Założenia polityczno-kryminalne kodeksu karnego z 1969 r. i ich realizacja w praktyce w latach 1970—1980
Abstrakt
Przedmiotem rozważań jest zagadnienie realizacji założeń polityczno-kryminalnych kodeksu karnego z 1969r. w praktyce wymiaru sprawiedliwości w latach 1970-1980. Punktem wyjścia analizy są podstawowe idee dotyczące polityki kryminalnej przyjęte przez kodeks karny z 1969r., tj. rozwarstwienie przestępstw i polaryzacja odpowiedzialności karnej oraz związane z nią dążenie do ograniczenia zakresu stosowania krótkoterminowej kary pozbawienia wolności. W tym kontekście w dalszych rozważaniach omówiono rozwiązania ustawowe, które miały służyć realizacji przyjętych przez kodeks karny założeń oraz wskazano na istotną rolę w kształtowaniu bieżącej polityki karnej wytycznych wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej, uchwalanych przez Sąd Najwyższy. Poczynione ustalenia służyły za podstawę konfrontacji założeń polityczno-kryminalnych kodeksu karnego z 1969r. z praktyką sądową. W tym celu dokonano ustaleń w zakresie struktury orzeczonych środków reakcji karnej za przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego w latach 1970-1980, wymiaru bezwzględnej kary pozbawienia wolności w 1970r., 1975r. i w 1980r. oraz efektów realizowanej polityki karnej w postaci rozmiarów populacji więziennej w latach 1970-1980. Przedstawiony obraz praktyki pozwolił na sformułowanie kilku wniosków. Otóż okazało się, że idea polaryzacji odpowiedzialności i związane z tą ideą dążenie do znaczącego ograniczenia stosowania bezwzględnej kary pozbawienia wolności na rzecz kar nieizolacyjnych nie została zrealizowana, a w wyniku eliminacji kar najkrótszych (do 3 miesięcy) i ograniczenia stosowania krótkoterminowych kar pozbawienia wolności nastąpiło znaczące wydłużenie orzekanych kar pozbawienia wolności. Rezultatem prowadzonej polityki karnej były bardzo wydatne rozmiary populacji więziennej, które stanowiły potwierdzenie o nadmiernej represyjności polityki karnej.
Słowa kluczowe
kodeks karny z 1969r., praktyka wymiaru sprawiedliwości, kara pozbawienia wolności, polaryzacja odpowiedzialności, polityka karna, populacja więzienna
Bibliografia
Akty normatywne
Dekret z dnia 19.07.1977 r. o amnestii (Dz.U. 1977, nr 24, poz. 102).
Uchwała pełnego składu Izby Karnej SN z dnia 30.05.1979 r. (VII KZP 31/77). Wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w sprawie wymiaru kary za przestępstwa zagrożone przemiennie zasadniczą karą pozbawienia wolności, ograniczenia wolności lub grzywną. „Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i Izba Wojskowa” (dalej: OSN KW) 1979, z. 7—8, poz. 77.
Uchwała połączonych Izb Karnej i Wojskowej SN z dnia 17.10.1979 r. (VII KZP 32/78).
Zalecenia kierunkowe w sprawie niektórych nieprawidłowości w orzecznictwie sądów w sprawach karnych. OSN KW 1979, z. 11—12, poz. 110.
Uchwała połączonych Izb Karnej i Wojskowej SN z dnia 22.12.1978 r. (VII KZP 23/77). Wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w sprawie prawidłowego stosowania przepisów dotyczących przestępstw popełnionych w warunkach recydywy. OSN KW 1979, z. 1—9, poz. 1.
Uchwała połączonych Izb Karnej i Wojskowej SN z dnia 26.09.1975 r. (VI KZP 14/75).
Wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w zakresie prawidłowego orzekania kar za przestępstwa zagarnięcia mienia społecznego znacznej wartości. OSN KW 1975, z. 10—11, poz. 134.
Uchwała Rady Państwa z dnia 12.12.1981 r. w sprawie wprowadzenia stanu wojennego ze względu na bezpieczeństwo państwa (Dz.U. 1981, nr 29, poz. 155).
Ustawa z dnia 18.07.1974 r. o amnestii (Dz.U. 1974, nr 27, poz. 159).
Ustawa z dnia 19.04.1969 r. — Kodeks karny (Dz.U. 1969 nr 13, poz. 94).
Ustawa z dnia 20.05.1971 r. — Kodeks wykroczeń (Dz.U. 1971, nr 12, poz. 114—118). Ustawa z dnia 21.07.1969 r. o amnestii (Dz.U. 1969, nr 21, poz. 151).
Źródła
„Rocznik Statystyczny” 1976.
„Rocznik Statystyczny” 1978.
„Rocznik Statystyczny” 1980.
„Rocznik Statystyczny” 1981.
Literatura
Andrejew I.: Polskie prawo karne w zarysie. Warszawa 1976.
Andrejew I.: Reforma prawa karnego. „Państwo i Prawo” 1981, nr 7.
Andrejew I., Świda W., Wolter W.: Kodeks karny z komentarzem. Warszawa 1973.
Bafia J.: Działalność ustawodawcza Ministerstwa Sprawiedliwości w 25-leciu Polski Ludowej. W: XXV lat wymiaru sprawiedliwości PRL. Warszawa 1969.
Bafia J.: Kara grzywny w kodeksie karnym. „Nowe Prawo” 1970, nr 10.
Bafia J.: Polskie prawo karne. Warszawa 1989.
Bafia J.: System kar i zasady ich orzekania. Przestępstwa gospodarcze. Formy oskarżenia oraz rodzaje oskarżycieli w nowym ustawodawstwie karnym. Warszawa 1970. Bafia J.: Wzbogacenie środków zwalczania drobnej przęstępczości. „Państwo i Prawo”, nr 4—5.
Bafia J., Mioduski K., Siewierski M.: Kodeks karny. Komentarz. Warszawa 1977. Bałandynowicz A.: Nadzór ochronny i ośrodek przystosowania społecznego — czy środki zabezpieczające? „Studia Kryminologiczne, Kryminalistyczne i Penitencjarne” 1979, T. 9.
Bednarzak J.: Odmienności i nowości w amnestiach z 1974 r. i 1977 r. „Nowe Prawo”, nr 11—12.
Bojarski T.: Niektóre problemy polityki kryminalnej w Polsce. W: Problemy ewolucji prawa karnego. Red. T. Bojarski. Lublin 1990.
Buchała K.: Polityka karna w latach 1970—1975 na tle ogólnych zasad wymiaru kary. „Zeszyty Naukowe Instytutu Badania Prawa Sądowego” 1978, nr 9.
Buchała K.: Prawo karne. Warszawa 1980.
Bulenda T., Hołda A., Rzepliński A.: Prawa człowieka a zatrzymanie i tymczasowe aresztowanie w polskim prawie i praktyce jego stosowania. W: Zatrzymanie i tymczasowe aresztowanie a prawa człowieka. Red. Z. Hołda, A. Rzepliński. Lublin 1992.
Cieślak M.: Polskie prawo karne. Zarys systemowego ujęcia. Warszawa 1990.
Dukiet-Nagórska T., Lubelski M.J.: Uwagi na temat kształtowania sądowego wymiaru kary w wytycznych wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej. „Palestra” 1982, nr 1—3.
Frankowski S.: Wytyczne Sądu Najwyższego w zakresie prawa karnego materialnego — problem otwarty. „Państwo i Prawo” 1971, nr 10.
Gardocki L.: Wytyczne wymiaru sprawiedliwości czy praktyki sądowej? „Państwo i Prawo” 1980, nr 11.
Grześkowiak A.: Kara śmierci w polskim prawie karnym. Toruń 1978.
Jasiński J.: Główne kierunki polityki karnej lat siedemdziesiątych. W: Polityka karna w Polsce. T. I: 1970—1980. Red. J. Skupiński. Wrocław 1989.
Jasiński J.: Kształtowanie się polityki karnej sądów w latach 1972—1976. „Państwo i Prawo” 1978, nr 2.
Jasiński J.: Przemiany polityki karnej sądów powszechnych rozwijanej na tle przepisów nowej kodyfikacji karnej (1970—1980). „Archiwum Kryminologii” 1982, T. 7—9.
Jasiński J.: Punitywność systemów karnych (Kontynuacje). „Państwo i Prawo”, nr 4.
Leonieni M.: Warunkowe zawieszenie wykonania kary w polskim prawie karnym.
Analiza ustawy i praktyki sądowej. Warszawa 1974.
Lityński A.: Historia prawa Polski Ludowej. Warszawa 2008.
Marek A.: Model polityki karnej na tle projektowanych zmian ustawodawczych. „Państwo i Prawo” 1982, nr 5—6.
Marek A., Stalewska E.: Wpływ tymczasowego aresztowania na wymiar kary (w świetle badań aktowych). „Palestra” 1982, nr 4—5.
M e l e z i n i M.: Prawo karne stanu wojennego. „Miscellanea Historico-Iuridica” 2005, T. 3.
Melezini M.: Punitywność wymiaru sprawiedliwości karnej w Polsce w XX wieku. Białystok 2003.
Melezini M.: System środków reakcji prawnokarnej. W: System Prawa Karnego. T. 6: Kary i inne środki reakcji prawnokarnej. Red. M. Melezini. Wyd. 2. War- szawa 2016.
Melezini M.: Środki karne jako instrument polityki kryminalnej. Białystok 2013. Memoriał prawniczego środowiska naukowego złożony dnia 30.X.1980 r. Ministrowi Sprawiedliwości prof. drowi Jerzemu Bafii w sprawie reformy polskiego prawa karnego i dotychczasowej polityki karnej. „Palestra” 1980, nr 11—12.
Michalski W.: Środki karne bez pozbawienia wolności. „Zeszyty Naukowe Instytutu
Badania Prawa Sądowego” 1978, nr 9.
Pawela S.: Tendencje polityki kryminalnej. „Nowe Prawo” 1973, nr 9.
Pleńska D.: Zagadnienia recydywy w prawie karnym. Warszawa 1974.
Skupiński J.: Warunkowe skazanie w prawie polskim na tle porównawczym. Warszawa 1992.
Szwedek E.: Czy Sąd Najwyższy ma rację (o zaleceniach kierunkowych). „Palestra”, nr 1.
Świda W.: Kodeks karny. Powrót do przestępstwa. W: Prawo karne — nowe kodeksy. Warszawa 1970.
Świda W.: Prawo karne. Warszawa 1989.
Uzasadnienie projektu kodeksu karnego. W: Projekt kodeksu karnego oraz Przepisów wprowadzających kodeks karny. Warszawa 1968.
Waszczyński J.: System kar w projekcie kodeksu karnego z 1968 r. „Palestra” 1968, nr 12.
Wąsek A.: Refleksje nad zagadnieniami tradycji i postępu w polskim prawie karnym.
W: Tradycja i postęp w prawie. Red. R. Tokarczyk. Lublin 1983.
Państwowa Wyższa Szkoła Informatyki i Przedsiębiorczości w Łomży Polska
http://orcid.org/0000-0001-6168-5590
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
