Kształtowanie się służb specjalnych jako aparatu represji Polski Ludowej

Dorota Nowicka

doi:10.31261/ZDP.2021.22.05

Published: 2021-12-07

Vol. 14 (2021)

The Formation of the Special Services as an Apparatus of Repression of the People’s Polish

Dorota Nowicka

Section: Rozprawy i artykuły

https://doi.org/10.31261/ZDP.2021.22.05

Abstract

Dorota Nowicka’s aim in this article is to discuss the genesis, basics of activity, competences, and structure of the apparatus of repression of the Polish People’s Republic, which undoubtedly was the Department of Security (Resort Bezpieczeństwa Publicznego, RBP), subsequently the Ministry of Public Security (Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, MBP). Nowicka presents both the events of World War II, which for the following years decided the fate of the country and Polish society, marking them with human tragedies, as well as those which strengthened the new regime.
The article is divided into several parts. In the first section, Nowicka discusses Poland’s situation during the war in the context of the implementation of Stalin’s plans. In the second section, she discusses the process of creating an apparatus of repression both in terms of structure and legal regulations. This part is thematically related to the annex, which contains examples of “legal” acts, which not only regulated the activities of the ministry, but also imposed obligations and penalties on society, including the death penalty. These acts had little to do with law-making and they contradicted all rules and regulations. This fact, however, was not important, as each operation was based on a regulation. The third section presents the organization of the department and its successor at the central and field level. It also contains information about individuals who systematically and with full commitment implemented Stalin’s criminal policy. The concluding section brings a summary of the position of the RBP and then the MBP in the process of enslaving the Polish nation.

Keywords:

special services , apparatus of repression , law , Department of Security , Ministry of Public Security

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Nowicka, D. (2021). The Formation of the Special Services as an Apparatus of Repression of the People’s Polish. Z Dziejów Prawa, 14, 79–125. https://doi.org/10.31261/ZDP.2021.22.05

Cited by / Share

References

Akty prawne
Google Scholar

Dekret z dnia 20 lipca 1954 r. o służbie w organach bezpieczeństwa publicznego (Dz.U. z 1954 r., nr 34, poz. 142).
Google Scholar

Opracowania
Google Scholar

Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza. T. 1: 1944—1956. Red. nauk. K. Szwagrzyk. Warszawa 2005.
Google Scholar

Aparat bezpieczeństwa w Polsce w latach 1954—1956. Taktyka, strategia, metody. Wstęp A. Paczkowski. Wybór i oprac. G. Majchrzak, A. Paczkowski. Warszawa 2011.
Google Scholar

Arendt H.: Korzenie totalitaryzmu. T. 2. Tłum. D. Grinberg, M. Szawiel. Warszawa 2008.
Google Scholar

Bagieński W.: Wywiad cywilny Polski Ludowej w latach 1945—1961. T. 1. Warszawa 2017.
Google Scholar

Bednarek J.: Przestępczość wśród funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa w latach 1946—1950 w ocenie Biura ds. Funkcjonariuszy MBP. „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2008, T. 1.
Google Scholar

Biernacki S.: Początki kształtowania się aparatu bezpieczeństwa w Polsce. „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu” 1992, T. 34.
Google Scholar

Borodziej W., Chmielarz A., Friszke A., Kunert A.K.: Polska Podziemna 1939—1945. Warszawa 1991.
Google Scholar

Charczuk W.: Działalność radzieckiego aparatu bezpieczeństwa i kontrwywiadu (NKWD i Smiersz) przeciwko podziemiu niepodległościowemu na Podlasiu i wschodnim Mazowszu lipiec 1944—grudzień 1945. „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2006, T. 3.
Google Scholar

Charczuk W.: Instrukcja dla oficerów śledczych Urzędu Bezpieczeństwa z 1945 roku. „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2010—2011, T. 7.
Google Scholar

Dominiczak H.: Organy bezpieczeństwa PRL 1944—1990. Rozwój i działalność w świetle dokumentów MSW. Warszawa 1997.
Google Scholar

Drabik R., Rowiński W., Wołek B., Wołek K.: Przewodnik po Szlaku Pamięci Żołnierzy Wyklętych w Lublinie. Lublin 2015.
Google Scholar

Encyklopedia powszechna. T. 1. Warszawa 2007.
Google Scholar

Golon M.: Represje Armii Czerwonej i NKWD wobec polskiej konspiracji niepodległościowej w latach 1944—1956: część I. „Czasy Nowożytne” 1996, T. 1.
Google Scholar

Grabowski Ł.: Referat szefa Zarządu VII Zwiadowczego Dowództwa WOP płk Stefana Sobczaka oceniający sytuację w pionie zwiadu WOP w pierwszym półroczu 1955 r. „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2015, nr 8.
Google Scholar

Kaczmarek R.: Polacy w Wehrmachcie. Kraków 2010.
Google Scholar

Korkuć M.: „Kujbyszewiacy” — awangarda UB. „Arcana” 2002, nr 46—47.
Google Scholar

Księga bezprawia. Akty normatywne kierownictwa Resortu Bezpieczeństwa Publicznego (1944—1956). Wybór i oprac. B. Kopka. Warszawa 2011; do książki dołączono płytę CD zawierającą PDF.
Google Scholar

Kurpierz T.: Likwidacja zgrupowania Narodowych Sił Zbrojnych Henryka Flamego „Bartka” w 1946 r.: próba rekonstrukcji działań aparatu bezpieczeństwa. „Pamięć i Sprawiedliwość” 2004, nr 1 (5).
Google Scholar

Lebiediewa N.S.: Rozstrzeliwania i deportacje ludności polskiej w ZSRR w latach 1939—1941. Tłum. Z. Strzyżewska. „Niepodległość i Pamięć” 1998, nr 11.
Google Scholar

Lesiakowski K.: Centralna Szkoła Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego 1945—1947. Łódź 2017.
Google Scholar

Lityński A.: Generał „Iwanow” — ostatni stalinowiec — o Polsce. O „walizkach” generała Iwana Sierowa. „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2019, T. 71, z. 2.
Google Scholar

Lityński A.: Historia prawa Polski Ludowej. Warszawa 2008.
Google Scholar

Lityński A.: O prawie i sądach początków Polski Ludowej. Białystok 1999.
Google Scholar

Lublin w dziejach i kulturze Polski. Red. T. Radzik, A.A. Witusik. Lublin 1997.
Google Scholar

Madajczyk P.: Niemcy polscy 1944—1989. Warszawa 2001.
Google Scholar

Müller D., Troebst S.: Pakt Ribbentrop — Mołotow z roku 1939 w europejskiej historii oraz we wspomnieniach. „Pamięć i Sprawiedliwość” 2016, nr 1 (27).
Google Scholar

Nawrocki Z.: Zamiast wolności. UB na Rzeszowszczyźnie 1944—1949. Rzeszów 1998.
Google Scholar

NKWD i polskie podziemie 1944—1945. Z teczek specjalnych Józefa W. Stalina. Red. nauk. ros. A.F. Noskowa. Red. nauk. pol. A. Fitowa. Kraków 1998.
Google Scholar

Olejnik L.: Zdrajcy narodu? Losy volksdeutschów w Polsce po II wojnie światowej. Warszawa 2006.
Google Scholar

Poleszak S.: „Pomoc” sowiecka przy tworzeniu komunistycznego aparatu bezpieczeństwa w Polsce. „Piotrkowskie Zeszyty Historyczne” 2010, T. 11.
Google Scholar

Polska—ZSRR. Struktury podległości. Dokumenty KC WKB (b). Oprac. G. Bordiugow, A. Kochański, A. Koseski. Warszawa 1995.
Google Scholar

Rok pierwszy. Powstanie i działalność aparatu bezpieczeństwa publicznego na Lubelszczyźnie (lipiec 1944—czerwiec 1945). Wstęp S. Poleszak. Wybór i oprac. L. Pietrzak, S. Poleszak, R. Wnuk, M. Zajączkowski. Warszawa 2004.
Google Scholar

Rok pierwszy. Powstanie i działalność aparatu bezpieczeństwa publicznego na Rzeszowszczyźnie (sierpień 1944—lipiec 1945). Wybór i oprac. D. Iwaneczko, Z. Nawrocki. Rzeszów 2005.
Google Scholar

[Sierow I.]: Tajemnice walizki generała Sierowa. Dzienniki pierwszego szefa KGB. 1939—1963. Red. A. Hinsztejn. Tłum. A. Janowski, J. Cichocki. Konstancin-Jeziorna 2019.
Google Scholar

Szwagrzyk K.: Kierownictwo Departamentu X MBP przed sądami PRL. W: Departament X MBP. Wzorce — struktury — działanie. Red. K. Rokicki. Warszawa 2007.
Google Scholar

Teczka specjalna J.W. Stalina. Raporty NKWD z Polski 1944—1946. Wybór i oprac. T. Cariewskaja et al. Warszawa 1998.
Google Scholar

Terlecki R.: Miecz i tarcza komunizmu. Historia aparatu bezpieczeństwa 1944—1990. Kraków 2013.
Google Scholar

Wielka encyklopedia Oxford. T. 1—20. [B.m.w.] 2008.
Google Scholar

Żenczykowski T.: Polska Lubelska. Paryż 1987.
Google Scholar

Źródła internetowe
Google Scholar

Filar W. „Hora”: „Generał Fokanow zaprasza na Defiladę” — dzieje 27 wołyńskiej dywizji piechoty AK. „Zeszyty Kombatanckie” 2000, z. 27—28. https://zeszytykombatanckie.pl/general-fokanow-proponuje-defilade-dzieje-27-wolynskiej-dywizjipiechoty-ak/ [dostęp: 21.06.2020].
Google Scholar

Gałan A.: Represje organów bezpieczeństwa ZSRR, PKWN i Rządu Tymczasowego wobec Polskiego Państwa Podziemnego. Referat przedstawiony na konferencji w Nowogrodzie Wielkim w dniu 23 czerwca 2004 r. http://biblioteka.teatrnn.pl/dlibra/dlibra/docmetadata?id=9116 [dostęp: 9.02.2020].
Google Scholar

http://encyklopedia.naukowy.pl/Miko%C5%82ajOrechwa [dostęp: 1.04.2020].
Google Scholar

https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Barbarossa-Plan;3874308.html [dostęp: 6.02.2020].
Google Scholar

https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/118731 [dostęp: 8.04.2020].
Google Scholar

https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/60307 [dostęp: 8.04.2020].
Google Scholar

Makus G.: Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego we Włodawie w walce z polskim podziemiem niepodległościowym w latach 1944—1947. http://www.solidarni.waw.pl/pobierz/FundacjaPamietamy/PUBP-Wlodawa.pdf [dostęp: 2.04.2020].
Google Scholar

Mikulski W.: Pierwsza siedziba Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w Warszawie. https://www.witrynahistoryczna.pl/artykuly/pierwsza-siedziba-ministerstwabezpieczenstwa-publicznego-w-warszawie/ [dostęp: 1.04.2020].
Google Scholar

Pakt Ribbentrop-Mołotow — IV Rozbiór Polski oraz kolejne traktaty i tajne protokoły niemiecko-rosyjskie. http://www.1939.pl/przed-wybuchem-wojny/pakt-ribbentropmolotov/index.html [dostęp: 24.10.2019].
Google Scholar

Pieńkowski M.: Bitwa Warszawska 1920 roku. https://wbh.wp.mil.pl/pl/pages/bitwawarszawska-1920-roku-2020-06-10-qw53/ [dostęp: 22.06.2020].
Google Scholar

Vol. 14 (2021)
Published: 2022-07-07

ISSN: 1898-6986

eISSN: 2353-9879

Publisher

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Submit

The Formation of the Special Services as an Apparatus of Repression of the People’s Polish

Abstract

Keywords:

Dorota Nowicka

Information