Chusteczka a granatową obwódką, czyli paradoksy niepamięci
Dyskurs pamięci w twórczości Michaiła Bułhakowa
Abstrakt
Kategoria pamięci jest jedną z dominant filozoficznych świata Bułhakowa. Pamięć jest w stanie „zneutralizować” czas, wskrzeszając przeszłość. Jednak treść wspomnień bohaterów Bułhakowa z reguły składa się z frustrujących, a nawet katastrofalnych wydarzeń. Dlatego pożądaną opcją dla pamiętnikarzów jest nieprzytomność, całkowite stłumienie, „wymazanie” takich informacji. W sensie filozoficznym pomysł zapomnienia oznacza pragnienie Bułhakowskich bohaterów oderwania się od czasu jako ontologicznej współrzędnej i udanie się w wieczność, żeby znaleźć spokój zarówno w sensie psychologicznym, jak i ontologicznym. Na poziomie fabuły kolizje pamiątkowe realizują się często przez motyw zaburzenia psychicznego i / lub związanego z nim samobójstwa, które symbolizuje etap spokoju, „nirwany” nieprzytomnośći. Formalnie spokój kojarzy się z entropią, ze śmiercią bohaterowi, ale zasadniczo oznacza stan „pomiędzy” byciem a niebyciem/nieistnieniem, euforyczny stan wyzwolenia od ziemskich kłopotów i smutków.
Słowa kluczowe
Michaił Bułhakow, poetyka, filozofia pamięci, problematyka egzystencjalna, czas i wieczność
Bibliografia
Baratynskij, Evgeny. Stikhotvoreniya. Poemy. Nauka, Moskva 1983 [Баратынский, Евгений. Стихотворения. Поэмы. Наука, Москва 1983].
Blazhennyy Avgustin. Ispoved’. Transl. M. E. Sergeenko. Nauka, Sankt-Peterburg 2013 [Блаженный Августин. Исповедь. Перев. М. Е. Сергеенко. Наука, Санкт-Петербург 2013].
Bulgakov, Mikhail. Sobranie sochineniy v pyati tomakh. Vol. 3: P’esy. Khudozhestvennaya literatura, Moskva 1990 [Булгаков, Михаил. Собрание сочинений в пяти томах. Т. 3: Пьесы. Художественная литература, Москва 1990].
Bulgakov, Mikhail. Sobranye sochineniy v vos’mi tomakh, AST: Astrel’; Vostok — Zapad, Moskva 2007–2011 [Булгаков, Михаил. Собрание сочинений в восьми томах. АСТ: Астрель; Восток — Запад, Москва 2007–2011].
Dal’, Vladimir. Tolkovyj slovar’ zhivogo velikorusskogo yazyka v chetyrekh tomakh. Vol. 1: A–Z. Sankt-Peterburg, Moskva: Tovarishchestvo M. O. Vol’f, 1903 [Даль, Владимир. Толковый словарь живого великорусского языка в четырех томах. Т. 1: А–З. Товарищество М. О. Вольф, Санкт-Петербург, Москва 1903].
Gofman, Ernst Teodor Amadey. “Krayne bessvyaznyye mysli.” Sobranie sochinenij v shesti tomah. T. 1. Moskva: Khudozhestvennaya literatura, 1991 [Гофман, Эрнст Теодор Амадей. “Крайне бессвязные мысли.” перев. П. Морозов. Собрание сочиненийв шести томах. Т. 1. Москва: Художественная литература 1991.
Gogol’, Nikolaj. Polnoye sobraniye sochinenij v 14 tomakh. T. 3: Povesti. Izdatel’stvo AN SSSR, Moskva, Leningrad 1938 [Гоголь, Николай. Полное собрание сочинений в 14 томах. Т. 3: Повести. Издательство АН СССР, Москва, Ленинград 1938].
Khimich, Vera. V mire Mikhaila Bulgakova, Izdatel’stvo Ural’skogo universiteta, Ekaterinburg 2003 [Химич, Вера. В мире Михаила Булгакова, Издательство Уральского университета, Екатеринбург 2003].
Karamzin, Nikolaj. Izbrannyye sochineniya v dvukh tomakh. Vol. 1. Khudozhestvennaya literatura, Moskva, Leningrad 1964 [Карамзин, Николай. Избранные сочинения в двух томах. Т. 1. Художественная литература, Москва, Ленинград 1964].
Lermontov, Mihail. Sobraniye sochinenij v chetyrekh tomakh. Vol. 1: Stikhotvoreniya. Vol. 2: Poemy. Izdatel’stvo Pushkinskogo Doma, Sankt-Peterburg 2014 [Лермонтов, Михаил. Собрание сочинений в четырех томах. Т. 1: Стихотворения; T. 2: Поэмы. Издательство Пушкинского Дома, Санкт-Петербург 2014].
Levkievskaya, Elena. “Pokoynik «zalozhnyy»”. Slavyanskiye drevnosti: Etnolingvisticheskiy slovar’ v pyati tomakh. Vol. 4: P (Pereprava cherez vodu) — S (Sito). Mezhdunarodnye otnosheniya, Moskva 2009 [Левкиевская, Елена. “Покойник ‘заложный’.” Славянские древности: Этнолингвистический словарь в пяти томах. Т. 4: П (Переправа через воду) — С (Сито). Международные отношения, Москва 2009].
Mayakovskij, Vladimir. Polnoye sobraniye sochineniy v trinadcati tomakh. Vol. 1: 1912–1917. Gosudarstvennoye izdatel’stvo khudozhestvennoy literatury, Moskva 1955 [Маяковский, Владимир. Полное собрание сочинений в тринадцати томах. Т. 1: 1912–1917. Государственное издательство художественной литературы, Москва 1955].
Ozhegov, Sergej i Sрvedova, Natal’ya. Tolkovyj slovar’ russkogo yazyka. OOO «A-Temp», Moskva 2006 [Ожегов, Сергей и Шведова, Наталья. Толковый словарь русского языка, ООО «А-Темп», Москва 2006].
Platon. “Menon.” Sobranie sochinenij v chetyrekh tomah. Transl. S. A. Osherov. Vol. 1. Mysl’, Moskva 1990 [Платон. “Mенон.” Собрание сочинений в четырех томах. Перев. C.А. Ошеров. Т. 1. Мысль, Москва 1990].
Pushkin, Aleksandr. Polnoye sobraniye sochineniy v 17 tomah. Vol. 8. no. 1. Voskresen’e, Moskva 1995 [Пушкин, Александр. Полное собрание сочинений в 17 томах. Т. 8. Кн. 1. Воскресенье, Москва 1995].
Titov, Vladimir. Uyedinennyy domik na Vasil’evskom, Universal’naya biblioteka, Moskva 1916 [Титов, Владимир. Уединенный домик на Васильевском, Универсальная библиотека, Москва 1916].
Ushakov, Dmitrij (ed.). Tolkovyy slovar’ russkogo yazyka v chetyrekh tomakh. Vol. 1: A — Kyuriny. Gosudarstvennoye izdatel’stvo inostrannykh i nacional’nykh slovarey, Moskva 1935 [Ушаков, Дмитрий (ред.). Толковый словарь русского языка в четырех томах. Т. 1: А — Кюрины. Государственное издательство иностранных и национальных словарей, Москва 1935].
Tolstoy, Lev. Polnoye sobraniye sochineniy v 90 tomah. Vol. 12: Voyna i mir. Vol 4. Gosudarstvennoe izdatel’stvo “Khudozhestvennaya literatura”, Moskva 1940 [Толстой, Лев. Полное собрание сочинений в 90 томах. Т. 12: Война и мир. Том 4. Государственное издательство «Художественная литература», Москва 1940].
Yablokov, Evgeniy. Khor solistov. Problemy i geroi russkoy literatury pervoy poloviny XX veka. Dmitriy Bulanin, Sankt-Peterburg 2014 [Яблоков, Евгений. Хор солистов: Проблемы и герои русской литературы первой половины XX века. Дмитрий Буланин, Санкт-Петербург 2014].
Yablokov, Evgeniy. Khudozhestvennyj mir Mikhaila Bulgakova. Yazyki slavyanskoy kul’tury, Moskva 2001 [Яблоков, Евгений. Художественный мир Михаила Булгакова. Языки славянской культуры, Москва 2001].
Yablokov, Evgeniy. Iscelyayushchiy mif. Kody tradicionnoy kul’tury vo «vrachebnyh» rasskazakh M. A. Bulgakova. Institut slavyanovedeniya RAN, Moskva 2019 [Яблоков, Евгений. Исцеляющий миф. Коды традиционной культуры во «врачебных» рассказах М. А. Булгакова. Институт славяноведения РАН, Москва 2019].
Yablokov, Evgeniy. Podval mastera. M. A. Bulgakov: poetika i kul’turnyy kontekst. Polimedia, Moskva 2018 [Яблоков, Евгений. Подвал мастера. М. А. Булгаков: поэтика и культурный контекст. Полимедиа, Москва 2018].
Zagoskin, Mikhail. Roslavlev, ili Russkiye v 1812 godu. Pravda, Moskva 1986 [Загоскин, Михаил. Рославлев, или Русские в 1812 году. Правда, Москва 1986].
Rosyjska Akademia Nauk Federacja Rosyjska
https://orcid.org/0000-0002-7926-1689
Российский литературовед, доктор филологических наук. Основная сфера научных интересов — русская литература XX века (творчество М.А. Булгакова, А.П. Платонова, А.С. Грина и др.).
В 1979 году окончил факультет русского языка и литературы Московского государственного педагогического института (ныне МПГУ). В 1989 году — аспирантуру филологического факультета МГУ. В 1990 году защитил кандидатскую диссертацию «Художественное осмысление взаимоотношений человека и природы в литературе 1920—1930-х годов: Л.М. Леонов, А.П. Платонов, М.М. Пришвин». В 1997 году — докторскую диссертацию «Проза Михаила Булгакова: структура художественного мира»
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
