Przegląd Rusycystyczny 2021, nr 4

strona tytułowa

strona redakcyjna

spis treści

Kategoria pamięci jest jedną z dominant filozoficznych świata Bułhakowa. Pamięć jest w stanie „zneutralizować” czas, wskrzeszając przeszłość. Jednak treść wspomnień bohaterów Bułhakowa z reguły składa się z frustrujących, a nawet katastrofalnych wydarzeń. Dlatego pożądaną opcją dla pamiętnikarzów jest nieprzytomność, całkowite stłumienie, „wymazanie” takich informacji. W sensie filozoficznym pomysł zapomnienia oznacza pragnienie Bułhakowskich bohaterów oderwania się od czasu jako ontologicznej współrzędnej i udanie się w wieczność, żeby znaleźć spokój zarówno w sensie psychologicznym, jak i ontologicznym. Na poziomie fabuły kolizje pamiątkowe realizują się często przez motyw zaburzenia psychicznego i / lub związanego z nim samobójstwa, które symbolizuje etap spokoju, „nirwany” nieprzytomnośći. Formalnie spokój kojarzy się z entropią, ze śmiercią bohaterowi, ale zasadniczo oznacza stan „pomiędzy” byciem a niebyciem/nieistnieniem, euforyczny stan wyzwolenia od ziemskich kłopotów i smutków.

Celem artykułu jest analiza topografii powieści "Granica zapomnienia", rozumianej jako całościowy system komponentów przyrodniczych, za pomocą których pisarz aktualizuje pytanie о zagubione i zapomniane post-istnienie sowieckich GUŁAG-ów. Przyroda jawi sie w utworze jako żywioł destrukcyjny, antymemorialny, przekształcający Atlantydę GUŁAG-u w świat abstrakcyjnych śmierci, dokonanych w wymiarze fizycznym, jednakże pozbawionych wymiaru kulturowo-społecznego. Pejzaż przyrodniczy nie występuje w roli nosiciela pamięci historycznej, pzreciwnie, to niemy świadek, którego milczenie stawia pod znakiem zapytania samo istnienie łagru jako miejsca zbrodni.

Antropologiczne ujęcie problematyki zwykle omawianej z perspektywy polityczno-ekonomicznej oferuje ciekawy wgląd w najnowszą literaturę rosyjską spod znaku fantastyki. Niniejszy tekst wprowadza optykę zaczerpniętą z klasycznych już w niektórych kręgach prac Davida Graebera w obszar refleksji dotyczącej rosyjskiej prozy współczesnej. Wychodząc od zaproponowanego przez Graebera pojęcia pracy bez sensu, kreśli antropologiczną interpretację losów bohatera powieści Robić za psa autorstwa Jewgienija Łukina. Podejmuje problem emocjonalnego wyzysku w pracy i eksploatacji psychiki aż po redukcję poza pracowniczego ja do śladowej, niewygodnej resztki, której poświęcenie nie wydaje się już istotną stratą, a ostateczna ofiara staje się nawet rodzajem ulgi.

Artukuł jest poświęcony tematowi pamięci, tożsamości i sposobom ich reprezentacji w książce Jestem Czeczenem Germana Sadułajewa. Różne teorie pamięci (Maurice Halbwachs, Jan Assmann, Birgit Neumann) przywołane w tej pracy dowodzą, że pamięć wpływa na tożsamość. Idąc tym tropem dochodzimy do wniosku, że wspomnienia w Jestem Czeczenem pozwalają autorowi na od-tworzenie tożsamości zniszczonej przez takie wydarzenia jak upadek Związku Radzieckiego i dwie wojny. Jednak pamięć wpływa nie tylko na tożsamość, ale również na formę książki Sadułajewa, która sprawia wrażenie niespójnej i chaotycznej, ale jednak stanowi pewną całości. Dlatego też w ostatniej część artykułu zostały wskazane pewne cechy, które książka Sadułajewa dzieli w bardziej uznanymi gatunkami.

W danym artykule, za pomocą opisowo-funkcjonalnej i porównawczej metod, analizowane i porównywane ze sobą są dwie główne bohaterki filmu Wysoka dziewczyna (2019) rosyjskiego reżysera Kantemira Bałagowa – młode kombatantki Ija i Masza, które próbują rozpocząć spokojne życie w wyniszczonym blokadą Leningradzie. Obraz każdej z bohaterek jest rozpatrywany w osobnych kategoriach z perspektywy antropologii i psychologii – Wygląd, Odzież, Charakter, Miłość, Dzieci, Trauma, Wojna i życie w czasie pokoju. Porównanie zupełnie różnych, ale jednocześnie bardzo bliskich przyjaciółek, pozwala zastosować paralelę z koncepcją z chińskiej filozofii yin i yang i poddać bohaterki pierwszej takiej typologii w literaturze naukowej. Przeprowadzona analiza pomaga wysnuć wnioski na temat teraźniejszości i przyszłości bohaterek: powojenne życie okazuje się dla kombatantek czasami trudniejsze niż wojenne.

Identyfikacja i przekład ironii stanowi jedno z najtrudniejszych wyzwań dla tłumacza. Szczególnie dotyczy to tłumaczy literatury pięknej, gdyż jak wskazuje M. Głowiński: „Ironia literacka – jest domeną różnorodności” i potrafi umykać uwadze nawet profesjonalnych krytyków. W niniejszym artykule uwaga została skoncentrowana na komponencie emocjonalnym ironii. Przeprowadzając lingwistyczną analizę wybranych wierszy Anny Achmatowej oraz ich przekładów na język polski, omawiamy, jaki udział w powstawaniu ironii mają różne sposoby wyrażania emocji przez autora. Studia nad tekstem oryginalnym oraz przekładem pozwalają badać ironię w perspektywie porównawczej – studiować, w jaki sposób emocjonalne napięcie bohatera lirycznego zostało oddane w przekładzie oraz jak transformacje dokonywane w tym kontekście przez tłumacza wpływają na rozpoznawalność i wyrazistość ironicznej wypowiedzi.

Niniejszy artykuł ma na celu opis przejawów gry słów w rosyjskiej powieści "S.N.U.F.F." autorstwa W. Pielewina i analizę przekładu tych przejawów w polskim tłumaczeniu. W początkowej części krótko przedstawione są problemy teoretyczne dotyczące gry słów. Główna część zawiera analizę najciekawszych przykłady gry słów, wyekscerpowanych z tekstu powieści i objaśnienie, w jaki sposób uzyskany został efekt gry słów. Następnie przytaczane są odpowiednie fragmenty polskiego przekładu z opisem decyzji tłumacza. W końcowej części zawarte są wnioski wynikające z przeprowadzonej analizy wszystkich przejawów gry słów w powieści.

Artykuł jest poświęcony badaniu związków i relacji skoncentrowanych w granicach (poetonim – poetonimosfera) – tekst, które determinują koewolucję nazwy podmiotu – integralność (tekst).

Zaproponowano koncepcję poetonimosfery – hierarchicznego systemu elementów (onimów) pełnego tekstu  zintegrowanego w różne kompleksy (mikrosystemy, makrosystemy, supersystemy). Udowodniono, że wynikiem dzwiękowo-symantycznego związku poetonimów są relacje ekwiwalencji,  inkluzji, przecięcia, przeciwięstwa, sprzeczności, zapewniające jedność i integralność tekstu literackiego. Na tworzenie relacji w poetonimosferze „pracują” identyczny/podobny plan wyrażania i odpowiadające mu „semy”: identyczne,integralne, różnicowe, antonimiczne, wzajemnie wykluczające się (plan treści).

Dyskurs gazety precyzyjnie rejestruje aktywne procesy językowe, odzwierciedla sekwencję wydarzeń zachodzących w społeczeństwie, stwarza możliwości modelowania wizerunków medialnych liderów politycznych, w szczególności kobiety-polityka Julii Tymoszenko, pokazując jednocześnie szerokie możliwości tworzenia metafor, peryfraz, gry językowej i innych środków ornamentalnych, opartych na aktualizacji niezbędnych priorytetów, w tym systemu odpowiednich antroponimów, biorąc pod uwagę cechy płci – androcentryzm, seksizm i kobiecość.

W ostatnich latach przedstawiciele nauk humanistycznych i społecznych poszukują metodologii badań, która pozwoliłaby na kompleksowy i wyczerpujący opis współczesnej przestrzeni komunikacyjnej. Autorki zwracają uwagę na tendencję do wizualizacji w mediach oraz na rosnącą współzależność różnych systemów semiotycznych obecnych we współczesnych tekstach medialnych. W artykule przedstawiono wybrane rozwiązania metodologiczne na przykładzie analizy intersemiotycznej orędzi noworocznych Władimira Putina i Wołodymyra Zełenskiego na 2021 rok.

W artykule omówiono związki pomiędzy Strilitzem – bohaterem rosyjskiej kultury masowej a Władimirem Putinem oraz ich wykorzystanie w kreowaniu wizerunku prezydenta Federacji Rosyjskiej. Jako materiał badawczy posłużyły wyniki badań opinii publicznej, nagłówki prasowe, dowcipy oraz memy internetowe.

W recenzji przedstawiono badanie świadomości masowej w Imperium Rosyjskim przed i podczas I Wojny światowej oraz rewolucji 1917 roku. Autor książki Wiaczesław B. Aksionow analizuje rolę i funkcje plotek w różnych grupach społeczeństwa rosyjskiego w tym okresie. Historyk opisuje sytuację dramatycznego nieporozumienia, który świadczy o konflikcie między kulturą tradycyjną a kulturą moderna. Masowe nastroje Rosjan są rekonstruowane na licznych źródłach metodami antropologii historycznej.

noty o autorach