Sprawy spadkowe w umowie polsko-ukraińskiej z 1993 r.
Abstrakt
The article is dedicated to the matters of succession in the Agreement of 1993 on Legal Aid concluded between Poland and Ukraine. The author touches upon a number of issues. First, he discusses the role of the “general compatibility clause” provided for in Article 97 of the 1993 Agreement. He concludes that the clause does not produce effects with regard to the Regulation (EU) No 650/2012. Under the “general compatibility clause”, in all situations where the 1993 Agreement does not provide for a rule being the equivalent of the rules laid down in the Hague Convention of 1961 determining the law applicable to the form of a testamentary disposition, in Poland, in relations between Poland and Ukraine, the law applicable to the form of a testament is to be determined pursuant to the provisions of the Hague Convention of 1961.
Second, the author discusses the conflict-of-laws rules set out in the Agreement which designate, as the applicable law, either Polish or Ukrainian law. He contends that where the deceased is a Polish and Ukrainian national, in order to determine which of those nationalities have to be taken into account for the purposes of Article 37 (1) of the 1993 Agreement, the criterion of the most effective (more closely connected) nationality should be relied on. However, the situations that involve a deceased of Polish or Ukrainian nationality, who is also a third-State national, do not fall within the scope of the 1993 Agreement. The application of the 1993 Agreement is, on the other hand, not barred by the fact that an immovable property in a third State forms part of the estate. Jurisdiction and the law applicable to the succession of such immovable property must be determined, both in Poland and in Ukraine, pursuant to their general conflict-of-laws regulations on matters of succession. The author explains also that the drafters of the 1993 Agreement (in Articles 37 (1) and (2)) ruled out the principle of unity of succession in favour of the principle of scission, employing the connecting factors of nationality and of location of the immovable property. This results in numerous complications in the determination of the applicable law and in its application. However, the law applicable to succession determined on the basis of Article 37 (1) and (2) of the 1993 Agreement of 1993 governs the succession as a whole, with the exception of issues covered by other rules provided for in that agreement (for example, Article 39) and of the issues that do not fall within its scope of the 1993 Agreement. Although Article 39 (1) of the 1993 Agreement expressly mentions only consequences of defective consent, there is no doubt that the said rule also covers the legal requirements for effective declaration of consent.
Third, the author addresses the function of Article 38 of the 1993 Agreement, which is a substantive law provision on the estate without a claimant. This provision enjoys priority over Article 33 of the Regulation No 650/2012. Article 38 solely determines the State (Poland or Ukraine) acquiring the estate without a claimant. The concerned State enjoys the competence to designate the entity that will become the subject of rights and obligations forming part of the estate without a claimant.
Finally, the author comments on the pending case resulting from the preliminary question posed by the Opole District Court (Sąd Okręgowy, case no II Czz. 438/21). The Opole Court requested from the European Court a ruling on whether a Ukrainian national residing in Poland may, under Article 22 of the Regulation No 650/2012, choose Ukrainian law. The author suggests, that — although not without a doubt — it is tempting to answer this question in the affirmative. The argument here is that the freedom to choose the applicable law in matters of succession falls entirely outside the ambit of the 1993 Agreement and so the Agreement does not preclude the choice.
Słowa kluczowe
umowa polsko-ukraińska z 1993; statut spadkowy; spadek bezdziedziczny; testament; konwencyjna klauzula zgodności; wybór prawa; jurysdykcja w sprawach spadkowych; zasada równego traktowania
Bibliografia
Bauer F., Süss R., in: Internationales Erbrecht, Hrsg. A. Dutta, J. Weber, C.H. Beck, München, 2021.
Bonomi A., in: A. Bonomi, P. Wautelet avec collaboration d’Ilaria Pretelli et Azardi Öztürk, Le droit europeen des succession. Commentaire de Règlement (UE) nº 650/2012 du 4 juillet 2012, Bruylant, Bruxelles, 2016.
Byczkivskyi O.O., Spadkovyi dohovir: problemni pytania zakonodavczoho vrehuluvannia, „Visnyk Zaporiskoho natsionalnoho universytetu” 2010, nr 2.
Czepelak M., Międzynarodowe prawo zobowiązań Unii Europejskiej, LexisNexis, Warszawa, 2012.
Czepelak M., Umowa międzynarodowa jako źródło prawa prywatnego międzynarodowego, Oficyna Wolters Kluwer business, Warszawa, 2008.
Czubik P., Białorusin, Ukrainiec, Rosjanin — jako klient polskiego notariusza: zagadnienia wybrane, cz. 1, Pełnomocnictwo, stosunki majątkowe małżeńskie, „Rejent” 2021, nr 8.
Czubik P., Białorusin, Ukrainiec, Rosjanin — jako klient polskiego notariusza: zagadnienia wybrane, cz. 2, Prawo spadkowe, „Rejent” 2021, nr 9.
Czubik P., w: Unijne rozporządzenie spadkowe Nr 650/2012. Komentarz, wyd. 1., red. M. Załucki, C.H. Beck, Warszawa, 2015.
Czubik P., w: Unijne rozporządzenie spadkowe Nr 650/2012. Komentarz, wyd. 2., red. M. Załucki, C.H. Beck, Warszawa, 2018.
Dowgert A., Ukraińska kodyfikacja prawa prywatnego międzynarodowego, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2008, z. 2.
Drozd E., Nabycie i utrata praw rzeczowych na rzeczy ruchomej w prawie prywatnym międzynarodowym (wpływ zmiany miejsca położenia na właściwość prawa), nakł. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 1977.
Duży M., Prawo właściwe do oceny ważności testamentu według konwencji polsko-jugosłowiańskiej z 1960 r., Studia Iuridica Silesiana” 1990, t. 134.
Górecki J., w: Prawo prywatne międzynarodowe. Komentarz, red. M. Pazdan, C.H. Beck, Warszawa, 2018.
Górecki J., w: System Prawa Prywatnego, T. 20B, Prawo prywatne międzynarodowe, red. M. Pazdan, C.H. Beck, Warszawa, 2015.
Heckel M., Das Fiskuserbrecht im Internationalen Privatrecht, Mohr Siebeck, Tübingen, 2006.
Himmelreich A., Ukraine: Rechtliches Schicksal erbenloser Grundstücke, „Zeitschrift für Erbrecht und Vermögensnachfolge” 2017.
Jodłowski J., Konwencja polsko-francuska o prawie właściwym, jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń w zakresie prawa osobowego i rodzinnego, „Państwo i Prawo” 1970, z. 12.
Kosik J., Prawo rzeczowe ograniczone w kodeksie cywilnym i w artykule 24 prawa prywatnego międzynarodowego, „Studia Prawnicze” 1970, nr 26—27.
Kuczerenko D.S., Spadkovyi dohovir: teoria ta praktyka, „Casopis Kyivskoho universitetu prava” 2010, nr 4.
Kuhariev O.E., Teoretyczeni ta praktyczni problemy dispozytyvnosti w spadkovomu pravi, Alerta, Kyiv, 2019.
Kyrvilo T.V., Osoblivosti ukladennia spadkowvhoo dohovoru v cyvilnomu pravi Ukraini, „Nase pravo” 2014, nr 6.
Magnus R., in: Rom-Verordnungen, Bd. 6, Hrsg. R. Hüsstege, H.-P. Mansel, Nomos, Baden-Baden, 2015.
Makarov A.N., Allgemeine Lehren des Staatsangehörigkeitsrechts, W. Kohlhammer Verlag, Stuttgart, 1962.
Margoński M., w: Komentarze Prawa Prywatnego, T. 4B, Prawo i postępowanie spadkowe. Komentarz, red. K. Osajda, C.H. Beck, Warszawa, 2018.
Maridakis G.S., Les bona vacantia d`après le droit international privé, „Rabels Zeitschrift für ausländisches und internationales Privatrecht” 1958, z. 3—4.
Mazurenko S.V., Osoblivosti ukladeniia spadkovogo dohovoru, „Pravo Ukrainy” 2004, nr 2.
Mączyński A., Dziedziczenie testamentowe w prawie prywatnym międzynarodowym. Ustawowe i konwencyjne unormowanie problematyki formy, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa—Kraków, 1976.
Mączyński A., Rozwód w prawie prywatnym międzynarodowym, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa, 1983.
Nowak F., Podstawy prawne wskazania statutu formy rozporządzeń na wypadek śmierci, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2020, z. 4.
Pazdan J., Umowy dotyczące spadku w rozporządzeniu spadkowym Unii Europejskiej, C.H. Beck, Warszawa, 2018.
Pazdan J., w: Prawo prywatne międzynarodowe. Komentarz, red. J. Poczobut, Wolters Kluwer, Warszawa, 2017.
Pazdan J., w: Prawo prywatne międzynarodowe. Komentarz, red. M. Pazdan, C.H. Beck, Warszawa, 2018.
Pazdan J., w: System Prawa Prywatnego, T. 20C, Prawo prywatne międzynarodowe, red. M. Pazdan, C.H. Beck, Warszawa, 2015.
Pazdan M., Bona vacantia według rozporządzenia Unii Europejskiej Nr 650/2012, w: Sine ira et studio. Księga dedykowana Sędziemu Jackowi Gudowskiemu, red. T. Ereciński, P. Grzegorczyk, K. Weitz, Wolters Kluwer, Warszawa, 2016.
Pazdan M., Dziedziczenie ustawowe w prawie prywatnym międzynarodowym, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, 1973.
Pazdan M., Prawo prywatne międzynarodowe, Wolters Kluwer, Warszawa, 2017.
Pazdan M., Sprawy spadkowe w konwencji polsko-jugosłowiańskiej z 1960 roku, „Studia Iuridica Silesiana” 1990, t. 14.
Pazdan M., w: Kodeks cywilny. Komentarz, T. II, red. K. Pietrzykowski, C.H. Beck, Warszawa, 2021.
Pazdan M., w: Prawo prywatne międzynarodowe. Komentarz, red. M. Pazdan, C.H. Beck, Warszawa, 2018.
Pazdan M., Zakres zastosowania rozporządzenia spadkowego, w: Nowe europejskie prawo spadkowe, red. M. Pazdan, J. Górecki, Wolters Kluwer, Warszawa, 2015.
Pilich M., Zasada obywatelstwa w prawie prywatnym międzynarodowym, Lex a Wolters Kluwer business, Warszawa, 2015.
Przybyłowski K., Kodyfikacyjne zagadnienia polskiego prawa międzynarodowego prywatnego, „Studia Cywilistyczne” 1964, t. 5.
Przybyłowski K., Prawo prywatne międzynarodowe. Część ogólna, nakł. Księgarnii Gubrynowicza i Syna, Lwów, 1935.
Rabel E., The Conflict of Laws, vol. 4, University of Michigan Press, Ann Arbor, 1958.
Samojlova I.A., Spadkovyi dohovir: pravova pryroda zhidno zakonodavstva Ukrainy i krain Evropy, „Pidpryjemnyctvo, gospodartvo i pravo” 2021, nr 3.
Shama N.P., Storony spadkovoho dohovoru, „Naukovij visnyk — seria jurydiczena” 2009, nr 4.
Shama N.P., Zmist sladkovoho dohovoru, „Visnik Akademii advokatury Ukrainy” 2007, VIP. 9.
Sołtys N.B., Nabuttya terytorialnoyu gromadoyu prava vlasnosti na zhytlo, vyznane vidumerlym. Aktualni pytannia pravovoho reguluvannia uchnasti subiektiv publichnoho prava v prywatnych vidnosynah, zbirnyk naukowych prac Naukovo Doslidnytskyi Instytut pryvatnoho prava i pidpryjemnytstva za red. O.D. Krupchana, O.O. Pervomaiskoho, Redakciya zhurn. Pravo Ukriny, 2013.
Sośniak M., Les conventions conclues entre les pays socialistes sur le droit civil international et le droit international de la famille, „Recueil des Cours” 1975, vol. I.
Sularz K., Jurysdykcja w sprawach spadkowych według konwencji polsko-jugosłowiańskiej z 1960 roku, „Studia Iuridica Silesiana” 1990, t. 14.
Süss R., Ukraine, in: Erbrecht in Europa, Hrsg. R. Süss, zerb verlag, Bonn, 2020.
Svoboda E.U., Spadkovyi dohovir v ukrainskomu civilnomu pravi, „Pravovi zasady navczannia, vychovannia ta pracevlasztuvania liudej z osoblivimi potrebami: Zbirnik naukovych prac” 2009, nr 8.
Szpunar M., Pacuła K., w: Prawo prywatne międzynarodowe. Komentarz, red. M. Pazdan, C.H. Beck, Warszawa, 2018.
Szpunar M., w: System Prawa Prywatnego, T. 20A, Prawo prywatne międzynarodowe, red. M. Pazdan, C.H. Beck, Warszawa, 2014.
Tomaszewski M., Konwencja haska o kolizji praw w zakresie formy rozporządzeń testamentowych, „Nowe Prawo” 1996, nr 5.
Tomaszewski M., w: Prawo prywatne międzynarodowe. Komentarz, red. J. Poczobut, Wolters Kluwer, Warszawa, 2017.
Trammer H., Sprawy czysto majątkowe w polskim prawie prywatnym międzynarodowym, „Prawo w handlu zagranicznym” 1968, nr 19—20.
Turłukowski J., w: Unijne rozporządzenie spadkowe Nr 650/2012. Komentarz, red. M. Załucki, C.H. Beck, Warszawa, 2018.
Turłukowski J., Zdolność testowania w ukraińskim prawie cywilnym, „Państwo i Prawo” 2007, nr 7.
Vasylchenko V.V., Spadkovyi dohovir: dejaki mirkuvannya z pryvodu normotvorczosti, „Pidpryjemnyctwo, gospodartvo i pravo” 2003, nr 12.
Volynets T., Vielumerla spadshchyna jak pidstava viniknenija prava komunalnoj vlasnosti, Visnyk Natsionalnoho uniwersytetu, Lvivska politechnika, Seria: Iurydyczni nauky, 2017.
Weber J., in: Internationales Erbrecht, Hrsg. A. Dutta, J. Weber, C.H. Beck, München, 2021.
Wysocka-Bar A., Wybór prawa w międzynarodowym prawie spadkowym, Lexis-Nexis,Warszawa, 2013.
Zachariasiewicz M.A., Przepisy wymuszające swoje zastosowanie a statut spadkowy, w: Nowe europejskie prawo spadkowe, red. M. Pazdan, J. Górecki, Wolters Kluwer, Warszawa, 2015.
Zachariasiewicz M.P., Zastaw na wierzytelności w prawie prywatnym międzynarodowym, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2008, nr 1.
Zawada K., Europeizacja międzynarodowego prawa zobowiązań umownych. Od konwencji rzymskiej do rozporządzenia rzymskiego w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych, „Przegląd Sądowy” 2010, nr 5.
Zhuk L.B., Pravovyj status terytorialnoi gromady v konteksti osoblyvostej pravovoi pryrody ta procedury vyznannya spadszczyny vidumerloyu, „Alerta”, Kyiv, 2012.
Zoll F., Międzynarodowe prawo prywatne w zarysie, Księgarnia Powszechna, Kraków, 1947.
Żarnowiec Ł., Wpływ statutu rzeczowego na rozstrzyganie spraw spadkowych — na styku statutów, C.H. Beck, Warszawa, 2018.
Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie Polska
https://orcid.org/0000-0001-6799-7392
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
