Jaka pedagogika krytyczna jest (nie)możliwa w Polsce i dlaczego? (Esej metakrytyczny z Henrym A. Giroux w tle)
Abstrakt
The text undertakes the problematics situated between modernity and tradition regarding the reception of H.A. Giroux’s works in Poland, in a view of furthering the study of pedagogy and educational praxis. First, the author outlines the beginnings of openness towards critical pedagogy. What is underscored here is the 1980s’ main inspiration drawn from the resistance paradigm. Then, the author proceeds to the current state of Giroux’s reception in Poland. He illustrates differences among particular examples and levels of the said reception of Giroux’s pedagogy and of the scholar’s theoretical background. The emphasized disputes pertain especially to transcending metaphysics and relativism as a challenge faced by hermeneutical criticism and critical hermeneutics. Additionally, the “critical” horizon of the main handbook of pedagogy used in Polish universities is discussed. The author point to the wasteful efforts at instigating the breakthrough in the reception of critical pedagogy and he exemplifies them by an instance of misbegotten analysis of the allegedly delayed critical pedagogy of work. As a particularly positive example the author presents a new effort at developing critical hermeneutics (and radical praxis) for pedagogy by Andrzej Wierciński. In the concluding part written “in lieu
of conclusions,” four lists of critical problems’ dislocations are provided; the problems are both convergent and related to one another, thereby redefining current research objectives and pertain to practical applications in educational praxis.
Słowa kluczowe
critical pedagogy; reception; resistance; reproduction
Bibliografia
Aronowitz S., Giroux H.A.: Postmodern Education. Politics, Culture & Social Criticism. Minneapolis–London 1991.
„Ars Educandi” 2012, T. 9: Pedagogika krytyczna dziś. Podstawy, dylematy i wybrane problemy [red. nauk. P. Stańczyk].
Bilińska-Suchanek E.: Nauczyciel i opór (wobec) systemu edukacji. Toruń 2013.
Bilińska-Suchanek E.: Opór wobec szkoły. Dorastanie w perspektywie paradygmatu oporu. Kraków 2003.
Bilińska-Suchanek E.: Teoretyczne podstawy paradygmatu oporu. Słupsk 2002.
Dembiński M.: Rytualne oblicze lekcji. Studium teoretyczno-empiryczne. Kraków 2005.
Giroux H.A.: Schooling and the Struggle for Public Life. Critical Pedagogy in the Modern Age. Minneapolis 1988.
Giroux H.A.: Theory and Resistance in Education. A Pedagogy for the Opposition. South Hadley, MA 1983.
Giroux H.A., McLaren P.L.: Critical Pedagogy and Rural Education. A Challenge from Poland. „Peabody Journal of Education” 1990, vol. 67, no. 4, s. 154–165. http://doi.org/10.1080/01619569009538705.
Giroux H.A., Witkowski L.: Edukacja i sfera publiczna. Idee i doświadczenia pedagogiki radykalnej. Kraków 2010.
Jaworska-Witkowska M., Kwieciński Z.: Nurty pedagogii: naukowe, dyskretne, odlotowe. Kraków 2011.
Jaworska-Witkowska M., Witkowski L.: Przeżycie – przebudzenie – przemiana. Inicjacyjne dynamizmy egzystencjalne w prozie Hermanna Hessego (tropy i kategorie pedagogiczne). Bydgoszcz–Kraków–Szczecin 2007.
Kreatywność oporu w edukacji. Red. E. Bilińska-Suchanek. Toruń 2009.
Kruszelnicki W.: Antonio Gramsci i pedagogika krytyczna. Hegemonia, edukacja i zadania intelektualistów. „Ruch Pedagogiczny” 2015, R. 86, nr 3, s. 109–121. https://doi.org/10.34616/22.19.108.
Kruszelnicki W.: Autoportret w nie-hermeneutycznym zwierciadle. „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja. Kwartalnik myśli społeczno--pedagogicznej” 2018, T. 21, nr 4 (84), s. 115–143.
Kruszelnicki W.: Pojęcie radykalności w myśli pedagogicznej Henry’ego A. Giroux. „Forum Pedagogiczne” 2017, nr 1, s. 163–184. https://doi.org/10.21697/fp.2017.1.12.
Kruszelnicki W.: Tendencje nihilistyczne w pedagogice ogólnej. „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja. Kwartalnik myśli społeczno-pedagogicznej” 2018, T. 21, nr 1 (81), s. 137–150.
Kwieciński Z.: Grzęzawisko. Eseje z pedagogiki społecznej i krytycznej socjologii edukacji. Stary Toruń 2019.
Kwieciński Z.: Pedagogie postu. Preteksty – konteksty – podteksty. Kraków 2012.
Kwieciński Z.: Socjopatologia edukacji. Olecko 1995.
Kwieciński Z.: Tropy – ślady – próby. Studia i szkice z pedagogii pogranicza. Poznań–Olsztyn 2000.
McLaren P.: Schooling as a Ritual Performance. Towards a Political Economy of Educational Symbols and Gestures. Foreword by H. Giroux. London–Boston 1986.
McLaren P.: Życie w szkołach. Wprowadzenie do pedagogiki krytycznej. Przekł. A. Dziemianowicz-Bąk, J. Dzierzgowski, M. Starnawski. Wrocław 2015.
Nieobecne dyskursy. Cz. 1. Red. Z. Kwieciński. [Studia Kulturowe i Edukacyjne]. Toruń 1991.
Nieobecne dyskursy. Cz. 3. Red. Z. Kwieciński. [Studia Kulturowe i Edukacyjne]. Toruń 1993.
Opór w kulturze. Tradycja – edukacja – nowoczesność. Red. E. Bilińska--Suchanek. Kraków 2014.
Pedagogika. Podręcznik akademicki. Red. nauk. Z. Kwieciński, B. Śliwerski. Warszawa 2019.
Przestrzenie oporu w edukacji. Red. E. Bilińska-Suchanek. Toruń 2006.
Rozmus A.: Edukacja akademicka w perspektywie krytycznej. Studenci wobec neoliberalnej polityki kształcenia w szkole wyższej. Kraków 2018.
Słownik pedagogiki pracy. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1986.
Spory o edukację. Dylematy i kontrowersje we współczesnych pedagogiach. Red. Z. Kwieciński, L. Witkowski. Warszawa–Toruń 1993.
Stańczyk P.: Człowiek, wychowanie i praca w kapitalizmie. W stronę krytycznej pedagogiki pracy. Gdańsk 2013.
Stańczyk P.: Pedagogika krytyczna i badania zaangażowane: ideologia, interesy, naiwność. „Ars Educandi” 2012, T. 9: Pedagogika krytyczna dziś. Podstawy, dylematy i wybrane problemy [red. nauk. P. Stańczyk], s. 59–80. https://doi.org/10.26881/ae.2012.09.04.
Stańczyk P.: Przemoc i emancypacja. Ambiwalencje funkcji studiowania zaocznego. Gdańsk 2008.
Starego K.: Od politycznych żądań do politycznych rozwiązań – podstawy edukacji demokratycznej. W: Demokracja i edukacja: dylematy, diagnozy, doświadczenia. Red. K. Gawlicz et al. Wrocław 2014, s. 49–70.
Szymański J.M.: Socjologia edukacji. Zarys problematyki. Kraków 2013.
Szymański J.M.: Studia i szkice z socjologii edukacji. Warszawa 2006.
Wierciński A.: Existentia Hermeneutica. Understanding as the Mode of Being in the World. Zurich 2019.
Wierciński A.: Hermeneutics of Education. Exploring and Experiencing the Unpredictability of Education. Zurich 2019.
Witkowski L.: Humanistyka stosowana. Wirtuozeria, pasje, inicjacje. Profesje społeczne versus ekologia kultury. Kraków 2018.
Witkowski L.: Niewidzialne środowisko. Pedagogika kompletna Heleny Radlińskiej jako krytyczna ekologia idei, umysłu i wychowania. O miejscu pedagogiki w przełomie dwoistości w humanistyce. Kraków 2014.
Witkowski L.: Tożsamość i zmiana. Epistemologia i rozwojowe profile w edukacji. Przedmowa Z. Kwieciński. Wyd. 2. zm. i uzup. Wrocław 2010.
Witkowski L.: Tożsamość i zmiana (wstęp do epistemologicznej analizy kontekstów edukacyjnych). Toruń 1988.
Witkowski L.: Uniwersalizm pogranicza. O semiotyce kultury Michała Bachtina w kontekście edukacji. Toruń 1991 (wyd. 2 – 2000).
Witkowski L.: Versus. O dwoistości strukturalnej faz rozwoju w ekologii cyklu życia psychodynamicznego modelu Erika H. Eriksona. Kraków 2015.
Witkowski L.: Wokół pedagogiki krytycznej (retrospekcja i projekcja na tle problemów i doświadczeń w pedagogice polskiej). „Ars Educandi” 2012, T. 9: Pedagogika krytyczna dziś. Podstawy, dylematy i wybrane problemy [red. nauk. P. Stańczyk], s. 13–35. https://doi.org/10.26881/ae.2012.09.01.
Witkowski L.: Wyzwania autorytetu w praktyce społecznej i kulturze symbolicznej (przechadzki krytyczne w poszukiwaniu dyskursu dla teorii). Kraków 2009.
Zielińska H.: [rec. H.A. Giroux: Schooling and the Struggle for Public Life. Critical Pedagogy in the Modern Age]. W: Nieobecne dyskursy. Cz. 1. Red. Z. Kwieciński. [Studia Kulturowe i Edukacyjne]. Toruń 1991.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
