Estetyka i pragmatyka komunikacji w dyskursie protestu (intersemiotyczna analiza przypadków białoruskich 2020–2021)
Abstrakt
Heterogeniczne narracje współczesnego dyskursu protestu na Białorusi są analizowane za pomocą metodologii dyskursu, analizy pragmatycznej i intersemiotycznej. Autor analizuje rozpoznawalne znaki białoruskiego ruchu oporu, opisuje funkcjonalny i pragmatyczny aspekt wykorzystania komponentu wizualnego w tekstach protestu oraz wskazuje na kontekstowe uwarunkowania powstawania tekstu. Operacjonalizacja kultury protestu i wypracowanych form komunikacji jako zjawiska złożonego podkreśla tendencję do semiotycznej kompleksowości w badaniu działalności dyskursywnej (społecznym konstruowaniu znaczeń).
Słowa kluczowe
dyskurs protestu; Białoruś; analiza intersemiotyczna znaki protestu
Bibliografia
Bushev, Aleksandr. Protestnyy diskurs: optika issledovaniya. Voprosy teorii ipraktiki zhurnalistiki 2015, no. 2: 170-182 [Бушев, Александр. Протестный дискурс: оптика исследования. Вопросы теории и практики журналистики 2015, № 2: 170-182].
Chernyavskaya, Valeriya. „Vizual'nost' v sotsiokul'turnoy proyektsii”. Praksema. Problemy vizual'noy semiotyki 2021, no. 2(28): 96-109 [Чернявская, Валерия. „Визуальность в социокультурной проекции”. Праксема. Проблемы визуальной семиотики 2021, № 2(28): 96-109].
Dinerstein, Anton. The people who “burn”: “Communication,” unity, and change in Belarusian dis-course on public creativity. Massachusetts 2020
Fei, Victor Lim. “Developing an Integrative Multi-semiotic Model”. Multimodal Discourse Analysis. Systemic Functional Perspectives. O'Halloran, Kay (ed.). London: Continuum International Publishing Group, 2004. 220-246.
Feng, William Dezheng. “Metonymy and visual representation: towards a social semiotic framework of visual metonymy”. Visual Communication 2017, no. 16(4): 441–466.
Gavina, Anna. Yana Shostak: Iskusstvo dolzhno probuzhdat' emotsii, no chto delat', yesli ikh itak uzhe cherez kray? 2020 [Гавина, Анна. Яна Шостак: Искусство должно пробуждать эмоции, но что делать, если их и так уже через край? 2020]
Gerasimov, Ilya. “The Belarusian Postcolonial Revolution: Field Reports”. Ab Imperio 2020, no. 3: 259-272.
Gurevich, Artem. Belarus': aresty lyudey i kartin. 2020 [Гуревич, Артем. Беларусь: аресты людей и картин. 2020]
Hogde, Robert, Kress, Gunther. Social Semiotics. Cambridge: Polity, 1998.
Karaulov, Yuriy. Russkiy yazyk i yazykovaya lichnost'. Moskva: Nauka, 1987 [Караулов, Юрий. Русский язык и языковая личность. Москва: Наука, 1987].
Khadanovich, Andrey. Garri Potter i belorusskaya tamozhnya 2020a. [Хаданович, Андрей. Гарри Поттер и белорусская таможня. 2020a]
Khadanovich, Andrey. U protesta zhenskoye litso. 2020b [Хаданович, Андрей. У протеста женское лицо. 2020b]
Kiklewicz, Aleksander, Pociechina, Helena, „Yazykovaya kreativnost' protestnykh diskursov v Belorussii posle prezident·skikh vyborov 2020 goda”. Przegląd Wschodnioeuropejski 2021, no. 1: 269-304 [„Языковая креативность протестных дискурсов в Белоруссии после президентских выборов 2020 года”, Przegląd Wschodnioeuropejski 2021, no. 1: 269-304].
Kiklewicz, Aleksander, Sładkiewicz, Żanna. “Mul'timodal'nost'– mul'timediynost' – mul'tikanal'nost' i dr. Al'ternativnyye formy peredachi informatsii kak problema lingvisticheskoy teorii i terminologii”. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego (in print) [“Мультимодальность – мультимедийность – мультиканальность и др. Альтернативные формы передачи информации как проблема лингвистической теории и терминологии”. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego (в печати)].
Kolesnikov, Andrey. Pochemu dlya ponimaniya protestov v Belarusi nuzhno chitat' raboty Bakhtina o Srednikh vekakh? 2020 [Колесников, Андрей. Почему для понимания протестов в Беларуси нужно читать работы Бахтина о Средних веках? 2020]
Kress, Gunther, Van Leeuwen, Theo. Multimodal Discourse: The Modes and Media of Contemporary Communication. London: Arnold, 2001.
Kress, Gunther. Multimodality. A social semiotic approach to contemporary communication. London-New York: Routledge, 2010.
Lastovkina, Dar'ya. „Sovremennyye formy protesta: k postanovke voprosa”. Voprosy territorial'nogo razvitiya 2015, no. 6 (26): 1-11 [Ластовкина, Дарья. Современные формы протеста: к постановке вопроса. Вопросы территориального развития 2015, № 6 (26): 1-11].
Leyzarenko, Dar'ya. #women_in_white: khudozhniki risuyut devushek v belom, kotoryye berut·sya za ruki i obra девушек в белом, которые берутся за руки i obrazuyut virtual'nuyu tsep' solidarnosti. 2020a [Лейзаренко, Дарья. #women_in_white: художники рисуют девушек в белом, которые берутся за руки и образуют виртуальную цепь солидарности. 2020a]
Leyzarenko, Dar'ya. Aktivistka s 1988 goda: tred pro pozhiluyu protestuyushchuyu, kotoraya skazala «Ya gulyayu» ostanovivshemu yeyë omonovtsu. 2020b [Лейзаренко, Дарья. Активистка с 1988 года: тред про пожилую протестующую, которая сказала «Я гуляю» остановившему её омоновцу. 2020b]
Martinovich, Denis. Ob istorii i znachenii belo-krasno-belogo flaga. 2020 [Мартинович, Денис. Об истории и значении бело-красно-белого флага. 2020]
Miss Nepokornost'. 2020 [Мисс Непокорность. 2020]
Mozheyko, Vadim. Ot «Zhyve Belarus'» do «Sh·chuchynsh·chyny». Lozungi protestov v Belarusi – 2020 [Можейко, Вадим. От «Жыве Беларусь» до «Шчучыншчыны». Лозунги протестов в Беларуси – 2020]
Porozov, Roman. „Vizual'noye kak dominanta sovremennoy kul'tury”. Politicheskaya lingvistika 2011, no. 2(36): 219−221 [Порозов, Роман. „Визуальное как доминанта современной культуры”. Политическая лингвистика 2011, № 2(36): 219−221].
Romanova, Irina. „Voyna mirov: znaki, simvoly, mesta pamyati (Belarus', 2020)”. Ab Imperio 2020, no. 3: 280-308 [Романова, Ирина. „Война миров: знаки, символы, места памяти (Беларусь, 2020)”. Ab Imperio 2020, № 3: 280-308].
Rust, Maksim. „Kak internet (pochti) pobedil rezhim”. Ab Imperio 2020, no. 3: 349-362 [Руст, Максим. “Как интернет (почти) победил режим”. Ab Imperio 2020, № 3: 349-362].
Sheygal, Yelena. Neverbal'nyye znaki politicheskogo diskursa. 2001 [Шейгал, Елена. Невербальные знаки политического дискурса. 2001]
Skiperskikh, Aleksandr. „Poverkhnosti protesta: osobennosti politicheskogo pis'ma v Sovremennoy Rossii”. Politicheskaya lingvistika 2014, no. 1: 108-113 [Скиперских, Александр. „Поверхности протеста: особенности политического письма в современной России”. Политическая лингвистика 2014, № 1: 108-113].
Tikhomirov, Sergey. „Znak-zhest, giperbola isimvolicheskiy obmen: praktika i kommunikatsiya”. Tsennosti i smysly 2014, no. 4(32): 80-92 [Тихомиров, Сергей. „Знак-жест, гипербола и символический обмен: практика и коммуникация”. Ценности и смыслы 2014, № 4(32): 80-92].
Tsinkevich, Mark. “Postkolonial'naya revolyutsiya v post·sovet·skoy Belarusi”. Ab Imperio 2020, no. 3: 273-279 [Цинкевич, Марк. “Постколониальная революция в постсоветской Беларуси”. Ab Imperio 2020, № 3: 273-279].
Usmanova, Al'mira. „Belorusskiy détournement, ili Iskusstvo obkhodnogo manevra kak polityka”. Topos 2006, no. 2(13): 91-127 [Усманова, Альмира. „Белорусский détournement, или Искусство обходного маневра как политика”. Топос 2006, № 2(13): 91-127].
Videofakt. Pol'skiy akter ustroil perfomans v Yevroparlamente v znak solidarnosti s Belarus'yu. 2021 [Видеофакт. Польский актер устроил перфоманс в Европарламенте в знак солидарности с Беларусью. 2021].
Ya naradzilasya tut! 2021 [Я нарадзiлася тут! 2021]
Zagidullina, Marina. „Verbalizatsiya gapticheskoy kommunikatsii: mediaesteticheskiye cherty”. Mediaesteticheskiy komponent sovremennoy kommunikatsii. Zagidullina, Marina, and Kiklevich, Aleksandr (eds.). Chelyabinsk: Chelyabinskiy filial RANKHIGS, 2020. 54-73 [Загидуллина, Марина. „Вербализация гаптической коммуникации: медиаэстетические черты”. Медиаэстетический компонент современной коммуникации. Ред. Загидуллина, Марина и Киклевич, Александр. Челябинск: Челябинский филиал РАНХиГС, 2020. 54-73].
Zelenko, Sergey. „Khronotop protestnogo plakata: karnaval bez dialoga”. Ab Imperio 2020, no. 3: 309-322 [Зеленко, Сергей. „Хронотоп протестного плаката: карнавал без диалога”. Ab Imperio 2020, № 3: 309-322].
Uniwersytet Gdański. Wydział Filologiczny. Instytut Filologii Wschodniosłowiańskiej Polska
https://orcid.org/0000-0001-7237-5328
Doktor habilitowany nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa, profesor Uniwersytetu Gdańskiego, dyrektor Instytutu Rusycystyki i Studiów Wschodnich w tejże uczelni. Założyciel i kierownik Pracowni Badań nad Rosyjskim Językiem Potocznym, członek Pracowni Badań nad Socjolingwistycznymi Aspektami Języka, członek Rady Naukowej i zastępca redaktora naczelnego periodyku „Studia Rossica Gedanensia”, członek Polskiego Towarzystwa Językoznawczego i Polskiego Towarzystwa Rusycystycznego. Autorka licznych prac naukowych z zakresu językoznawstwa rosyjskiego, słowiańskiego, fonetyki, frazeologii, glottodydaktyki, komunikologii, pragmalingwistyki, lingwokulturologii i socjolingwistyki. Publikuje w języku polskim i rosyjskim m.in. na łamach czasopism „Przegląd Rusycystyczny”, „Opcje”, „Polilog. Studia Neofilologiczne”, „Rossica Olomucensia”, „Studia Slawistyczne”, „Studia Slavica”, „Studia Rossica Gedanensia”, „Семиозис и культура”, „Слово.ру. Балтийский акцент”, „Человек. Культура. Образование”. Swe badania koncentruje na zagadnieniach pragmatyki komunikacji i dyskursologii, ściślej: dyskursu politycznego, medialnego, satyrycznego; metaforyki politycznej; komunikacji masowej i perswazji językowej.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
