Kształtowanie się służb specjalnych jako aparatu represji Polski Ludowej

Dorota Nowicka

doi:10.31261/ZDP.2021.22.05

Veröffentlicht: 2021-12-07

Bd. 14 (2021)

Herausbildung von Geheimdiensten als Repressionsapparat Volkspolens

Dorota Nowicka

Rubrik: Rozprawy i artykuły

https://doi.org/10.31261/ZDP.2021.22.05

Abstract

Ziel des Artikels ist es, die Ursprünge, Grundlagen der Tätigkeit, Zuständigkeiten und Struktur des Repressionsapparates Volkspolens zu erörtern, welche Rolle zweifellos das Ressort und später das Ministerium für Öffentliche Sicherheit (Resort Bezpieczeństwa Publicznego, RBP; Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, MBP) innehatte. Im Artikel werden sowohl Ereignisse aus der Zeit des Zweiten Weltkriegs dargestellt, die das Schicksal des Landes und der polnischen Gesellschaft für die kommenden Jahre bestimmten und mit menschlichen Tragödien verbunden waren, als auch Ereignisse, die zur Festigung des eingeführten Regimes führten.
Der Artikel ist in zwei Teile gegliedert: Im ersten Teil wird die Situation Polens während des Krieges im Kontext der Umsetzung von Stalins Plänen behandelt, während im zweiten Teil der Prozess des Aufbaus des Repressionsapparats beschrieben wird, sowohl in Bezug auf die Struktur als auch auf die gesetzlichen Bestimmungen. Dieser Teil steht in thematischem Zusammenhang mit dem Anhang, welcher Beispiele für „Rechtsakte“ enthält, die nicht nur die Tätigkeit des Ressorts regelten, sondern der Gesellschaft auch Verpflichtungen und Strafen auferlegten, einschließlich der Todesstrafe. Diese Akte hatten wenig mit Gesetzeserlassung zu tun; sie widersprachen allen Grundsätzen und Regeln, was aber keine Rolle spielte. Wichtig war, dass jede Handlung auf einer Regel beruhte. Im dritten Teil des Artikels wird die Organisation des Ressorts und seines Nachfolgers auf zentraler und lokaler Ebene dargestellt. Diese Schilderung enthält auch Informationen über die Personen, die die verbrecherische Politik Stalins systematisch und mit vollem Einsatz durchführten. Der Schluss ist eine Zusammenfassung der Position des RBP und später des MBP im Prozess der Versklavung des polnischen Volkes.

Schlagworte:

Geheimdienste , Repressionsapparat , Gesetz , Ressort für Öffentliche Sicherheit , Ministerium für Öffentliche Sicherheit

Dateien herunterladen

PDF (Język Polski)

Zitierregeln

Nowicka, D. (2021). Herausbildung von Geheimdiensten als Repressionsapparat Volkspolens. Z Dziejów Prawa, 14, 79–125. https://doi.org/10.31261/ZDP.2021.22.05

Zitiert von / Teilen

Literaturhinweise

Akty prawne
Google Scholar

Dekret z dnia 20 lipca 1954 r. o służbie w organach bezpieczeństwa publicznego (Dz.U. z 1954 r., nr 34, poz. 142).
Google Scholar

Opracowania
Google Scholar

Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza. T. 1: 1944—1956. Red. nauk. K. Szwagrzyk. Warszawa 2005.
Google Scholar

Aparat bezpieczeństwa w Polsce w latach 1954—1956. Taktyka, strategia, metody. Wstęp A. Paczkowski. Wybór i oprac. G. Majchrzak, A. Paczkowski. Warszawa 2011.
Google Scholar

Arendt H.: Korzenie totalitaryzmu. T. 2. Tłum. D. Grinberg, M. Szawiel. Warszawa 2008.
Google Scholar

Bagieński W.: Wywiad cywilny Polski Ludowej w latach 1945—1961. T. 1. Warszawa 2017.
Google Scholar

Bednarek J.: Przestępczość wśród funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa w latach 1946—1950 w ocenie Biura ds. Funkcjonariuszy MBP. „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2008, T. 1.
Google Scholar

Biernacki S.: Początki kształtowania się aparatu bezpieczeństwa w Polsce. „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu” 1992, T. 34.
Google Scholar

Borodziej W., Chmielarz A., Friszke A., Kunert A.K.: Polska Podziemna 1939—1945. Warszawa 1991.
Google Scholar

Charczuk W.: Działalność radzieckiego aparatu bezpieczeństwa i kontrwywiadu (NKWD i Smiersz) przeciwko podziemiu niepodległościowemu na Podlasiu i wschodnim Mazowszu lipiec 1944—grudzień 1945. „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2006, T. 3.
Google Scholar

Charczuk W.: Instrukcja dla oficerów śledczych Urzędu Bezpieczeństwa z 1945 roku. „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2010—2011, T. 7.
Google Scholar

Dominiczak H.: Organy bezpieczeństwa PRL 1944—1990. Rozwój i działalność w świetle dokumentów MSW. Warszawa 1997.
Google Scholar

Drabik R., Rowiński W., Wołek B., Wołek K.: Przewodnik po Szlaku Pamięci Żołnierzy Wyklętych w Lublinie. Lublin 2015.
Google Scholar

Encyklopedia powszechna. T. 1. Warszawa 2007.
Google Scholar

Golon M.: Represje Armii Czerwonej i NKWD wobec polskiej konspiracji niepodległościowej w latach 1944—1956: część I. „Czasy Nowożytne” 1996, T. 1.
Google Scholar

Grabowski Ł.: Referat szefa Zarządu VII Zwiadowczego Dowództwa WOP płk Stefana Sobczaka oceniający sytuację w pionie zwiadu WOP w pierwszym półroczu 1955 r. „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2015, nr 8.
Google Scholar

Kaczmarek R.: Polacy w Wehrmachcie. Kraków 2010.
Google Scholar

Korkuć M.: „Kujbyszewiacy” — awangarda UB. „Arcana” 2002, nr 46—47.
Google Scholar

Księga bezprawia. Akty normatywne kierownictwa Resortu Bezpieczeństwa Publicznego (1944—1956). Wybór i oprac. B. Kopka. Warszawa 2011; do książki dołączono płytę CD zawierającą PDF.
Google Scholar

Kurpierz T.: Likwidacja zgrupowania Narodowych Sił Zbrojnych Henryka Flamego „Bartka” w 1946 r.: próba rekonstrukcji działań aparatu bezpieczeństwa. „Pamięć i Sprawiedliwość” 2004, nr 1 (5).
Google Scholar

Lebiediewa N.S.: Rozstrzeliwania i deportacje ludności polskiej w ZSRR w latach 1939—1941. Tłum. Z. Strzyżewska. „Niepodległość i Pamięć” 1998, nr 11.
Google Scholar

Lesiakowski K.: Centralna Szkoła Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego 1945—1947. Łódź 2017.
Google Scholar

Lityński A.: Generał „Iwanow” — ostatni stalinowiec — o Polsce. O „walizkach” generała Iwana Sierowa. „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2019, T. 71, z. 2.
Google Scholar

Lityński A.: Historia prawa Polski Ludowej. Warszawa 2008.
Google Scholar

Lityński A.: O prawie i sądach początków Polski Ludowej. Białystok 1999.
Google Scholar

Lublin w dziejach i kulturze Polski. Red. T. Radzik, A.A. Witusik. Lublin 1997.
Google Scholar

Madajczyk P.: Niemcy polscy 1944—1989. Warszawa 2001.
Google Scholar

Müller D., Troebst S.: Pakt Ribbentrop — Mołotow z roku 1939 w europejskiej historii oraz we wspomnieniach. „Pamięć i Sprawiedliwość” 2016, nr 1 (27).
Google Scholar

Nawrocki Z.: Zamiast wolności. UB na Rzeszowszczyźnie 1944—1949. Rzeszów 1998.
Google Scholar

NKWD i polskie podziemie 1944—1945. Z teczek specjalnych Józefa W. Stalina. Red. nauk. ros. A.F. Noskowa. Red. nauk. pol. A. Fitowa. Kraków 1998.
Google Scholar

Olejnik L.: Zdrajcy narodu? Losy volksdeutschów w Polsce po II wojnie światowej. Warszawa 2006.
Google Scholar

Poleszak S.: „Pomoc” sowiecka przy tworzeniu komunistycznego aparatu bezpieczeństwa w Polsce. „Piotrkowskie Zeszyty Historyczne” 2010, T. 11.
Google Scholar

Polska—ZSRR. Struktury podległości. Dokumenty KC WKB (b). Oprac. G. Bordiugow, A. Kochański, A. Koseski. Warszawa 1995.
Google Scholar

Rok pierwszy. Powstanie i działalność aparatu bezpieczeństwa publicznego na Lubelszczyźnie (lipiec 1944—czerwiec 1945). Wstęp S. Poleszak. Wybór i oprac. L. Pietrzak, S. Poleszak, R. Wnuk, M. Zajączkowski. Warszawa 2004.
Google Scholar

Rok pierwszy. Powstanie i działalność aparatu bezpieczeństwa publicznego na Rzeszowszczyźnie (sierpień 1944—lipiec 1945). Wybór i oprac. D. Iwaneczko, Z. Nawrocki. Rzeszów 2005.
Google Scholar

[Sierow I.]: Tajemnice walizki generała Sierowa. Dzienniki pierwszego szefa KGB. 1939—1963. Red. A. Hinsztejn. Tłum. A. Janowski, J. Cichocki. Konstancin-Jeziorna 2019.
Google Scholar

Szwagrzyk K.: Kierownictwo Departamentu X MBP przed sądami PRL. W: Departament X MBP. Wzorce — struktury — działanie. Red. K. Rokicki. Warszawa 2007.
Google Scholar

Teczka specjalna J.W. Stalina. Raporty NKWD z Polski 1944—1946. Wybór i oprac. T. Cariewskaja et al. Warszawa 1998.
Google Scholar

Terlecki R.: Miecz i tarcza komunizmu. Historia aparatu bezpieczeństwa 1944—1990. Kraków 2013.
Google Scholar

Wielka encyklopedia Oxford. T. 1—20. [B.m.w.] 2008.
Google Scholar

Żenczykowski T.: Polska Lubelska. Paryż 1987.
Google Scholar

Źródła internetowe
Google Scholar

Filar W. „Hora”: „Generał Fokanow zaprasza na Defiladę” — dzieje 27 wołyńskiej dywizji piechoty AK. „Zeszyty Kombatanckie” 2000, z. 27—28. https://zeszytykombatanckie.pl/general-fokanow-proponuje-defilade-dzieje-27-wolynskiej-dywizjipiechoty-ak/ [dostęp: 21.06.2020].
Google Scholar

Gałan A.: Represje organów bezpieczeństwa ZSRR, PKWN i Rządu Tymczasowego wobec Polskiego Państwa Podziemnego. Referat przedstawiony na konferencji w Nowogrodzie Wielkim w dniu 23 czerwca 2004 r. http://biblioteka.teatrnn.pl/dlibra/dlibra/docmetadata?id=9116 [dostęp: 9.02.2020].
Google Scholar

http://encyklopedia.naukowy.pl/Miko%C5%82ajOrechwa [dostęp: 1.04.2020].
Google Scholar

https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Barbarossa-Plan;3874308.html [dostęp: 6.02.2020].
Google Scholar

https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/118731 [dostęp: 8.04.2020].
Google Scholar

https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/60307 [dostęp: 8.04.2020].
Google Scholar

Makus G.: Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego we Włodawie w walce z polskim podziemiem niepodległościowym w latach 1944—1947. http://www.solidarni.waw.pl/pobierz/FundacjaPamietamy/PUBP-Wlodawa.pdf [dostęp: 2.04.2020].
Google Scholar

Mikulski W.: Pierwsza siedziba Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w Warszawie. https://www.witrynahistoryczna.pl/artykuly/pierwsza-siedziba-ministerstwabezpieczenstwa-publicznego-w-warszawie/ [dostęp: 1.04.2020].
Google Scholar

Pakt Ribbentrop-Mołotow — IV Rozbiór Polski oraz kolejne traktaty i tajne protokoły niemiecko-rosyjskie. http://www.1939.pl/przed-wybuchem-wojny/pakt-ribbentropmolotov/index.html [dostęp: 24.10.2019].
Google Scholar

Pieńkowski M.: Bitwa Warszawska 1920 roku. https://wbh.wp.mil.pl/pl/pages/bitwawarszawska-1920-roku-2020-06-10-qw53/ [dostęp: 22.06.2020].
Google Scholar

Bd. 14 (2021)
Veröffentlicht: 2022-07-07

ISSN: 1898-6986

eISSN: 2353-9879

Verlag, Organisation

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Text senden