Etyka i polityka. O twórczości Pawła Smoleńskiego

Monika Wiszniowska

doi:10.31261/FLPI.2023.06.06

Opublikowane: 2023-04-20

Nr 2(6) (2023)

Etyka i polityka. O twórczości Pawła Smoleńskiego

Monika Wiszniowska

Dział: Artykuły i rozprawy

https://doi.org/10.31261/FLPI.2023.06.06

Abstrakt

Artykuł jest próbą przyjrzenia się twórczości Pawła Smoleńskiego. Jest reporterem, publicystą, a od 1989 roku dziennikarzem „Gazety Wyborczej”. Jest autorem wielu książek zarówno o tematyce polskiej jak i międzynarodowej, uważany za najważniejszego polskiego prozaika od spraw izraelskich i Bliskiego Wschodu. W tekście pokazuję autora reportaży jakby w dwóch rolach, odpowiednio ukonkretnianych na dwóch płaszczyznach tekstu. Pierwsza to rola pisarza społecznego i politycznego realizowana w warstwie tekstu, w której autor opowiada czytelnikowi o świecie, korzystając z dostępnej wiedzy stara się być znawcą, ekspertem, kimś w rodzaju przewodnika po nieznanym fragmencie świata. Próbuje go rozumieć, rozjaśnić i wytłumaczyć zjawiska w nim występujące. W przypadku książek Pawła Smoleńskiego, nie chodzi o jawną manifestację własnej ideologii ale o zasób poglądów, które wpływają na kształt tekstu. Dostrzec je możemy zarówno w tych nielicznych partiach, gdzie poznajemy sposób myślenia czy działania narratora ale przede wszystkim w głębszych pokładach narracji, gdzie odsłania się sposób myślenia Smoleńskiego o świecie. Druga rola to pisarz-humanista, który nie widzi możliwości opowiedzenia o jakichkolwiek skomplikowanych wydarzeniach naszej współczesności bez skupienia się na pojedynczych, ludzkich losach. Wsłuchuje się w opowieści swoich bohaterów, którzy przekazują mu to, co przeżyli ale także odsłaniają własny sposób myślenia. W reportażach Smoleńskiego, nie tylko z resztą tych dotyczących Bliskiego Wschodu, wpisany jest projekt etyczny, którego punkt odniesienia stanowią wartości europejskie: racjonalizm i antropocentryczna perspektywa światopoglądowa. Obie role dopełniają się w twórczości autora kreując oryginalny idiom pisarski.

Słowa kluczowe:

Paweł Smoleński , reportaż literacki , etyka , polityka

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Wiszniowska, M. (2023). Etyka i polityka. O twórczości Pawła Smoleńskiego. Fabrica Litterarum Polono-Italica, (2(6), 1–17. https://doi.org/10.31261/FLPI.2023.06.06

Cited by / Share

Bibliografia

Antczak Jacek, wybór, kompozycja, uzupełnienia oraz dokumentacja (2007): Reporterka. Rozmowy z Hanną Krall. Rosner i Wspólnicy, Warszawa.
Google Scholar

Bachtin Michaił (2009): Problemy twórczości Dostojewskiego. W: Ja – inny. Wokół Bachtina. Antologia. T. 1. Red. D. Ulicka. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków, s. 151–308.
Google Scholar

Chomiuk Aleksandra (2012): Literackie obrazy Rosji w polskiej prozie podróżniczej ostatniego dwudziestolecia. W: Literatura i jej obrzeża. Prace ofiarowane pani Profesor Marii Woźniakiewicz-Dziadosz. Red. A. Chomiuk i M. Ryszkiewicz. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 173–194.
Google Scholar

Czapliński Przemysław (2008): Kłopoty z nowoczesnością. W: „Życie jest z przenikania…”. Szkice o twórczości Ryszarda Kapuścińskiego. Zebrał, oprac. i wstępem opatrzył B. Wróblewski. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, s. 273–292.
Google Scholar

Czapliński Przemysław (2009): Polityka literatury, czyli pokazywanie języka. W: Polityka literatury. Przewodnik Krytyki Politycznej. Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa, s. 6–39.
Google Scholar

Dziemidok Bohdan (2008): O filozofii człowieka i filozofii kultury Ryszarda Kapuścińskiego. W: „Życie jest z przenikania…”. Szkice o twórczości Ryszarda Kapuścińskiego. Zebrał, oprac. i wstępem opatrzył B. Wróblewski. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, s. 207–224.
Google Scholar

Gopnik Adam (2022): Manifest nosorożca. Rozprawa z liberalizmem. Przeł. P. Beniuszys. Libertél, Łódź.
Google Scholar

Handke Ryszard (1992): Komunikacja aksjologiczna – nośniki wartości w literaturze. W: Problematyka aksjologiczna w nauce o literaturze. Studia. Red. S. Sawicki, A. Tyszczyk. Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin, s. 199–222.
Google Scholar

Horodecka Magdalena (2017), Monologowa forma reportażowa Swietłany Aleksijewicz. Reprezentacja bliskiego Innego w „Czasach secondhand”. „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, nr 60, z. 2, s. 127–144.
Google Scholar

Kapuściński Ryszard (1993): Imperium. Czytelnik, Warszawa.
Google Scholar

Kapuściński Ryszard (2000): Lapidarium IV. Czytelnik, Warszawa.
Google Scholar

Kapuściński Ryszard (2006): Ten Inny. Znak, Kraków.
Google Scholar

Kapuściński Ryszard (2022): [b.t.]. https://kapuscinski.info/szachinszach/ [dostęp: 09.08.2022].
Google Scholar

Koc Krzysztof (2020): Niebezpieczny urok jednoznaczności – Paweł Smoleński „Wnuki Jozuego” (dydaktyka ostrzegawcza). „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego”, T. 29, s. 27–40.
Google Scholar

MacIntyre Alasdair (2009): Etyka i polityka. Przeł. A. Chmielewski, D. Drałus, K. Liszka [i in.]. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Michnik Adam (2014): [Wypowiedź zamieszczona na czwartej stronie okładki]. W: P. Smoleński: Oczy zasypane piaskiem. Notatki z Palestyny. Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Google Scholar

Nowacka Beata (2018): „Szachinszach” Ryszarda Kapuścińskiego: paradoksy społecznego odbioru. W: Literatura (i kultura) polska w świecie. Red. R. Cudak, K. Pospiszil, A. Tambor, A. Rudzińska. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice s. 249–260.
Google Scholar

Nowacka Beata, Ziątek Zygmunt (2008): Ryszard Kapuściński: Biografia pisarza. Znak, Kraków.
Google Scholar

Oz Amos (2022): Na ziemi Izraela. Przeł. M. Sommer, ze wstępem P. Smoleńskiego. Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Google Scholar

Phelan James (2011): Wybór Sethe. „Umiłowana” i etyka lektury. W: Sztuka interpretacji w ostatnim półwieczu. T. 3. Red. H. Markiewicz przy współudziale T. Walas. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków.
Google Scholar

Ricoeur Paul (2006): Pamięć, historia, zapomnienie. Przeł. J. Margański. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków.
Google Scholar

Rorty Richard (2002): Etyka zasad a etyka wrażliwości. Przeł. D. Arbiszewska. „Teksty Drugie”, nr 1–2, s. 51–63.
Google Scholar

Sasnal Partycja (2016): [Wypowiedź zamieszczona na czwartej stronie okładki]. W: P. Smoleński: Wieje szarkijja. Beduini z pustyni Negew. Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Google Scholar

Smoleński Paweł (1994): Salon patriotów. Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa.
Google Scholar

Smoleński Paweł (2009): Powiatowa rewolucja moralna. Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków.
Google Scholar

Smoleński Paweł (2012): Irak. Piekło w raju. Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Google Scholar

Smoleński Paweł (2014): Oczy zasypane piaskiem. Notatki z Palestyny. Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Google Scholar

Smoleński Paweł (2015): Izrael już nie frunie. Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Google Scholar

Smoleński Paweł (2016a): Wieje szarkijja. Beduini z pustyni Negew. Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Google Scholar

Smoleński Paweł (2016b): Zielone migdały, czyli po co światu Kurdowie. Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Google Scholar

Smoleński Paweł (2019): Wnuki Jozuego. Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Google Scholar

Smoleński Paweł (2022): Jadąc pierwszy raz do Izraela, nie wiedziałem, że tak się zachwycę. Z Pawłem Smoleńskim rozmawia Katarzyna Kojzar. https://kultura.onet.pl/wywiady-i-artykuly/pawel-smolenski-jadac-pierwszy-raz-do-izraela-nie-wiedzialem-ze-tak-sie-zachwyce/rmwcjsm [dostęp: 09.08.2022].
Google Scholar

Smoleński Paweł [ps. Tomasz Jerz] (1989): Pokolenie kryzysu. Instytut Literacki, Paryż.
Google Scholar

Walewska-Baka Martyna (2022): Konstruowanie tożsamości beduińskiej w perspektywie kolonialnej. Wokół reportażu „Wieje Szakijja. Beduini z pustyni Negew” Pawła Smoleńskiego. „Studia Humanistyczne AGH”, nr 1, s. 61–74.
Google Scholar

Wiszniowska Monika (2013): Eksploracje. W: A. Dębska-Kossakowska, B. Gonatrz,
Google Scholar

M. Wiszniowska: Literackie reprezentacje historii: świadectwa – mediatyzacje – eksploracje. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 167–238.
Google Scholar

Wiszniowska Monika (2017): Zobaczyć – opisać – zrozumieć. Polskie reportaże literackie o rosyjskim imperium. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Google Scholar

Wiszniowska Monika (2018): Demitologizacja polskiej historii w reportażach literackich Pawła Smoleńskiego. „Prace Literackie”, T. 58, s. 165–174, https://doi.org.10.19195/00794767.58.15.
Google Scholar

Nr 2(6) (2023)
Opublikowane: 2023-09-08

eISSN: 2658-185X

10.31261/FLPI

Wydawca

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Prześlij tekst