W arktycznych krzewinkach zapisana jest historia regionu – od wulkanicznych ochłodzeń po ślady dawnych osad wikingów. Zespół prof. Magdaleny Opały-Owczarek z Uniwersytetu Śląskiego, korzystając z mikroskopijnych słojów długowiecznych jałowców i wierzb polarnych, rekonstruuje warunki klimatyczne sprzed kilku stuleci. Wykorzystując nie tylko współczesne próbki, lecz także zapomniane kolekcje botaniczne z muzeów Kopenhagi, Londynu i Waszyngtonu, badacze odtwarzają dzieje arktycznej pogody nawet z XVI wieku. Odczyty ze słojów ujawniają skutki erupcji takich wulkanów, jak Laki czy Tambora, które potrafiły obniżyć temperaturę o kilka stopni. Dendrochronologia arktyczna, dotąd marginalizowana, staje się dziś kluczem do zrozumienia przeszłych i przyszłych zmian klimatu.

Skamieniałości bezkręgowców należą do wielu grup – od najbardziej prymitywnych, wśród których można wymienić gąbki, koralowce, przez stawonogi, aż po najbardziej wyrafinowane w swojej budowie anatomicznej szkarłupnie. Dzięki ich badaniu można dowiedzieć się wiele o historii Ziemi. Pozwalają określić wiek skał, są też świetnym wskaźnikiem paleośrodowiska. Na podstawie różnych przesłanek geologicznych można określić, czy środowisko kopalne było płytkie czy głębokie. Prof. Mariusz Salamon, paleontolog z Uniwersytetu Śląskiego, bada skamieniałości liliowców, koralowców i amonitów. Naukowiec odtwarza dawne środowiska morskie oraz dzieje życia na Ziemi. Jego ekspedycje prowadzą od pustyni Atakama po dno Morza Karaibskiego. Zbierane okazy tworzą unikatową bazę danych pozwalającą zrozumieć ewolucję morskich ekosystemów i skutki wielkich wymierań.

Wyspa Borneo to jedno z najbogatszych przyrodniczo miejsc na Ziemi. Dziś jednak stoi w obliczu katastrofalnej utraty bioróżnorodności wynikającej z działalności człowieka – masowej deforestacji i rozwoju plantacji palm olejowych. Wyprawa entomologa dr. inż. Marcina Walczaka jest punktem wyjścia do refleksji nad globalnym kryzysem ekologicznym i odpowiedzialnością człowieka za przyszłość planety. Wylesianie prowadzi do degradacji ekosystemów, zaniku gatunków i utraty naturalnych korytarzy ekologicznych. Naukowiec wskazuje możliwe drogi ratowania przyrody – od ograniczenia konsumpcji oleju palmowego po ochronę lasów poza obszarami rezerwatów. Odbudowa utraconej różnorodności jest procesem niezwykle trudnym i długotrwałym, a każda forma ochrony przyrody zaczyna się od ludzkiej świadomości i wyborów.

W połowie V wieku n.e. trwa apogeum wędrówki ludów – wielkiej migracji plemion barbarzyńskich w kierunku południowej i zachodniej Europy. Grupy ludów germańskich zamieszkujących dzisiejszą Danię, północne Niemcy i wschodnią Holandię – Jutowie, Anglowie i Sasi – przeprawiają się przez Morze Północne i dokonują inwazji na Wyspy Brytyjskie, spychając celtyckich Brytów do Kornwalii i Walii. Najeźdźcy wbrew swojemu barbarzyńskiemu rodowodowi przywożą ze sobą wyrafinowaną kulturę materialną, wierzenia (zbliżone do wierzeń nordyckich) i oraturę – literaturę mówioną, która stanie się podstawą literatury staroangielskiej, zwanej także przednormańską. Powstałe wówczas poematy elegijne, zagadki i utwory mądrościowe odsłaniają duchowość i wrażliwość ludzi średniowiecza, daleką od stereotypu ciemnych wieków.

Dla XVII-wiecznego Europejczyka Islandia musiała być wyspą niemal mityczną – krainą dymiących wulkanów i mroźnych wichrów, wokół której rozpościerał się nieprzyjazny ocean pełen fantastycznych bestii i „cudowisk morskich”. Właśnie tam w 1613 roku udał się Daniel Vetter. Obserwacje wynikłe ze swojego pobytu spisał w jednym z najbardziej intrygujących dzieł podróżniczych staropolskiej literatury — Islandia álbo Krotkie opisanie Wyspy Islandyji. To niepozorne dzieło, wydane po raz pierwszy w 1638 roku, długo pozostawało zapomniane, dopiero dzięki badaniom prof. dr. hab. Dariusza Rotta tekst został na nowo odkryty i zredagowany.

Kobiety, wbrew społecznym ograniczeniom swojej epoki, już od XVIII wieku podróżowały i odkrywały Bliski Wschód i Azję, łącząc pasję poznawczą z pragnieniem niezależności. Wśród nich znalazły się m.in. Gertrude Bell – badaczka i dyplomatka, która odegrała ważną rolę w tworzeniu państwa Irak, lady Mary Wortley Montagu – badaczka Orientu, przełamująca stereotypy o kobietach Wschodu, oraz Annemarie Schwarzenbach – XX-wieczna pisarka i podróżniczka, która uczyniła z drogi formę osobistego ocalenia. Artykuł ukazuje, jak podróże stały się dla kobiet aktem odwagi, emancypacji i twórczej ekspresji, a ich relacje – cennym świadectwem spotkania kultur i źródłem inspiracji dla kolejnych pokoleń.

Dr Anna Brosch oraz dr Anna Watoła z Instytutu Pedagogiki na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego od lat odwiedzają wybrane państwa afrykańskie w ramach naukowych inicjatyw. Obecnie realizują projekt pn. „Dorastając online – jak chronić nasze dzieci w cyfrowym świecie?”. Ekspertki chcą przyjrzeć się problemowi tzw. sharentingu, który polega na udostępnianiu przez rodziców wizerunku dzieci w mediach społecznościowych, co może pociągać za sobą wiele zagrożeń dla najmłodszych. W ramach badań pozyskane zostaną dane z Polski, Czech, Wielkiej Brytanii, a także Kenii

W twórczości Henryka Baranowskiego (1943–2013) – reżysera, emigranta, pedagoga, filozofa i aktora – podróż stała się nie tylko doświadczeniem geograficznym, lecz także duchową koniecznością i artystycznym narzędziem. Wyreżyserował ponad 60 przedstawień teatralnych i operowych w Europie, Rosji i USA. Od warszawskich scen przez berliński Kreuzberg po nowojorskie eksperymenty Baranowski nieustannie wędrował, przekraczając granice kultur, estetyki i samego siebie. Nie bał się eksperymentować. Jego życie i teatr to wielowymiarowa wyprawa przez epoki, miejsca i idee, a także zapis dynamiki transgresji, przemiany i poszukiwania sensu. W świecie, który dziś sam pogrąża się w ciągłym ruchu, jego sztuka okazuje się zaskakująco aktualna.

Czas od zawsze fascynował ludzi. Ale czym tak naprawdę jest? Kiedy powstał i czy w ogóle miał początek? Czy płynie zawsze w jednym kierunku? Czy można podróżować w czasie? Odpowiedzi na te pytania ludzkość poszukiwała od dawien dawna, szukali ich także najwybitniejsi fizycy – od Alberta Einsteina, przez Stephena Hawkinga, po Michio Kaku. Artykuł przybliża obecnie obowiązującą wiedzę dotycząca powstania Wszechświata i jego ewolucji, a także różne teorie związane z podróżami w czasie.