Istnieje szeroki konsensus doktrynalny co do tego, że ubezpieczający, ubezpieczony oraz uposażony mogą być uznani za „słabszą stronę” w stosunku do ubezpieczyciela. Powszechnie przyjmuje się również, że te kategorie podmiotów prywatnych powinny być chronione nie tylko na gruncie przepisów prawa materialnego, ale także za pomocą prawa prywatnego międzynarodowego. Twórcy Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I) przyjęli to stanowisko. W konsekwencji Rozporządzenie przewiduje kilka potencjalnych instrumentów ochrony słabszej strony umowy ubezpieczenia. Obejmują one nie tylko ramy określonych norm kolizyjnych odnoszących się do umowy ubezpieczenia (art. 7), ale także klauzulę porządku publicznego (art. 21) oraz kilka innych mechanizmów wyboru prawa (art. 3 ust. 3, art. 3 ust. 4, art. 4 ust. 3 oraz art. 7 ust. 2 zdanie drugie). Instrumenty te nie zawsze mogą stanowić skuteczny środek ochrony słabszej strony. W konsekwencji doktryna przepisów wymuszających swoje zastosowanie (overriding mandatory rules / lois de police) może odgrywać znaczącą rolę w dyskusji na temat tego aspektu nowoczesnego prawa prywatnego międzynarodowego. Współczesna doktryna próbuje rozróżnić dwie kategorie przepisów wymuszających swoje zastosowanie, mianowicie lois de police „de direction” (przepisy o charakterze organizacyjnym/publicznym) oraz lois de police „de protection” (lois de police protectrices - przepisy o charakterze ochronnym). Przepisy lois de police „de protection” nie chronią przede wszystkim interesów państwa, lecz interesy jednostek. Lois de police protectrices mają zastosowanie tylko wtedy, gdy właściwa norma prawna nie zapewnia pożądanego poziomu ochrony. Co więcej, zgodnie z jednym ze stanowisk zajmowanych przez doktrynę, zakres stosowania tych przepisów nie opiera się na zasadzie terytorialności. Podejście przychylne ochronnym lois de police jest charakterystyczne dla francuskiej doktryny i orzecznictwa, podczas gdy niemieccy uczeni mają tendencję do ograniczania pojęcia przepisów wymuszających swoje zastosowanie do lois de police „de direction”. Analiza orzeczeń francuskiego Cour de Cassation dostarcza praktycznych przykładów zastosowania tej doktryny i pozwala ocenić koncepcję przepisów wymuszających zastosowanie opartych na zasadzie ochronnej w odniesieniu do umowy ubezpieczenia. Zgodnie z tym podejściem, przepisy stworzone w celu ochrony ubezpieczającego lub ubezpieczonego mogą być postrzegane jako przepisy wymuszające swoje zastosowanie prawa prywatnego międzynarodowego, o ile mają na celu zachowanie istoty umowy ubezpieczenia, jej zasadniczych funkcji lub podstawowych zasad prawa ubezpieczeniowego. Niezależnie od ogólnej tendencji do ochrony słabszych stron, pojęcie przepisu wymuszającego swoje zastosowanie powinno być interpretowane ściśle. Ich interwencja jest pożądana tylko wtedy, gdy z perspektywy lex fori (prawa sądu orzekającego) zastosowanie lex contractus (prawa właściwego dla umowy) podważałoby koncepcję ubezpieczenia jako skutecznego mechanizmu transferu ryzyka.
English
Język Polski