Do trzech razy sztuka czyli koniec zbójeckiego żywota Mikołaja Puchalskiego
Abstrakt
Jesienią 1716 r. w Krakowie toczył się wielki proces herszta beskidzkich zbójników, szlachcica Antoniego Złotkowskiego i jego kompanów. Jednym z oskarżonych był zatrzymany wraz ze Złotkowskim Mikołaj Puchalski. W krakowskim procesie nie udowodniono mu udziału w rozbojach i nie udało się go skazać. Wiemy też, że nie była to jedyna próba postawienia go przed sądem. Prawdopodobnie już wcześniej został aresztowany i osadzony w więzieniu zamkowym w Nowym Wiśniczu, ale i wtedy zabrakło wystarczających dowodów przeciw niemu. Po raz trzeci Puchalski stanął przed sądem w kwietniu 1717 r. Był to znów sąd kryminalny miasta Nowego Wiśnicza. Tym razem udowodniono mu (głównie na podstawie jego własnych zeznań) udział w kilku napadach rabunkowych i skazano na ścięcie i ćwiartowanie zwłok. Zgromadzone w trakcie tego ostatniego procesu materiały pozwalają przypuszczać, że i wcześniejsze zatrzymania Puchalskiego nie były pozbawione podstaw. Jeśli nawet nie uczestniczył czynnie w rozbojach, to prawdopodobnie już wtedy był powiązany ze światem przestępczym. Okazuje się jednak, że decydujący o jego losach sędziowie nie wyciągali pochopnie wniosków i zdawali sobie sprawę z konieczności udowodnienia oskarżonemu winy.
Słowa kluczowe
dzieje przestępczości, historia procesu karnego, prawo miejskie
Bibliografia
Rękopisy
Archiwum Narodowe w Krakowie, Akta miasta Krakowa, sygn. 872 (księga miejska Krakowa z lat 1709—1716).
Archiwum Narodowe w Krakowie, Inwentarz tymczasowy, sygn. 2059 (księga miejska Nowego Wiśnicza z lat 1665—1785).
Wydawnictwa źródłowe
Acta maleficorum Wisniciae (1629—1665). Księga złoczyńców sądu kryminalnego w Wi- śniczu (1629—1665). Oprac. i wyd. W. Uruszczak przy współpracy I. Dwornic- kiej. Kraków [2004].
Acta nigra maleficorum Wisniciae (1665—1785). Księga czarna złoczyńców sądu kry- minalnego w Wiśniczu (1665—1785). Oprac. i wyd. W. Uruszczak przy współ- pracy B. Migdy, A. Karabowicz i A. Uruszczaka. Kraków 2010.
Księga kryminalna miasta Dobczyc 1699—1737. Oprac. i wyd. M. Mikuła. Kraków 2013.
Opracowania
Kamler M.: Zbójnictwo i rozbój w Beskidach od drugiej połowy XVI do pierwszej po- łowy XVII wieku. „Społeczeństwo Staropolskie. Seria Nowa”. T. 2: Społeczeństwo a przestępczość. Warszawa 2009, s. 183—237.
Maisel W.: Tortury w praktyce sądu kryminalnego miasta Poznania w wiekach XVI— XVIII. „Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza” 1979, T. 13, z. 1 (25), s. 115—125.
Mikołajczyk M.: O torturach w prawie miast polskich XVI—XVIII wieku. „Z dzie- jów prawa”. Cz. 7. Red. A. Lityński, M. Mikołajczyk, W. Organiściak. Ka- towice 2005, s. 25—76.
Mikołajczyk M.: Proces kryminalny w miastach Małopolski XVI—XVIII wieku. Ka- towice 2013.
Mikołajczyk M.: Przestępstwo i kara w prawie miast Polski południowej XVI— XVIII wieku. Katowice 1998.
Mikołajczyk M.: Z dziejów zbrodni i kary w dawnej Polsce. Żywot i proces Antonie- go Złotkowskiego, zbójnika z Pcimia. Katowice 2001.
Uruszczak W.: The torture in practice of the Wiśnicz Criminal Court in the seven- teenth century. W: Humanitarian Traditions of the Polish Criminal Procedure (On the History of the Torture Abolition and Free Expression in the Polish Criminal Procedure. Ed. by S. Waltoś. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”. 648. Prace prawnicze. Z. 102. Warszawa—Kraków 1983, s. 23—28.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-9405-3036
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
