wikisource.org/wiki/Orlando_furioso_(1928) [dostęp: 19.02.2021].

Borghini Millo (2006): Sofonisba. Una vita per la pittura e la libertà. Milano.

Caroli Flavio (1994): Sofonisba Anguissola e le sue sorelle. Milano.

Chadwick Whitney (2015): Kobiety, sztuka i społeczeństwo. Tłum. E. Hornowska. Poznań.

Costa Patrizia (1999): Sofonisba Anguissola’s Self-portrait in the Boston Museum of Fine Arts. Arte Lombarda, Nuova Serie, Nr 125. Online: http://www.jstor.org/stable/43132413 [dostęp: 5.07.2020].

De Tolnay Charles (1941): Sofonisba Anguissola and her relations with Michelango. „Journal of the Walters Art Gallery”, Vol. 4. Online: https://www.jstor.org/stable/20168754 [dostęp: 2.07.2020].

Gago Baltasar (2020): Galere perdute. Ed. E. Lodi. Milano.

Gamberini Cecilia (2016): Sofonisba Anguissola at the Court of Philip II. In: Women artists in Early Modern Italy. Ed. S. Barkes. Brepols. Online: https://www.academia.edu/10375100/_Sofonisba_Anguissola_at_the_Court_of_Philip_II_in_Women_artists_in_Early_Modern_Italy_ed_by_Sheila_Barker_Brepols_2016 [dostęp: 9.07.2020].

Gerrard Mary (1994): Here’s Looking at Me: Sofonisba Anguissola and the Problem of the Woman Artist. „Renaissance Quarterly”, No 3. Online: https://www.academia.edu/43811467/Heres_Looking_at_Me_Sofonisba_Anguissola_and_the_Problem_of_the_Woman_Artist [dostęp: 4.07.2020].

Jacobs Federica (1994): Defining the Renaissance Virtuosa: Women Artists and the Language of Art History and Criticism. Cambridge.

Perlingieri Ilya Sandra (1992): Sofonisba Anguissola: The First Great Woman Artist of the Renaissance. New Jork.

Pinessi Orietta (2008): Sofonisba Anguissola. Milano.

Pizzagalli Daniela (2003): La signora della pittura. Vita di Sofonisba Anguissola, gentildonna e artista nel Rinascimento. Milano.

Tanzi Marco (2013): Sofonisba tra parenti e infante. In: Il tempo e la rosa. Scritti di storia dell’arte in onore di Loredana Olivato. Ed. P. Artoni, E. Dal Pozzolo [et al.]. Treviso. Online: https://www.academia.edu/31518500/Sofonisba_tra_parenti_e_infante_in_Il_tempo_e_la_rosa_Scritti_di_storia_dellarte_in_onore_di_Loredana_Olivato_Treviso_2013_pp_180_184 [dostęp: 18.07.2020].

Tanzi Marco (2014): Anguissola family. Online: https://doi.org/10.1093/gao/9781884446054.article.T003005 [dostęp: 1.07.2020].

Tramelli Barbara: Sofonisba Anguissola, „Pittora de Natura”: A Page from Van Dyck’s Italian Sketchbook. Online: https://www.academia.edu/29811820/Sofonisba_Anguissola_Pittora_de_Natura_A_Page_from_Van_Dyck_s_Italian_Sketchbook?email_work_card=title [dostęp: 10.08.2020].

Vasari Giorgio (1568): Le vite de’ più eccellenti pittori, scultori ed architettori. Firenze. Online: https://it.wikisource.org/wiki/Le_vite_de%27_pi%C3%B9_eccellenti_pittori,_scultori_e_architettori_(1568) [dostęp: 9.07.2020].

Netografia

Kuiper Kathleen (2009): https://www.britannica.com/biography/Sofonisba-Anguissola2009 [dostęp: 3.07.2020].

https://it.wikipedia.org/wiki/Bernardino_Campi_ritrae_Sofonisba_Anguissola [dostęp: 16.07.2020].

https://en.wikipedia.org/wiki/Sofonisba_Anguissola [dostęp: 5.07.2020].

https://it.wikipedia.org/wiki/Sofonisba [dostęp: 6.07.2020].

Pobierz

Opublikowane : 2021-05-28


MorelloM. (2021). O malarce, która ,,osiągnęła w szkicu i rysunku poziom wyższy od jakiejkolwiek innej artystki naszych czasów”. Autoportret Sofonisby Anguissoli. Fabrica Litterarum Polono-Italica, (3), 207-218. https://doi.org/10.31261/FLPI.2021.03.13

Magda Morello 
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II  Polska
https://orcid.org/0000-0001-6797-6604




Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.

Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.

1. Licencja

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.

2. Oświadczenie Autora

Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.

Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.

UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).

3. Prawa użytkownika

Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.

4. Współautorstwo

Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.

Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).