Akty zaproszeń w polsko- i rosyjskojęzycznych wiadomościach przesyłanych na kartach pocztowych
Abstrakt
Celem niniejszego artykułu jest analiza polsko- i rosyjskojęzycznych aktów zaproszeń przesyłanych na kartach pocztowych w drugiej połowie XX w. Problematyka ta stanowiła dotąd obiekt zainteresowania językoznawców, jednak nie badano aktów zaproszeń spotykanych stricte w treści wiadomości przesyłanych na kartach pocztowych. Omawiane badanie dotyczy umiejscowienia aktów zaproszeń w strukturze wiadomości, ich cech formalno- i pragmatycznojęzykowych oraz innych aktów, które obudowują je w kontekście pre- i postpozycyjnym. Przeprowadzona analiza dowodzi m.in., że zaproszenie z reguły stanowi dla Polaków dodatkowy element tekstu, podczas gdy Rosjanie preferują umieszczanie aktów zaproszeń w bezpośredniej bliskości centrum wiadomości. Poza tym wykazano, że akty bezpośrednie są rzadko spotykane w tekstach pisanych w obu językach, zdecydowanie częściej stosowane są akty pośrednie, zazwyczaj przybierające formę zdań z orzeczeniem w formie rozkaźnika.
Słowa kluczowe
akty zaproszeń; akty mowy; pragmatyka językowa; język polski; język rosyjski; pocztówki
Bibliografia
Akišina, Alla Aleksandrovna, Formanovskaâ, Natalʹâ Ivanovna. Russkij rečevoj ètiket (Posobie dlâ studentov inostrancev). Moskva: Russkij âzyk, 1978 [Акишина, Алла Александровна, Формановская, Наталья Ивановна. Русский речевой этикет (Пособие для студентов иностранцев). Москва: Русский язык, 1978].
Anchimiuk, Olga. Rečevoj ètiket v proizvedeniâh russkoj literatury XIX veka. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2020 [Anchimiuk, Olga. Речевой этикет в произведениях русской литературы XIX века. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2020].
Austin, John Langshaw. How to do things with words. Oxford: Clarendon Press, 1962.
Charciarek, Andrzej. “Porównanie wybranych językowych form grzecznościowych polskich, czeskich i rosyjskich”. Grzeczność nasza i obca. Red. Marcjanik, Małgorzata. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2005. 103–122.
Chojak, Jolanta. Analiza semantyczno-składniowa czasowników oznaczających reakcje słowne. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2006.
Dzienisiewicz, Daniel, Wierzchoń, Piotr. “Z prac nad korpusem polsko- oraz rosyjskojęzycznych wiadomości przesyłanych na kartach pocztowych w drugiej połowie XX w. Zagadnienia transkrypcji i anotowania”. Napis 2017, nr 23: 277–301.
Dzienisiewicz, Daniel. “Błędy (orto)graficzne w rosyjskojęzycznych wiadomościach przesyłanych na kartach pocztowych”. Studia Rossica Posnaniensia 2019, vol. XLIV: 349–363.
Dzienisiewicz, Daniel. 2021. “Akty podziękowania w treści polsko- i rosyjskojęzycznych wiadomości przesyłanych na kartach pocztowych”. Studia Rossica Gedanensia 2021, nr 8: 47–65.
Komorowska, Ewa. Pragmatyka dyrektywnych aktów mowy w języku polskim. Szczecin–Rostock: Print Group, 2008.
Kožuhova, Irina Vladimirovna. “Strukturno-sintaksičeskie zakonomernosti rečevogo akta «priglašenie» v russkom âzyke”. Filologičeskie nauki. Voprosy teorii i praktiki 2010, № 3 (7): 41–44 [Кожухова, Ирина Владимировна. “Структурно-синтаксические закономерности речевого акта «приглашение» в русском языке”. Филологические науки. Вопросы теории и практики 2010, № 3 (7): 41–44].
Kožuhova, Irina Vladimirovna. Interrogativnye kosvennye rečevye akty: realizaciâ kommunikativnoj neimpozitivnosti (na materiale anglijskogo i russkogo âzykov). Čelâbinsk: Rekpol, 2012 [Кожухова, Ирина Владимировна. Интеррогативные косвенные речевые акты: реализация коммуникативной неимпозитивности (на материале английского и русского языков). Челябинск: Рекпол, 2012].
Marcjanik, Małgorzata. Polska grzeczność językowa. Kielce: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego, 2000.
Mazan, Dorota. “Nierównouprawnienie płci w etykiecie na materiale korespondencji prywatnej”. Język a kultura t. 9: Płeć w języku i kulturze. Red. Anusiewicz, Janusz i Handke, Kwiryna. Wrocław: Wiedza o kulturze, 1994. 173–179.
Ożóg, Kazimierz. Zwroty grzecznościowe współczesnej polszczyzny mówionej (na materiale języka mówionego mieszkańców Krakowa). Warszawa – Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990.
Pawłowska, Anita. Formuły werbalne polskiej etykiety językowej od połowy XVIII do lat sześćdziesiątych XIX w. Analiza socjolingwistyczna. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2014.
Petrova, Elena Borisovna. “Katalogizaciâ pobuditelʹnyh rečevyh aktov v lingvističeskoj pragmatike”. Vestnik VGU, Seriâ: Lingvistika i Mežkulʹturnaâ kommunikaciâ 2008, № 3: 124–133 [Петрова, Елена Борисовна. “Каталогизация побудительных речевых актов в лингвистической прагматике”. Вестник ВГУ, Серия: Лингвистика и Межкультурная коммуникация 2008, № 3: 124–133].
Pytel-Pandey, Danuta. “Dyrektywne akty mowy realizowane jako akty pośrednie”. Slavica Wratislaviensia 2012, nr 156: 151–158.
Rudyk, Anna. “O sredstvah uveličeniâ illokutivnoj sily rekvestivnyh rečevyh aktov: na primere polʹskogo i russkogo âzykov”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica Rossica 2014, nr 10: 35–41 [Рудык, Анна. “О средствах увеличения иллокутивной силы реквестивных речевых актов: на примере польского и русского языков”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica Rossica 2014, nr 10: 35–41].
Searle, John Rogers. Speech Acts. Cambridge: Cambridge University Press, 1969.
Trysińska, Magdalena. Akty mowy jako klucz do interpretacji postaw rodzicielskich. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, 2015.
Vlasân, Gaânè Rubenovna, Kožuhova, Irina Vladimirovna. “Formalʹnye i neformalʹnye priglašeniâ v russkom âzyke: kontekst i strategii vežlivosti”. Russian Journal of Linguistics 2019, Tom 23, № 4: 994–1013 [Власян, Гаянэ Рубеновна, Кожухова, Ирина Владимировна. “Формальные и неформальные приглашения в русском языке: контекст и стратегии вежливости”. Russian Journal of Linguistics 2019, Том 23, № 4: 994–1013].
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Polska
https://orcid.org/0000-0003-0400-5143
Dr, adiunkt na Wydziale Neofilologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Zainteresowania naukowe: etnolingwistyka, pragmatyka językowa, socjolingwistyka, językoznawstwo porównawcze, konwersja tekstu rosyjskiego na znaki polskiego alfabetu. Autor ponad 20 artykułów naukowych, m.in.: Kwantytatywne aspekty doboru haseł w słownikach (na materiale Słownika języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego) (w: Wokół 300 tysięcy polskich słów. Wstęp do hasłownikologii, Warszawa 2017), Akty podziękowania w treści polsko- i rosyjskojęzycznych wiadomości przesyłanych na kartach pocztowych („Studia Rossica Gedanensia” 2021, nr 8), Błędy (orto)graficzne w rosyjskojęzycznych wiadomościach przesyłanych na kartach pocztowych („Studia Rossica Posnaniensia” 2019, nr 44). Doktorat 2021: Językowy obraz wartości w polsko- i rosyjskojęzycznych aktach życzeń przesyłanych na kartach pocztowych.
Kontakt: dzienis@amu.edu.pl
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
