Polifunkcyjność korpusu językowego (na przykładzie platformy Sketch Engine i Narodowego Korpusu Języka Rosyjskiego)
Abstrakt
Celem artykułu jest pokazanie możliwości wykorzystania korpusu językowego w badaniach naukowych oraz nauczaniu języków obcych. W artykule omówiono zalety Narodowego Korpusu Języka Rosyjskiego i korpusu ruTenTen11 (Sketch Engine). Zbiory tekstów przedstawione w korpusach, które są nowoczesnym narzędziem analizy językowej, mogą posłużyć do badania zmian w systemie językowym, językowego obrazu świata oraz w celach leksykograficznych. Korpusy językowe rejestrują historię słów, dokumentują zmiany ich znaczeń. W artykule analizie poddano leksem i koncept Демократия w języku rosyjskim, a także znaczenie nowego zapożyczenia контент oraz czasownika озвучить. Autorka porównuje także wiedzę o języku i kulturze zawartą w korpusie i słowniku asocjacyjnym. Korpusy dostarczają przydatnych informacji o cechach semantycznych wyrazów, ich kolokacjach. Badając modele łączliwości wyrazów, można zrekonstruować językowy obraz świata. Dane językowe wydobyte z korpusów mogą też wzbogacać słowniki tradycyjne.
Słowa kluczowe
korpus językowy; Sketch Engine; tekst; kolokacja; językowy obraz świata
Bibliografia
Bartmiński, Jerzy. “Czym różni się Leksykon aksjologiczny od słownika językowego i encyklopedii?”. Wartości w językowo-kulturowym obrazie świata Słowian i ich sąsiadów, 4, Słownik językowy – leksykon – encyklopedia w programie badań porównawczych. Niebrzegowska-Bartmińska, Stanisława, Szadura, Joanna, Żywicka, Beata (Eds.), Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2018. 9–23.
Białek, Ewa. Dyplomacja i polityka. Rosyjsko-polski słownik przekładowy. А–Д. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2019.
Białek, Ewa. “K voprosu ob uzuse prilagatel'nykh «diplomatichnyy» i «diplomaticheskiy»”. Mezhdunarodnyy nauchnyy zhurnal «Filologicheskiye nauki», 2014, no. 4: 37–47, https://filolnauki.ru/ru/archive/904/3281 [Бялэк, Эва. “К вопросу об узусе прилагательных «дипломатичный» и «дипломатический»”. Международный научный журнал «Филологические науки» 2014, no. 4: 37–47, https://filolnauki.ru/ru/archive/904/3281 (11.10.21)].
Białek, Ewa, Yudin, Aleksey. “Koncept DEMOKRATIJA w języku rosyjskim: dane S–A–T”. Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów. Tom: Demokracja. Bartmiński, Jerzy, Grzeszczak, Monika, Rudenka, Alena (Eds.). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2021 (w opracowaniu).
BROWN Corpus, https://www.sketchengine.eu/brown-corpus/ (11.10.21).
Cele i wartości UE, https://europa.eu/european-union/about-eu/eu-in-brief_pl (11.10.21).
Cherkasova, Galina A., Ufimtseva, Natal'ya V., Russkiy regional'nyy assotsiativnyy slovar'-tezaurus YEVRAS. Tom 1: Ot stimula k reaktsii. Moskva, 2014, https://iling-ran.ru/web/ru/publications/evras [Черкасова, Галина А., Уфимцева, Наталья В. Русский региональный ассоциативный словарь-тезаурус ЕВРАС. Том 1: От стимула к реакции. Москва, 2014, https://iling-ran.ru/web/ru/publications/evras (11.10.21)].
Elektroniczna Biblioteka Naukowa „KiberLeninka”, https://cyberleninka.ru/ (11.10.21).
Gerd, Aleksandr S. (Ed.). Seliger. Materialy po russkoy dialektologii. Slovar'. Vypusk 1, A–G. Sankt-Peterburg: Izdatel'stvo S.-Peterburgskogo Universiteta, 2003 [Герд, Александр С. (Ed.). Селигер. Материалы по русской диалектологии. Словарь. Выпуск 1, А–Г. СПб.: Издательство С.-Петербургского университета, 2003].
Hajnicz, Elżbieta. Najbardziej znane korpusy tekstów. Opracowanie przeglądowe Nr 1021. Warszawa: Instytut Podstaw Informatyki PAN, 2011.
Kilgarriff, Adam, Baisa Vít, Bušta Jan et al. “The Sketch Engine: ten years on”. Lexicography. Journal of ASIALEX, 2014, vol. 1, no. 1: 7–36, https://link.springer.com/article/10.1007/s40607-014-0009-9 (11.10.21).
Klimova, Marina V., Turko, Ul'yana I., Abreimova, Galina N. “O znachenii slova kontent v yazykovom soznanii molodezhi”. Nauchnyy dialog, 2021, no. 7: 91–107, https://cyberleninka.ru/article/n/o-znachenii-slova-kontent-v-yazykovom-soznanii-molodezhi [Климова, Марина В., Турко, Ульяна И., Абреимова, Галина Н. “О значении слова контент в языковом сознании молодежи”. Научный диалог, 2021, no. 7: 91–107, https://cyberleninka.ru/article/n/o-znachenii-slova-kontent-v-yazykovom-soznanii-molodezhi (21.10.21)].
"Krasnyy Oktyabr'": put' ot konditerskoy fabriki do art-klastera, 30.09.2011,
https://realty.ria.ru/20110930/396734786.html ["Красный Октябрь": путь от кондитерской фабрики до арт-кластера, 30.09.2011, https://realty.ria.ru/20110930/396734786.html (11.10.21)].
Kuznetsov, Sergey A. (Ed.). Bol'shoy tolkovyy slovar' russkogo yazyka. Sankt-Peterburg: Norint, 2014 (1998), http://www.gramota.ru/slovari/info/bts/ [Кузнецов, Сергей А. (Ed.). Большой толковый словарь русского языка. СПб.: Норинт, 2014 (1998), http://www.gramota.ru/slovari/info/bts/ (11.10.21)].
Lewandowska-Tomaszczyk, Barbara, Bańko, Mirosław, Górski, Rafał L., Łaziński, Marek, Pęzik, Piotr, Przepiórkowski, Adam. “Narodowy Korpus Języka Polskiego: geneza i dzień dzisiejszy”. Narodowy Korpus Języka Polskiego. Przepiórkowski, Adam, Bańko, Mirosław, Górski, Rafał L., Lewandowska-Tomaszczyk, Barbara (Eds.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. 3–10.
Lewandowska-Tomaszczyk, Barbara (Ed.). Podstawy językoznawstwa korpusowego. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2005.
Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rosji, https://www.mid.ru/ru/home (11.10.21).
Morkovkin, Valeriy V., Bogachëva, Galina F., Lutskaya, Natal'ya M. Bol'shoy universal'nyy slovar' russkogo yazyka. Morkovkin, Valerij V. (Ed.). Moskva: “AST-PRESS KNIGA”, “Slovari XXI veka”, 2016 [Морковкин, Валерий В., Богачёва, Галина Ф., Луцкая, Наталья М. Большой универсальный словарь русского языка. Морковкин, Валерий В. (Ed.). Москва: “АСТ-ПРЕСС КНИГА”, “Словари XXI века”, 2016].
Narodowy Korpus Języka Rosyjskiego, https://ruscorpora.ru/new/ (11.10.21).
Plungyan, Vladimir A. “Korpus kak instrument i kak ideologiya: o nekotorykh urokakh sovremennoy korpusnoy lingvistiki”. Russkiy yazyk v nauchnom osveshchenii, 2008, no. 2 (16): 7–20, http://rjano.ruslang.ru/ru/archive/2008-2/7-20 [Плунгян, Владимир А. “Корпус как инструмент и как идеология: о некоторых уроках современной корпусной лингвистики”. Русский язык в научном освещении, 2008, no. 2 (16): 7–20, http://rjano.ruslang.ru/ru/archive/2008-2/7-20 (11.10.21)].
Plungyan, Vladimir A. “Zachem nuzhen Natsional'nyy korpus russkogo yazyka? Neformal'noye vvedeniye”. Natsional'nyy korpus russkogo yazyka: 2003–2005. Sbornik statey. Plungyan, Vladimir A. (Ed.). Moskva: Indrik, 2005. 6–20, https://ruscorpora.ru/new/sbornik2005/02plu.pdf [Плунгян, Владимир А. “Зачем нужен Национальный корпус русского языка? Неформальное введение”. Национальный корпус русского языка: 2003–2005. Сборник статей. Плунгян, Владимир A. (Ed.). Москва: Индрик, 2005. 6–20, https://ruscorpora.ru/new/sbornik2005/02plu.pdf (11.10.21)].
Severskaya, Ol’ga. Govorim po-russki s Ol'goy Severskoy. Moskva: Slovo / Slovo, 2004 [Cеверская, Ольга. Говорим по-русски с Ольгой Северской. Москва: Cлово / Slovo, 2004].
Sichinava, Dmitriy V. “Natsional'nyy korpus russkogo yazyka: ocherk predystorii”. Natsional'nyy korpus russkogo yazyka: 2003–2005. Sbornik statey. Plungyan, Vladimir A. (Ed.). Moskva: Indrik, 2005. 21–30, https://ruscorpora.ru/new/sbornik2005/03sitch.pdf [Сичинава, Дмитрий В. “Национальный корпус русского языка: очерк предыстории”. Национальный корпус русского языка: 2003–2005. Сборник статей. Плунгян, Владимир A. (Ed.). Москва: Индрик, 2005. 21–30, https://ruscorpora.ru/new/sbornik2005/03sitch.pdf (11.10.21)].
Shvedova, Nataliya Yu. (Ed.). Tolkovyy slovar' russkogo yazyka s vklyucheniyem svedeniy o proiskhozhdenii slov. Moskva: Izdatel'skiy tsentr “Azbukovnik”, 2008 [Шведова, Наталия Ю. (Ed.). Толковый словарь русского языка с включением сведений о происхождении слов. Москва: Издательский центр “Азбуковник”, 2008].
Sketch Engine access funded by ELEXIS: 2018–2022, https://www.sketchengine.eu/elexis/ (11.10.21).
Slovar' Akademii Rossiyskoy, Chast' 1, ot A do G. Sankt-Peterburg: Imperatorskaya Akademiya nauk,1789, http://etymolog.ruslang.ru/doc/SAR1_A-G.pd [Cловарь Академии Российской: Словарь Академiи Россiйской, Часть 1, отъ А до Г. Санкт-Петербург: Императорская Академия наук, 1789, http://etymolog.ruslang.ru/doc/SAR1_A-G.pdf (11.10.21)].
Tret'yakov, Vitaliy. Diagnoz: upravlyayemaya demokratiya. “Nezavisimaya gazeta”, 13.01.2000, https://www.ng.ru/editor/2000-01-13/1_diagnos.htm [Третьяков, Виталий. Диагноз: управляемая демократия. «Независимая газетa», 13.01.2000, https://www.ng.ru/editor/2000-01-13/1_diagnos.html (11.10.21)].
Ufimtseva, Natal'ya V. “Yazykovaya kartina mira kak predmet psikholingvisticheskogo issledovaniya”. Język i metoda, 2. Szumska, Dorota, Ozga, Krzysztof (Eds.). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2015 (data publikacji online: 2016). 249–256, https://www.ejournals.eu/Language-and-Method/2015/2015/art/6683 [Уфимцева, Наталья В. “Языковая картина мира как предмет психолингвистического исследования”. Język i metoda, 2. Szumska, Dorota, Ozga, Krzysztof (Eds.). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2015 (data publikacji online: 2016). 249–256, https://www.ejournals.eu/Language-and-Method/2015/2015/art/6683 (21.10.21)].
Vaulina, Yekaterina Yu. Informatika. Tolkovyy slovar'. Moskva: “Izdatel'stvo “Eksmo”, 2005 [Ваулина, Екатерина Ю. Информатика. Толковый словарь. Москва: “Издательство “Эксмо”, 2005].
Waliński, Jacek. “Typologia korpusów oraz warsztat informatyczny lingwistyki korpusowej”. Podstawy językoznawstwa korpusowego. Lewandowska-Tomaszczyk, Barbara (Ed.), Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2005. 40.
Żmigrodzki, Piotr (Ed.). Wielki słownik języka polskiego PAN, https://wsjp.pl/haslo/podglad/31267/demokracja-ludowa/3021049/ustroj (11.10.2021).
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej Polska
https://orcid.org/0000-0003-3868-5001
Doktor habilitowany, adiunkt w Katedrze Językoznawstwa Słowiańskiego Instytutu Neofilologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Zainteresowania naukowe: teoria, praktyka i dydaktyka przekładu, leksykografia przekładowa, dyskurs dyplomatyczny, etnolingwistyka, współczesny język rosyjski i in. Autorka kilkudziesięciu artykułów naukowych, a także monografii pt. Kolokacja w przekładzie. Studium rosyjsko-polskie (2009) oraz dwóch słowników: Kolokacja w przekładzie. Słownik rosyjsko-polski (2011), Dyplomacja i polityka. Rosyjsko-polski słownik przekładowy, А-Д (2019).
Kontakt: e.bialek@poczta.umcs.lublin.pl
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
