Parmenides dokonując rewolty filozofii pierwszej odrzucił pojęcie zasady – arche, a na jej miejsce wprowadził byt – to eon. Skuteczność tej rewolucji myślowej oparta była miedzy innymi na ujawnieniu trwałego związku pomiędzy logiką i ontologią, który to związek realizował sie w najwyższym stopniu w „znakach prawdy”, czyli cechach bytu. Dwie z tych cech – ‘niezrodzony i niezniszczalny’ – w pewnym aspekcie ujawniają uwikłanie w konteks czasowości, którego rozpatrzenie wymaga analizy samego poematu Parmenidesa, jak
i wglądu w historyczno-filozoficzny rozwój pojęcia czasu w perspektywie jego zastosowania przez filozofów przyrody w definiowaniu zasady – arche.

Celem artykułu jest krótkie przedstawienie filozofii Hansa Wagnera (1917-2000) jako należącej do ostatniej fazy rozwoju tradycji niemieckiej filozofii transcendentalnej. Filozofia Wagnera przedstawiona zostaje jako próba syntezy wcześniejszych stanowisk rozwiniętych na gruncie tej tradycji, a mianowicie jako synteza: (a) neokantyzmu z postneokantyzmem, (b) filozofii Kanta z filozofią Hegla, (c) transcendentalizmu neokantystów z transcendentalizmem Husserla, (d) filozofii podmiotu transcendentalnego (Kant, neokantyzm, fenomenologia) z filozofią podmiotu konkretnego (Hönigswald, Heidegger, Sartre). Podstawową figurę teoretyczną filozofii Hansa Wagnera stanowi problem dwuaspektowości myślenia ludzkiego: jego absolutności i skończoność zarazem. Zdaniem Wagnera rozwój refleksji filozoficznej, który obserwujemy na przykładzie ewolucji pochodzącej od Kanta tradycji filozofii transcendentalnej, prowadzi do wyjaśnienia możliwości pogodzenia tych dwóch aspektów ludzkiego myślenia, a więc do odpowiedzi na pytanie: jak to możliwe, że nasze myślenie może być jednocześnie absolutne i skończone, a także – jakie są tego konsekwencje dla statusu wszystkich kulturowych wytworów ludzkiego myślenia, takich jak: nauka, moralność czy prawo. 

Celem artykułu jest analiza sanskryckiego traktatu Prabhaczandry, zatytułowanego Prameja-kamala-martanda [PKM] 1.3. i 1.10., jednego z głównych filozoficznych tekstów dżinijskich (XI w.), w celu zbadania stanowiska autora w kwestii relacji pomiędzy poznaniem zmysłowym i językowym. Prabhaczandra odwołuje się do myśli Bhartryhariego (V w.), pioniera w dziedzinie indyjskiej filozofii języka, który zaprezentował oryginalną wizję roli języka w procesach poznawczych, a także do monistów, którzy uważani są za jego następców. Tłumaczenie i interpretacja fragmentów PKM są kluczowe dla znalezienia odpowiedzi na następujące pytanie: Czy język jest dla Prabhaczandry niezbędny dla pełni poznania? Oraz: Czy istnieją jakieś punkty, w których obie sfery się przecinają?

The relationship between Hegel’s conception of Sittlichkeit and Kant’s moral philosophy is much-discussed, highly controversial and accompanied by many misunderstandings. Relating it to Kant’s philosophy, this article shows that and how Hegel’s elaborations on Sittlichkeit can be understood as an attempt to comprehend the actuality of freedom in the human world. By contrast, the formalism of a Kantian approach of moral philosophy hinders it willy-nilly to comprehend the actuality, hence, the ‘fact’ of freedom properly. Hegel’s Sittlichkeit is a conception of the facticity of freedom. Kant’s conception of Sittlichkeit presupposes such a conception.

This article focuses on the criticism in Theognidea. The most visible form of criticism is rooted in the social and political domain and is discussed in the first part of the article. The following part analyses more subtle and sophisticated forms of criticism by identifying Theognis’ use of irony and the peculiar message covered by his metaphors. The article concludes that the new poetical discourse of Theognidea contains a hidden but exact political message meant for a specific social community. This message was to be carefully considered, understood, and carried out. In this respect, Theognis is a philosophising poet using a high level of criticism and demanding the same from his audience.

Recenzja z: Enrico Berti, Arystoteles w XX wieku, przeł. A. Dudzińska-Facca, D. Facca, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 2015