Modus operandi wybranych seryjnych sprawców zabójstw. Czynniki ryzyka i możliwości oddziaływań resocjalizacyjnych i profilaktycznych
Abstrakt
Artykuł ma charakter przeglądowy i jego celem jest poprzez zrekonstruowanie portretu seryjnego zabójcy wskazanie głównych czynników, które powodują, że dziecko w życiu dorosłym przekształca się w psychopatycznego mordercę. Nie wszystko zostało zbadane i udowodnione odnośnie czynnika, który powoduje, że niektórzy się nimi stają. Artykuł ten wskazuje na czynniki środowiskowe i wychowawcze, które zwiększają szansę na uruchomienie tego mechanizmu, które często doprowadzają do wybierania przez ludzi drogi zła i stawania poza społecznymi normami. Analiza wybranej w artykule literatury ukazała, że ani narodowość ani rasa nie są tutaj determinujące.
Słowa kluczowe
Seryjni mordercy; socjalizacja; dysfunkcje środowiskowe; zaburzenia seksualne; psychopatia
Bibliografia
Aggrawal A.: Necrophilia. Forensic and Medico-legal Aspects. CRS Press, Boca Raton 2011.
Bandura A.: Teoria społecznego uczenia się. [Przetłum. J. Kowalczewska, J. Radzicki. Red. nauk. wykonał i przedm. do pol. wyd. napisał M. Kofta]. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2017.
Błachut J., Gaberle K., Krajewski K.: Kryminologia. Wydawnictwo Arche, Gdańsk 2004.
Cader B. et al.: Anna. Cz. 1: Zabójstwo seksualne – problemy teoretyczne. Departament Szkolenia i Doskonalenia Zawodowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Warszawa 1980.
Całkiewicz M.: Modus operandi sprawców zabójstw. Wydawnictwo Poltext, Warszawa 2010.
Czerwiński A., Gradoń K.: Seryjni mordercy. Muza, Warszawa 2001.
Dreszer R.: Zarys psychiatrii sądowej dla medyków i prawników. Wyd. 2. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1964.
Giannangelo S.J.: Psychopatologia seryjnego morderstwa. Teoria przemocy. Przekł. J. Groth. „Jeżeli P To Q” Wydawnictwo, Poznań 2007.
Gierowski J.: Motywacja zabójstw. Akademia Medyczna im. Mikołaja Kopernika w Krakowie. 1989. Rozprawa habilitacyjna. Maszynopis.
Gołębiowski J.: Profilowanie kryminalne. Wprowadzenie do sporządzania charakterystyki psychologicznej nieznanych sprawców przestępstw. Wyd. 2., poszerz. i popr. Centrum Psychologii Kryminalnej, Łomianki 2017.
Gradoń K.: Zabójstwo wielokrotne. Profilowanie kryminalne. Wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa 2010.
Hanausek T., Leszczyński J.: Kryminologiczne i kryminalistyczne problemy zabójstw z lubieżności. Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 1995.
Hicks S.J., Sales B.D.: Profilowanie kryminalne. Przekł. A. Sawicka-Chrapkowicz. Red. nauk. polskiego wyd. B. Lach. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2015.
Holmes R.M., Holmes S.T.: Profiling Violent Crimes: An Investigative Tool. 4th ed. Sage Publications, Los Angeles 2008.
Hołyst B.: Psychologia kryminalistyczna. LexisNexis, Warszawa 2004.
Jastrzębski J.M.: Bestie. Zbrodnie i kary. Wyd. 2. Wydawnictwo Aktywa, Frampol 2017.
Kępiński A.: Z psychopatologii życia seksualnego. Wyd. 2. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1982.
Korzeniowski L., Pużyński S.: Encyklopedyczny słownik psychiatrii. Wydawnictwo PZWL, Warszawa 1978.
Kowalczyk M.H.: Przestępcy seksualni. Zabójcy, gwałciciele, pedofile i ich resocjalizacja. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2014.
Kowalczyk M.H.: Zabójcy i mordercy. Czynniki ryzyka i możliwości oddziaływań resocjalizacyjnych. Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2010.
Kowalczyk-Jamnicka M.: Zabójcy seryjni i wielokrotni. Studium kryminologiczno-wiktymologiczne. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2021.
Kubik A.: Specyficzne zaburzenia życia seksualnego. Wydawnictwo First Book, Warszawa 2011.
Lach B.: Profilowanie kryminalistyczne. [Stan prawny na 1 grudnia 2013]. Lex a Wolters Kluwer business, Warszawa 2014.
Leistedt S. et al.: Psychopathologie du tueur en serie. „Annales Médico-psychologiques, revue psychiatrique” 2008, vol. 166 (8), s. 677–685. https://doi.org/10.1016/j.amp.2008.07.003.
Leyton E.: Polowanie na ludzi. Przeł. M. Otto. „Al fine”, Warszawa 1986.
Levin L.: Serial Killers and Sadistic Murderers. Up Close and Personal. Prometheus Books, New York 2008.
Lew-Starowicz Z.: Leczenie zaburzeń seksualnych. Wydawnictwa Lekarskie PZWL, Warszawa 1997.
Lew-Starowicz Z.: Przemoc seksualna. Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, Warszawa 1992.
Lew-Starowicz Z.: Seksuologia sądowa. Wydawnictwo Prawnicze, Kraków 1988.
Majchrzyk Z.: Zabójcy i zabójczynie. Osobowość, motywy, uwarunkowania sytuacyjne. Analiza z perspektywy psychologicznego orzecznictwa sądowego. Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2008.
Marcinek A.: Bite dzieci. Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Tomaszowie Lubelskim. http://www.ppp-tomaszow.pl/page/293/bitedzieci.html [dostęp: 18.06.2022].
Meyer M.: Hierarchie wartości jako wyznacznik zachowań sprzecznych z prawem. Polsko-niemieckie studium porównawcze. Impuls, Kraków 2003.
Palicka I., Klecka M., Przybyło J.: Zaburzenia neurorozwojowe i ich wpływ na kształtowanie się przywiązania, na przykładzie dzieci z FAS/FASD – teoretyczne implikacje w praktyce klinicznej pracowników Fundacji Fastryga. W: Przywiązanie. Związki intymne, osobowość oraz problematyka kliniczno-terapeutyczna. Red. K. Lubiewska. Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2017, s. 164–181.
„Pedagogika Rodziny” 2012, nr 2 (3). Pobrano z: http://pedagogika.rodziny.spoleczna.pl/attachments/article/PR_2_3.pdf [17.06.2022].
Piwowarczyk M.: Kontrowersje wokół seryjnych morderców na przykładzie Zdzisława Marchwickiego. Prometeusz, [Zdzieszowice] 2010.
Podstawy psychiatrii. Podręcznik dla studentów. Red. S. Cwynar, M. Jarosz. Wyd. 2. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1978.
Podstawy psychologii sądowej. Red. M.J. Ackerman. Przekł. O. Waśkiewicz. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2005.
Poppek A.: Seryjni mordercy. Prawdziwe historie XX wieku. G+J Gruner + Jahr Polska, Warszawa 2013.
Pospiszyl K.: Psychopatia. Istota, przyczyny i sposoby resocjalizacji antysocjalności. Wyd. 2. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992.
Profilowanie kryminalne. Red. J. Konieczny, M. Szostak. Lex a Wolters Kluwer business, Warszawa 2011.
Seryjni mordercy – jaki wpływ na ich „karierę” ma dzieciństwo? Ośrodki Terapii. https://osrodkiterapii.pl/seryjni-mordercy-jaki-wplyw-na-ich-kariere-ma-dziecinstwo/ [dostęp: 18.06.2022].
Siemienkowicz K.: Neurobiologiczne podłoże osobowości psychopatycznej. „Przegląd Policyjny” 2017, nr 3 (127), s. 154–166. http://dx.doi.org/10.5604/01.3001.0013.6110.
Stukan J.: Polscy seryjni mordercy. Prometeusz, Kraków 2009.
Stukan J.: Seksualni seryjni mordercy. Psyche, [Opole] 2015.
Stukan J.: Seryjni mordercy. Wyd. 3. popr. Wydawnictwo Aktywa, Frampol 2017.
Szczęch U.: Seryjni mordercy. Suma wszystkich lęków. Wydawnictwo Psychoskok, Konin 2018.
Szczęsny M.: Morderstwo a zabójstwo – czym się różnią? Kruczek. 30.08.2019. https://kruczek.pl/morderstwo-a-zabojstwo-roznice/ [dostęp: 17.06.2022].
Szmigielska J.: Wybrane zagadnienia z zakresu etiologii zjawiska seryjnych morderstw. I-BiS, Wrocław 2007.
Uszkiewicz L.: Zarys psychiatrii sądowej. Wyd. 3. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1979.
Wolska A.: Wybrane warunki socjalizacji zabójców. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 1999.
Wolska K.: Profil seryjnego mordercy. Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach. Katowice. 2019. Praca dyplomowa. Wydruk komputerowy.
Wroński Ł.: Seryjni i wielokrotni mordercy. Profilowanie psychologiczne i psychogeograficzne. Wyd. 2. Centrum Psychologii Kryminalnej, Łomianki 2016.
Zimbardo F.: Efekt Lucyfera Dlaczego dobrzy ludzie czynią zło? Przeł. A. Cybulko et al. Red. nauk. M. Materska. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-0427-1532
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
