Rzecz o kilku (stawro)polskich świadectwach na Kaukazie Północnym
Abstrakt
Сelem artykułu jest przedstawienie kilku mniej znanych, ale istotnych z historycznego i kulturowego punktu widzenia, świadectw działalności Polaków na terytorium dzisiejszego Kraju Stawropolskiego. Trzon artykułu stanowią trzy różne przejawy aktywności Polaków. Po pierwsze, omówiono okoliczności powstania i udokumentowania na fotografiach inskrypcji w języku polskim, wyrytych w skale niedaleko wsi Oriechowka. Po drugie, zwięźle przedstawiono historię wspólnoty katolickiej w Piatigorsku oraz powstanie kościoła pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego z napisem nad wejściem w języku polskim. Po trzecie, przybliżono sylwetkę Józefa Bentkowskiego (1812-1890) – członka i sekretarza Stawropolskiego Komitetu Statystycznego, oraz jego krajoznawczą działalność naukową. Trzy subiektywnie wybrane przykłady źródeł pisanych (spontaniczne napisy naskalne, element projektu architektonicznego oraz zarchiwizowane prace badawcze Bentkowskiego) stanowią przejawy działalności kulturotwórczej Polaków na Kaukazie i w szerszym ujęciu odnoszą się do konceptu „miejsc pamięci”.
Słowa kluczowe
Kaukaz Północny, Stawropol, Oriechowka, Piatigorsk, Józef Bentkowski
Bibliografia
Adamchevskiy, Pshemyslav. “Obzor pol'skoy epigrafiki na Kavkaze.” Istoriya, arkheologiya i etnografiya Kavkaza 2021, No. 1(17): 61–68. <https://doi.org/10.32653/CH17161-68> (15.09.2021) [Адамчевский, Пшемыслав. “Обзор польской эпиграфики на Кавказе.” История, археология и этнография Кавказа 2021, № 1(17): 61–68. <https://doi.org/10.32653/CH17161-68> (15.09.2021)].
Avksent'yev, Viktor Anatol'yevich, Aksyumov, Boris Vladimirovich, and Bagdasarova, Anna Borisovna. Atlas narodov Stavropol'ya. Stavropol': Severo-Kavkazskiy federal'nyy universitet, 2013 [Авксентьев, Виктор Анатольевич, Аксюмов, Борис Владимирович, Багдасарова, and Анна Борисовна. Атлас народов Ставрополья. Ставрополь: Северо-Кавказский федеральный университет, 2013]
Boglachev, Sergey, Kuznetsov, Vladimir, and Markelov Nikolay. Pyatigorsk v istoricheskikh ocherkakh. Pyatigorsk: Izdatel'stvo Sneg, 2014 [Боглачев, Сергей, Кузнецов, Владимир and Маркелов Николай. Пятигорск в исторических очерках. Пятигорск: Издательство Снег, 2014].
Bogolubow, Aleksander. “Polacy w Kościele katolickim na Kaukazie Północnym.” Annales Missiologici Posnanienses, 2017, No. 22: 47–61.
Bogolyubov, Aleksandr. Polyaki na Severnom Kavkaze v XIX–XX vv. Krasnodar: Kubanskiy gosudarstvennyy universitet, 2008 [Боголюбов, Александр. Поляки на Северном Кавказе в XIX–XX вв. Краснодар: Кубанский государственный университет, 2008].
Gosdanker, Veniamin. “Istorik-Kavkazoved. V. Bentkovskiy (1812–1890). Kratkiy ocherkzhizni i nauchno-krayevedcheskoy deyatel'nosti.” Opal'nyye: Russkiye pisateli otkryvayut Kavkaz. Antologiya. Shapovalov, Vladimir, and Shtayn, Klara (Eds.). T. 2. Stavropol': Izdatel'stvo stavropol'skogo gosudarstvennogo universiteta, 2011: 647–664 [Госданкер, Вениамин. “Историк-кавказовед И.В. Бентковский (1812–1890). Краткий очерк жизни и научно-краеведческой деятельности.” Опальные: Русские писатели открывают Кавказ. Антология. Шаповалов, Владимир, and Штайн, Клара (Eds.). Т. 2. Ставрополь: Издательство Ставропольского государственного университета, 2011: 647–664].
Gralewski, Mateusz. Kaukaz. Wspomnienia z dwunastoletniej niewoli. Adamczewski, Przemysław (Ed.). Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2015.
Kalinowski, Karol. Pamiętnik mojej żołnierki na Kaukazie i niewoli u Szamila od 1844 do 1854. Adamczewski, Przemysław (Ed.). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie, 2017.
Prozritelev, Grigoriy. O voyenno-plennykh polyakakh na Severnom Kavkaze v voynu 1812 goda. Sankt-Peterburg: Tipografiya Glavnogo Upravleniya Udelov, 1914 [Прозрителев, Григорий. О военно-пленных поляках на Северном Кавказе в войну 1812 года. Санкт-Петербург: Типография Главного Управления Уделов, 1914].
Prozritelev, Grigoriy. „Ocherkzhizni i deyatel'nosti I. V. Bentkovskogo, byvshego sekretarya Stavropol'skogo statisticheskogo komiteta.” Opal'nyye: Russkiye pisateli otkryvayut Kavkaz. Antologiya. Shapovalov, Vladimir, and Shtayn, Klara (Eds.). T. 2. Stavropol': Izdatel'stvo Stavropol'skogo gosudarstvennogo universiteta, 2011: 621–646 [Прозрителев, Григорий. „Очерк жизни и деятельности И. В. Бентковского, бывшего секретаря Ставропольского статистического комитета.” Опальные: Русские писатели открывают Кавказ. Антология. Шаповалов, Владимир, and Штайн Клара (Eds.). Т. 2. Ставрополь: Издательство Ставропольского государственного университета, 2011: 621–646].
Ricoeur, Paul. Pamięć, historia, zapomnienie. Margański, Janusz (Transl.). Kraków: Universitas, 2006.
Strzelnicki, Władysław. Szkice Kaukazu. Gącerz, Weronika, and Gilewski, Grzegorz (Eds.). Kraków: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II, 2013 < http://kaukaz.upjp2.edu.pl/ksiegozbior_1/szkice_kaukazu_wladyslaw_strzelnicki.html#_W%C5%82adys%C5%82aw_Strzelnicki:_%E2%80%9Episarz> (1.07.2021).
Szpociński, Andrzej. „Miejca pamięci (lieux de mémoire).” Teksty Drugie No 4/2008: 11–20.
Uniwersytet Wrocławski Polska
https://orcid.org/0000-0002-1950-3498
Joanna Kula – doktor, adiunkt w Instytucie Filologii Słowiańskiej na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Wrocławskiego, literaturoznawczyni. Zainteresowania badawcze autorki obejmują szeroko pojmowaną tematykę kaukaską w literaturze rosyjskiej, w tym kontekst pamięci, tożsamości, zagadnienia geopolityki i geopoetyki. Autorka monografii Bohater końca XX wieku w prozie Władimira Makanina (2013) oraz kilkunastu artykułów naukowych.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
