Artykuł dotyczy polityki karnej sądów w sprawach o przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece w latach 2008–2018. W opracowaniu przedstawiono wyniki analizy sądowych danych statystycznych obrazujących tendencje orzecznicze sądów karnych w sprawach o przestępstwa określone w XXVI rozdziale kodeksu karnego. W tekście starano się przede wszystkim odpowiedzieć na pytanie, czy zmiany w prawie karnym, które miały miejsce w 2015 i 2017 r. – spośród których jedna miała istotne znaczenie dla całego systemu prawa karnego w Polsce, druga zaś okazała się niezwykle ważka zwłaszcza w kontekście przestępstw godzących w dobro rodziny i opieki – wpłynęły w jakimś zakresie na orzecznictwo skazujące sprawców przestępstw przeciwko rodzinie oraz opiece.

Reakcja ustawodawcy na przestępczość podatkową odzwierciedla tendencje obserwowane w całej karnistyce, wynikające z poglądu, według którego przestępstwo stanowi dowód na wadliwie skonstruowane prawo, czego rezultatem jest narastająca niestabilność, kazuistyka i inflacja prawa z tendencją do rozszerzania zakresu kryminalizacji i zaostrzania penalizacji. W obszarze przestępczości podatkowej zjawisko to występuje pod hasłem „uszczelniania systemu podatkowego”.
Ustawodawca, wypowiadając wojnę zwłaszcza oszustwom VAT, nie zaostrzył jednak kar za same te oszustwa, ale za zachowania znajdujące się „na przedpolu” oszustw, polegające na wystawianiu i obrocie nierzetelnymi fakturami oraz rachunkami. Przejawem tego jest w obrębie kodeksu karnego skarbowego drastyczne zaostrzenie w 2016 r. represji karnej za wystawianie i obrót nierzetelnymi fakturami oraz rachunkami, natomiast w obrębie kodeksu karnego – wprowadzenie kwalifikowanych typów fałszerstw dokumentów, których przedmiotem są faktury.
Kolejnym przejawem omawianych tendencji był projekt obszernej nowelizacji kodeksu karnego skarbowego z grudnia 2018 r., którego istota sprowadzała się do dalszego rozszerzania zakresu kryminalizacji, zaostrzania penalizacji oraz wypaczenia ukształtowanej dotychczas racjonalnie zasady priorytetu egzekucji danin publicznych przed represją.
Projekt ten jednak nie wszedł w życie, a zamiast tego ustawodawca od dwóch lat konsekwentnie cząstkowymi nowelizacjami rozszerza zakres kryminalizacji, obejmując nią zwłaszcza przypadki niedopełnienia lub niewłaściwego wykonania rozbudowanych obowiązków informacyjnych.
Oprócz oszustw podatkowych zjawiskiem, które niepokoi organy fiskalne i ustawodawców wielu państw, jest tzw. agresywna optymalizacja podatkowa, w ramach której określone czynności, np. rozporządzanie majątkiem czy przekształcenia struktur gospodarczych, służą wyłącznie lub przede wszystkim redukcji obciążeń podatkowych. Kryminalizacja sięga zaledwie na dalekie „przedpola” tego zjawiska i polega na obwarowaniu sankcjami karnymi niedopełnienia lub niewłaściwego wypełnienia obowiązków raportowania tzw. schematów podatkowych, co ma w założeniu umożliwiać organom fiskalnym wczesną identyfikację tych zachowań podatników, które stanowią przejawy agresywnej optymalizacji podatkowej, i zastosowanie przeciwko nim instrumentów podatkowoprawnych służących zwalczaniu tego zjawiska.

W interpretacji prawa karnego dużą rolę odgrywa domniemanie znaczenia powszechnego (ogólnego, potocznego) wyrażeń ustawowych. Ustalanie znaczenia powszechnego w procesie stosowania prawa odbywa się zwykle na podstawie intuicji językowej organu procesowego lub słowników. W artykule przedstawiono konkurencyjne źródło wiedzy o znaczeniu powszechnym, jakim są korpusy językowe. Wykorzystanie korpusów jako narzędzia wykładni prawa jest od kilku lat intensywnie dyskutowane w literaturze amerykańskiej. Główne zastrzeżenia zgłaszane są w kontekście prawa karnego. Artykuł zawiera przegląd głównych argumentów podnoszonych w amerykańskiej debacie i odniesienie ich do polskiej kultury prawnej. Ponadto, przedstawione zostały przykładowe analizy korpusowe na gruncie spraw karnych, zarówno w kontekście wykładni prawa, jak i oceny językowych elementów stanu faktycznego.

Korupcja to jedno z najniebezpieczniejszych zjawisk we współczesnym społeczeństwie. Nic więc dziwnego, że ustawodawca i całe społeczeństwo nieustannie poszukują nowych sposobów skutecznego zwalczania takich negatywnych zjawisk. Jednak korupcja ma jedną szczególną cechę, którą jest niski poziom wykrywalności w porównaniu z innymi formami przestępczości. Biorąc pod uwagę, że korupcja charakteryzuje się wysokim stopniem utajenia, zrozumiałe jest, że tradycyjne środki prawa karnego nie są w stanie zapewnić skutecznego wykrywania i ścigania tego typu przestępstw. Istnieje stosunkowo nowy proceduralny instrument prawny dotyczący zwalczania korupcji w art. 159c i 159d kodeksu postępowania karnego. Powstaje jednak pytanie, czy ten nowy przepis nie jest zakamuflowanym wprowadzeniem instytucji świadka koronnego do czeskiego porządku prawnego.

Jednym z podstawowych środków przeciwdziałania rozprzestrzenianiu się wielu chorób zakaźnych jest zachowanie dystansu wobec innych osób. Nie jest więc przypadkiem, że w dobie pandemii COVID-19 polski ustawodawca sięgnął po takie rozwiązania, jak: izolacja domowa chorych, kwarantanna osób mających kontakt z zarażonymi, ograniczenia w działalności instytucji skupiających wiele osób. Po podobne metody sięgano w innych krajach. Jednym z dramatyczniejszych skutków ubocznych zakazu opuszczania mieszkania jest narażenie osób odizolowanych na przemoc ze strony domowników. Równoczesne wstrzymanie aktywności instytucji pomocowych sprawia, że ofierze dużo trudniej uzyskać wsparcie. Tekst podejmuje problem prawnych i faktycznych środków przeciwdziałania przemocy domowej w warunkach separacji. Autorki poddają analizie polskie regulacje prawne – zarówno te wprowadzone na potrzeby przeciwdziałania przemocy w rodzinie, jak i te szczególne, związane ze zwalczaniem wirusa. Poszukują odpowiedzi na pytanie, jakie środki okazują się skuteczne w walce z przemocą domową w ekstremalnym czasie pandemii. Dostrzegają jednak, że doświadczenia tego okresu mogą podnieść poziom ochrony ofiar przemocy w każdym czasie.