The New Opportunities in Korczakian Documentary Research. Love and Friendship Among Pupils in the Orphans’ Home
Abstrakt
Głównym celem artykułu jest propozycja szerszego wykorzystywania w badaniach korczakowskich nowych możliwości, które pojawiły się w związku z rozwojem historii cyfrowej oraz niedawno przekazanymi lub niewykorzystywanymi dotąd zasobami archiwalnymi. W artykule przyjmuję również perspektywę pogłębiania znajomości tych aspektów korczakowskiego pola badawczego, które nie są bezpośrednio związane z Januszem Korczakiem, jego biografią i pedagogiką. Uważam za istotne eksplorowanie tematów i biografii osób znajdujących się w otoczeniu Korczaka, nie tylko Stefanii Wilczyńskiej, ale również dzieci, bursistów czy pracowników. Im pełniejszy będzie obraz korczakowskiego uniwersum, tym lepiej będziemy rozumieć wielokierunkowe wpływy i powiązania pomiędzy osobami i tematami. Moją ambicją było także przybliżenie badaczom i badaczkom niepolskojęzycznym rzadko tłumaczonych z polskiego korczakowskich materiałów źródłowych. Jako przykład wykorzystania nowych możliwości posłużyły moje wstępne badania, oparte na niemal nieznanych źródłach z zasobu archiwum Lohamei HaGeta'ot w Izraelu (Ghetto Fighters' House Archives). Przyjąłem podejście mikrohistoryczne i dokonałem analizy dokumentów osobistych, przede wszystkim listów wychowanek i wychowanków Domu Sierot z lat 1938/1939 – 1941. Zawartość źródeł pozwoliła przyjrzeć się relacjom miłosnym i przyjacielskim wśród nastoletnich podopiecznych Domu Sierot.
Intymne historie, rozgrywające się w tym gronie, stanowią uzupełnienie wiedzy o historii i sposobie funkcjonowania Domu Sierot, którą czerpiemy z pism Korczaka, tekstów Wilczyńskiej oraz innego rodzaju dokumentów. Umiejętności intrapersonalne oraz interpersonalne, które można uchwycić w badanych przeze mnie źródłach, pozwalają zaś przypuszczać, że również w aspekcie relacji miłosnych i przyjacielskich możemy uchwycić pozytywny wpływ Domu Sierot na jego wychowanków i wychowanki.
Słowa kluczowe
Chaja (Helenka) Lewi; Janusz Korczak; Stefania Wilczyńska; Dom Sierot; mikrohistoria; Ghetto Fighters’ House Archive
Bibliografia
[Album of Chaja (Helenka) Lewi] [online], (1939). Catalogue No. 143. Ghetto Fighters’ House Archives (GFHA), https://shorturl.at/gABNO [access: 20.01.2023].
Ciesielska M.: “Dużo trudu i dużo piękna w życiu internatu: z Domu Sierot Janusza Korczaka.” [“A Lot of Hardship and a Lot of Beauty in Boarding School Life”: From the Janusz Korczak Orphans’ Home]. Zagłada Żydów. Studia i Materiały, 2012, no. 8, pp. 291–302.
[Collection of Chaja (Helenka) Lewi] [online], (1938?–1941). Catalogue No. 037997. Ghetto Fighters’ House Archives (GFHA), https://shorturl.at/bmKV9 [access: 20.01.2023].
Ferenc M.: „Każdy pyta, co z nami będzie”: mieszkańcy getta warszawskiego wobec wiadomości o wojnie i Zagładzie [“Everyone is Asking What Will Become of Us”: The Residents of the Warsaw Ghetto in the Face of News of the War and the Holocaust]. Żydowski Instytut Historyczny, Warszawa 2021.
Ginzburg C.: “Clues: Roots of an Evidential Paradigm Clues.” In: Clues, Myths, and the Historical Method. Trans. J. Tedeschi, A. C. Tedeschi. JHU Press, Baltimore 2013.
Kicińska M., Dziedzic M.: Teraz ’43: losy. [Now ’43: Fates]. Wielka Litera, Warszawa 2018.
Korczak J.: Prawidła życia [The Rules of Life]. Towarzystwo Wydawnicze w Warszawie, Warszawa 1930 [i.e. 1929].
Korczak J.: When I Am Little Again; and, The Child’s Right to Respect. Trans. E.R. Kulawiec. University Press of America, Lanham–New York–London 1992.
Korczak J.: Prawidła życia: publicystyka dla dzieci [The Rules of Life: Publicism for Children]. Vol. 11/2. Ed. A. Lewin. Instytut Badań Literackich i Muzeum Warszawy, Warszawa 2007.
Korczak J.: Pisma rozproszone: listy (1913–1939). [The Dispersed Writings: Letters (1913–1939).]. Vol. 14/2. Ed. H. Kirchner. Instytut Badań Literackich, Warszawa 2008.
Korczak J.: How to Love a Child and Other Selected Works. Vol. 1. Trans. B. Paloff, D. Borchardt, S.G. Bye. Ed. A. M. Czernow. Vallentine-Mitchell London–Chicago, IL 2018.
Korczak J.: How to Love a Child and Other Selected Works. Vol. 2. Trans. S. G. Bye et al. Ed. A. M. Czernow. Vallentine-Mitchell, London–Chicago, IL 2018.
Korczak J.: Pisma czasu wojny: (1939–1942). [Wartime Writings: (1939–1942).]. Vol. 15. Eds. H. Kirchner, B. Dziadkiewicz, J. Leociak, M. Ciesielska, A. M. Czernow. Instytut Badań Literackich i Muzeum Warszawy, Warszawa 2021.
Lasota W.: “The Letters to Chaja (Helenka) Lewi From the Orphans’ Home. A Proposal of the Chronological Sequence.” ResearchGate. Preprint. DOI: 10.13140/RG.2.2.12800.20481
Lifton B. J.: The King of Children: A Biography of Janusz Korczak. Farrar, Straus and Giroux, New York 1988.
Maclean M., Harvey C., Clegg S.: “Conceptualizing Historical Organization Studies.” The Academy of Management Review, 2016, vol. 41, no. 4, pp. 609–632. DOI: 10.5465/amr.2014.0133
Magnússon S. G., Szijártó I. M.: What is microhistory? Theory and practice. Routledge, London 2013.
Medvedeva-Nathoo O.: Oby im życie łatwiejsze było... / May their lot be lighter.... Trans. R. Reisner. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań 2012.
Merżan I.: Aby nie uległo zapomnieniu. Nasza Księgarnia, Warszawa 1987. [The Notebook of Miriam Gerblich] [online], (1931–1932). Catalogue No. MHW 88/JK. Museum of Warsaw. (MW), https://kolekcje.muzeumwarszawy.pl/pl/obiekty/14689/ [access: 20.02.2022].
[The Notebook of Róża Sternkac] [online], (1933–1934). Catalogue No. 12913. Ghetto Fighters’ House Archives (GFHA), https://shorturl.at/ipvHP [access: 20.02.2022].
Wilczyńska S.: Słowo do dzieci i wychowawców [A Word to Children and Educators]. Eds. M. Ciesielska, B. Puszkin. Muzeum Historyczne m. st. Warszawy, Warszawa 2004.
Zyngman I. (Stasiek): Dzieci doktora Korczaka [Dr. Korczak’s Children]. Nasza Księgarnia, Warszawa 1989.
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0003-0321-6192
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
