Osobowość narcystyczna w literaturze (opowiadanie „Żona” Antoniego Czechowa)
Abstrakt
Przedmiotem zainteresowania w niniejszym artykule jest problem narcyzmu w ujęciu literackim. Jako podstawa teoretyczna służy refleksja Simona Barona-Cohena. U bohatera opowiadania Żona – Pawła Andriejewicza Asorina – można wyróżnić wiele cech narcystycznych, co ma przełożenie na świat przedstawiony opowiadania, relacje między postaciami (przede wszystkim na relację z żoną Natalią) oraz strukturę narracyjną (narracja pierwszoosobowa). Czechow ukazuje proces przewartościowania wartości przez bohatera, ale zmiany w postrzeganiu życia pozwalają Asorinowi jedynie na wycofanie się na dalszy plan. Braki empatii nie mogą być uzupełnione w prosty sposób, co wpływa na ostateczny brak pełnego happy endu w utworze.
Słowa kluczowe
żona, narcyzm, empatia, narracja, Czechow
Bibliografia
Baron-Cohen, Simon. Teoria zła. O empatii i genezie okrucieństwa. Transl. Nowak, Agnieszka. Sopot: Smak Słowa, 2015.
Chekhov, Anton. „Pis'mo A. Suvorinu (15 noyabrya 1888)”. Chekhov, Anton. Polnoye sobraniye sochineniy i pisem v 30-ti tomakh, Pis'ma v 12-ti tomakh. T. 3. Moskva: Nauka, 1974-1983. 70-71. [Чехов, Антон. «Письмо А. Суворину (15 ноября 1888)». Чехов, Антон. Полное собрание сочинений и писем в 30-ти томах, Письма в 12-ти томах. Т. 3. Москва: Наука, 1974-1983. 70-71].
Chekhov, Anton. „Zhena”. Chekhov, Anton. Polnoye sobraniye sochineniy i pisem v 30-ti tomakh, Sochineniya v 18-ti tomakh. T. 7. Moskva: Nauka, 1974-1982. 456-499. [Чехов, Антон. «Жена». Чехов, Антон. Полное собрание сочинений и писем в 30-ти томах, Сочинения в 18-ти томах. Т. 7. Москва: Наука, 1974-1982. 456-499].
Gornfel'd, Arkadiy. „Chekhovskiye finaly”. A.P. Chekhov: pro et contra. Antologiya. Ed. Sukhikh, Igor' i dr. T. 2. Sankt-Peterburg: Izdatel'stvo RKHGA, 2010. 458-486. [Горнфельд, Аркадий. «Чеховские финалы». А.П. Чехов: pro et contra. Антология. Ред. Сухих, Игорь и др. Т. 2. Санкт-Петербург: Издательство РХГА, 2010. 458-486].
Katayev, Vladimir. Ed. A.P. Chekhov. Entsiklopediya, Moskva: Prosveshcheniye, 2011. [Катаев, Владимир. Ред. А.П. Чехов. Энциклопедия, Москва: Просвещение, 2011].
Khaas, Dominik. „‘Ne bespokoyat·sya ravnodushnyye’: (Ob odnom povorote v tvorchestve Chekhova)”. Molodyye issledovateli Chekhova. III: Doklady Mezhdunarodnoy konferentsii, sostoyavsheysya 1-5 iyunya 1998 g. v Moskve. Moskva 1998. 23-30. [Хаас, Доминик. «‘Не беспокоятся равнодушные’: (Об одном повороте в творчестве Чехова)». Молодые исследователи Чехова. III: Доклады Международной конференции, состоявшейся 1-5 июня 1998 г. в Москве. Москва 1998. 23-30].
Lyatskiy, Yevgeniy. „A.P. Chekhov i yego rasskazy”. A.P. Chekhov: pro et contra. Antologiya. Red. Sukhikh, Igor' i dr. T. 1. Sankt-Peterburg: Izdatel'stvo RKHGI, 2002. 425-481. [Ляцкий, Евгений. «А.П. Чехов и его рассказы». А.П. Чехов: pro et contra. Антология. Ред. Сухих, Игорь и др. Т. 1. Санкт-Петербург: Издательство РХГИ, 2002. 425-481].
Meve, Yevgeniy. Meditsina v zhizni i tvorchestve A.P. Chekhova. Kiyev: Gosizdat
USSR, 1961. [Меве, Евгений. Медицина в жизни и творчестве А.П. Чехова. Киев: Госиздат УССР, 1961].
Nevedomskiy, Mikhail. „Bez kryl'yev (A.P. Chekhov i yego tvorchestvo)”. A.P. Chekhov: pro et contra. Antologiya. Ed. Sukhikh, Igor' i dr. T. 1. Sankt-Peterburg: Izdatel'stvo RKHGI, 2002. 786-830. [Неведомский, Михаил. «Без крыльев (А.П. Чехов и его творчество)». А.П. Чехов: pro et contra. Антология. Ред. Сухих, Игорь и др. Т. 1. Санкт-Петербург: Издательство РХГИ, 2002. 786-830].
Olchanowski, Tomasz. Sieradzan, Jacek. „Wprowadzenie do tematyki narcyzmu”. Narcyzm: jednostka – społeczeństwo – kultura. Red. Sieradzan, Jacek. Białystok: Wydawnictwo UB, 2011. 7-71.
Rodionova, Valentina. Sotsial'naya osnova konflikta v rasskaze „Zhena”. [Родионова, Валентина. Социальная основа конфликта в рассказе «Жена»]. https://kostromka.ru/revyakin/literature/409.phpka.ru (17.10.2021).
Sadecki, Artur. Kognitywne ujęcia kategorii umysłu w prozie Antoniego Czechowa. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2020.
Skabichevskiy, Aleksandr. „Yest' li u g-na A. Chekhova idealy? ”. A.P. Chekhov: pro et contra. Antologiya. Ed. Sukhikh, Igor' i dr. T. 1. Sankt-Peterburg: Izdatel'stvo RKHGI, 2002. 144-179. [Скабичевский, Александр. «Есть ли у г-на А. Чехова идеалы?». А.П. Чехов: pro et contra. Антология. Ред. Сухих, Игорь и др. Т. 1. Санкт-Петербург: Издательство РХГИ, 2002. 144-179].
Skaftymov, Aleksandr. „O yedinstve formy i soderzhaniya v ‘Vishnevom sade’ Chekhova”. A.P. Chekhov: pro et contra. Antologiya. Ed. Sukhikh, Igor' i dr. T. 2. Sankt-Peterburg: Izdatel'stvo RKHGA, 2010. 744-782. [Скафтымов, Александр. «О единстве формы и содержания в ‘Вишневом саде’ Чехова». А.П. Чехов: pro et contra. Антология. Ред. Сухих, Игорь и др. Т. 2. Санкт-Петербург: Издательство РХГА, 2010. 744-782].
Tokarczuk, Olga. „Czuły narrator”. Tokarczuk, Olga. Czuły narrator. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2020. 261-289.
Tokarczuk, Olga. „Ognozja”. Tokarczuk, Olga. Czuły narrator. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2020. 5-29.
Tsilevich, Leonid. Syuzhet chekhovskogo rasskaza. Riga: Zvayzgne, 1976. [Цилевич, Леонид. Сюжет чеховского рассказа. Рига: Звайзгне, 1976].
Zobnin, Yuriy. Blokhina, Nina. Kalyagin, Aleksey. „Vrach i pisatel' – Anton Pavlovich Chekhov (k 150-letiyu so dnya rozhdeniya)”, Sibirskiy meditsinskiy zhurnal №.4/2010: 127-132. [Зобнин, Юрий. Блохина, Нина. Калягин, Алексей. «Врач и писатель – Антон Павлович Чехов (к 150-летию со дня рождения)», Сибирский медицинский журнал №.4/2010: 127-132].
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Polska
https://orcid.org/0000-0003-1365-8496
Adiunkt w Katedrze Literaturoznawstwa Słowiańskiego WF UMCS, zainteresowania naukowe: kognitywistyka, narratologia, twórczość Antoniego Czechowa; najważniejsze publikacje: monografia Kognitywne ujęcia kategorii umysłu w prozie Antoniego Czechowa, Lublin 2020, artykuły: Miłosne nieporozumienia w świetle teorii umysłu (na materiale wczesnej prozy Antoniego Czechowa), „Przegląd Rusycystyczny” 2020, nr 3 (171), s. 157–171, DOI: 10.31261/pr.7300; Kilka uwag o prekursorze fantastyki — Iwanie Karamazowie, „Polilog. Studia Neofilologiczne” 2020, nr 10, s. 21–36, DOI: 10.34858/polilog.10.2020.315; «Дома», или учебник для родителей Антона Чехова, „Annales N — Educatio Nova” 2020, nr 5, s. 299–311, DOI: 10.17951/en.2020.5.299–311.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
