Kształtowanie się służb specjalnych jako aparatu represji Polski Ludowej

Dorota Nowicka

doi:10.31261/ZDP.2021.22.05

Opublikowane: 2021-12-07

Tom 14 (2021)

Kształtowanie się służb specjalnych jako aparatu represji Polski Ludowej

Dorota Nowicka

Dział: Rozprawy i artykuły

https://doi.org/10.31261/ZDP.2021.22.05

Abstrakt

Celem artykułu jest omówienie genezy, podstaw działalności, kompetencji oraz struktury aparatu represji Polski Ludowej, jakim niewątpliwie był Resort, a następnie Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego. Przedstawione w nim zostały zarówno wydarzenia z czasów II Wojny Światowej, które na kolejne lata zdecydowały o losach kraju i społeczeństwa polskiego, naznaczając je ludzkimi tragediami, jak i te, w wyniku których umacniano wprowadzony reżim.

Artykuł podzielony został na części, z których pierwsza omawia sytuację Polski w czasie wojny w kontekście realizacji planów Stalina, druga przybliża proces tworzenia aparatu represji zarówno pod względem strukturalnym, jak i regulacji prawnych. Część ta jest tematycznie związana z aneksem, który zawiera przykłady aktów „prawnych” nie tylko regulujących działalność resortu, ale także nakładających na społeczeństwo obowiązki i kary, z karą śmierci włącznie. Akty te niewiele miały wspólnego ze stanowieniem prawa, przeczyły wszelkim zasadom i regułom, co nie miało jednak jakiegokolwiek znaczenia. Ważne było, że każde działanie było oparte na przepisie. W trzeciej części artykułu przedstawiono organizację resortu i jego następcy na szczeblu centralnym i terenowym. Zawarte w nim zostały również informacje o osobach, które w sposób systematyczny i z pełnym zaangażowaniem realizowały zbrodniczą politykę Stalina. Zakończenie jest podsumowaniem pozycji RBP, a następnie MBP w procesie zniewalania narodu polskiego.

Słowa kluczowe:

służby specjalne , aparat represji , prawo , Resort Bezpieczeństwa Publicznego , Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Nowicka, D. (2021). Kształtowanie się służb specjalnych jako aparatu represji Polski Ludowej. Z Dziejów Prawa, 14, 79–125. https://doi.org/10.31261/ZDP.2021.22.05

Cited by / Share

Bibliografia

Akty prawne
Google Scholar

Dekret z dnia 20 lipca 1954 r. o służbie w organach bezpieczeństwa publicznego (Dz.U. z 1954 r., nr 34, poz. 142).
Google Scholar

Opracowania
Google Scholar

Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza. T. 1: 1944—1956. Red. nauk. K. Szwagrzyk. Warszawa 2005.
Google Scholar

Aparat bezpieczeństwa w Polsce w latach 1954—1956. Taktyka, strategia, metody. Wstęp A. Paczkowski. Wybór i oprac. G. Majchrzak, A. Paczkowski. Warszawa 2011.
Google Scholar

Arendt H.: Korzenie totalitaryzmu. T. 2. Tłum. D. Grinberg, M. Szawiel. Warszawa 2008.
Google Scholar

Bagieński W.: Wywiad cywilny Polski Ludowej w latach 1945—1961. T. 1. Warszawa 2017.
Google Scholar

Bednarek J.: Przestępczość wśród funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa w latach 1946—1950 w ocenie Biura ds. Funkcjonariuszy MBP. „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2008, T. 1.
Google Scholar

Biernacki S.: Początki kształtowania się aparatu bezpieczeństwa w Polsce. „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu” 1992, T. 34.
Google Scholar

Borodziej W., Chmielarz A., Friszke A., Kunert A.K.: Polska Podziemna 1939—1945. Warszawa 1991.
Google Scholar

Charczuk W.: Działalność radzieckiego aparatu bezpieczeństwa i kontrwywiadu (NKWD i Smiersz) przeciwko podziemiu niepodległościowemu na Podlasiu i wschodnim Mazowszu lipiec 1944—grudzień 1945. „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2006, T. 3.
Google Scholar

Charczuk W.: Instrukcja dla oficerów śledczych Urzędu Bezpieczeństwa z 1945 roku. „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2010—2011, T. 7.
Google Scholar

Dominiczak H.: Organy bezpieczeństwa PRL 1944—1990. Rozwój i działalność w świetle dokumentów MSW. Warszawa 1997.
Google Scholar

Drabik R., Rowiński W., Wołek B., Wołek K.: Przewodnik po Szlaku Pamięci Żołnierzy Wyklętych w Lublinie. Lublin 2015.
Google Scholar

Encyklopedia powszechna. T. 1. Warszawa 2007.
Google Scholar

Golon M.: Represje Armii Czerwonej i NKWD wobec polskiej konspiracji niepodległościowej w latach 1944—1956: część I. „Czasy Nowożytne” 1996, T. 1.
Google Scholar

Grabowski Ł.: Referat szefa Zarządu VII Zwiadowczego Dowództwa WOP płk Stefana Sobczaka oceniający sytuację w pionie zwiadu WOP w pierwszym półroczu 1955 r. „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2015, nr 8.
Google Scholar

Kaczmarek R.: Polacy w Wehrmachcie. Kraków 2010.
Google Scholar

Korkuć M.: „Kujbyszewiacy” — awangarda UB. „Arcana” 2002, nr 46—47.
Google Scholar

Księga bezprawia. Akty normatywne kierownictwa Resortu Bezpieczeństwa Publicznego (1944—1956). Wybór i oprac. B. Kopka. Warszawa 2011; do książki dołączono płytę CD zawierającą PDF.
Google Scholar

Kurpierz T.: Likwidacja zgrupowania Narodowych Sił Zbrojnych Henryka Flamego „Bartka” w 1946 r.: próba rekonstrukcji działań aparatu bezpieczeństwa. „Pamięć i Sprawiedliwość” 2004, nr 1 (5).
Google Scholar

Lebiediewa N.S.: Rozstrzeliwania i deportacje ludności polskiej w ZSRR w latach 1939—1941. Tłum. Z. Strzyżewska. „Niepodległość i Pamięć” 1998, nr 11.
Google Scholar

Lesiakowski K.: Centralna Szkoła Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego 1945—1947. Łódź 2017.
Google Scholar

Lityński A.: Generał „Iwanow” — ostatni stalinowiec — o Polsce. O „walizkach” generała Iwana Sierowa. „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2019, T. 71, z. 2.
Google Scholar

Lityński A.: Historia prawa Polski Ludowej. Warszawa 2008.
Google Scholar

Lityński A.: O prawie i sądach początków Polski Ludowej. Białystok 1999.
Google Scholar

Lublin w dziejach i kulturze Polski. Red. T. Radzik, A.A. Witusik. Lublin 1997.
Google Scholar

Madajczyk P.: Niemcy polscy 1944—1989. Warszawa 2001.
Google Scholar

Müller D., Troebst S.: Pakt Ribbentrop — Mołotow z roku 1939 w europejskiej historii oraz we wspomnieniach. „Pamięć i Sprawiedliwość” 2016, nr 1 (27).
Google Scholar

Nawrocki Z.: Zamiast wolności. UB na Rzeszowszczyźnie 1944—1949. Rzeszów 1998.
Google Scholar

NKWD i polskie podziemie 1944—1945. Z teczek specjalnych Józefa W. Stalina. Red. nauk. ros. A.F. Noskowa. Red. nauk. pol. A. Fitowa. Kraków 1998.
Google Scholar

Olejnik L.: Zdrajcy narodu? Losy volksdeutschów w Polsce po II wojnie światowej. Warszawa 2006.
Google Scholar

Poleszak S.: „Pomoc” sowiecka przy tworzeniu komunistycznego aparatu bezpieczeństwa w Polsce. „Piotrkowskie Zeszyty Historyczne” 2010, T. 11.
Google Scholar

Polska—ZSRR. Struktury podległości. Dokumenty KC WKB (b). Oprac. G. Bordiugow, A. Kochański, A. Koseski. Warszawa 1995.
Google Scholar

Rok pierwszy. Powstanie i działalność aparatu bezpieczeństwa publicznego na Lubelszczyźnie (lipiec 1944—czerwiec 1945). Wstęp S. Poleszak. Wybór i oprac. L. Pietrzak, S. Poleszak, R. Wnuk, M. Zajączkowski. Warszawa 2004.
Google Scholar

Rok pierwszy. Powstanie i działalność aparatu bezpieczeństwa publicznego na Rzeszowszczyźnie (sierpień 1944—lipiec 1945). Wybór i oprac. D. Iwaneczko, Z. Nawrocki. Rzeszów 2005.
Google Scholar

[Sierow I.]: Tajemnice walizki generała Sierowa. Dzienniki pierwszego szefa KGB. 1939—1963. Red. A. Hinsztejn. Tłum. A. Janowski, J. Cichocki. Konstancin-Jeziorna 2019.
Google Scholar

Szwagrzyk K.: Kierownictwo Departamentu X MBP przed sądami PRL. W: Departament X MBP. Wzorce — struktury — działanie. Red. K. Rokicki. Warszawa 2007.
Google Scholar

Teczka specjalna J.W. Stalina. Raporty NKWD z Polski 1944—1946. Wybór i oprac. T. Cariewskaja et al. Warszawa 1998.
Google Scholar

Terlecki R.: Miecz i tarcza komunizmu. Historia aparatu bezpieczeństwa 1944—1990. Kraków 2013.
Google Scholar

Wielka encyklopedia Oxford. T. 1—20. [B.m.w.] 2008.
Google Scholar

Żenczykowski T.: Polska Lubelska. Paryż 1987.
Google Scholar

Źródła internetowe
Google Scholar

Filar W. „Hora”: „Generał Fokanow zaprasza na Defiladę” — dzieje 27 wołyńskiej dywizji piechoty AK. „Zeszyty Kombatanckie” 2000, z. 27—28. https://zeszytykombatanckie.pl/general-fokanow-proponuje-defilade-dzieje-27-wolynskiej-dywizjipiechoty-ak/ [dostęp: 21.06.2020].
Google Scholar

Gałan A.: Represje organów bezpieczeństwa ZSRR, PKWN i Rządu Tymczasowego wobec Polskiego Państwa Podziemnego. Referat przedstawiony na konferencji w Nowogrodzie Wielkim w dniu 23 czerwca 2004 r. http://biblioteka.teatrnn.pl/dlibra/dlibra/docmetadata?id=9116 [dostęp: 9.02.2020].
Google Scholar

http://encyklopedia.naukowy.pl/Miko%C5%82ajOrechwa [dostęp: 1.04.2020].
Google Scholar

https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Barbarossa-Plan;3874308.html [dostęp: 6.02.2020].
Google Scholar

https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/118731 [dostęp: 8.04.2020].
Google Scholar

https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/60307 [dostęp: 8.04.2020].
Google Scholar

Makus G.: Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego we Włodawie w walce z polskim podziemiem niepodległościowym w latach 1944—1947. http://www.solidarni.waw.pl/pobierz/FundacjaPamietamy/PUBP-Wlodawa.pdf [dostęp: 2.04.2020].
Google Scholar

Mikulski W.: Pierwsza siedziba Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w Warszawie. https://www.witrynahistoryczna.pl/artykuly/pierwsza-siedziba-ministerstwabezpieczenstwa-publicznego-w-warszawie/ [dostęp: 1.04.2020].
Google Scholar

Pakt Ribbentrop-Mołotow — IV Rozbiór Polski oraz kolejne traktaty i tajne protokoły niemiecko-rosyjskie. http://www.1939.pl/przed-wybuchem-wojny/pakt-ribbentropmolotov/index.html [dostęp: 24.10.2019].
Google Scholar

Pieńkowski M.: Bitwa Warszawska 1920 roku. https://wbh.wp.mil.pl/pl/pages/bitwawarszawska-1920-roku-2020-06-10-qw53/ [dostęp: 22.06.2020].
Google Scholar

Tom 14 (2021)
Opublikowane: 2022-07-07

ISSN: 1898-6986

eISSN: 2353-9879

Wydawca

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Prześlij tekst

Kształtowanie się służb specjalnych jako aparatu represji Polski Ludowej

Abstrakt

Słowa kluczowe:

Dorota Nowicka

Informacje