Wyzwania XXI wieku na kartach leksykografii
Abstrakt
Artykuł jest poświęcony wybranej leksyce języka rosyjskiego i polskiego, której częstość użycia we współczesnych tekstach wzrasta. Autor badania zwraca uwagę na różne relacje między językiem a rzeczywistością: język jako odbicie rzeczywistości, język jako narzędzie jej interpretacji oraz kreacji. W pracy zostały omówione takie pary słów, jak вызов / wyzwanie, хаб / hub, гуманитарный / humanitarny, гибридный / hybrydowy, słowo абьюз, derywaty z komponentem кибер oraz ich polskie odpowiedniki, a także kolokacje.
Słowa kluczowe
rzeczywistość pozajęzykowa, język, leksykografia, frekwencja wyrazu, neologizm, zapożyczenie
Bibliografia
ASRJ — Apresyan, Valentina Yu., Apresyan, Yuriy D., Babayeva, Yelizaveta E.,
Boguslavskaya, Ol'ga Yu. i dr. Aktivnyy slovar' russkogo yazyka. Ed. Apresyan, Yuriy D., t. 2 V–G. Moskva: Yazyki slavyanskoy kul'tury, 2014 [Апресян, Валентина Ю., Апресян, Юрий Д., Бабаева, Елизавета Э., Богуславская, Ольга Ю. и др. Активный словарь русского языка. Ed. Апресян, Юрий Д. T. 2 В–Г. Москва: Языки славянской культуры, 2014].
Bartmiński, Jerzy. Językowe podstawy obrazu świata. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007.
Białek, Ewa. “Siatka haseł w projekcie przekładowego słownika dyplomatycznego.” Leksykografia w różnych kontekstach, t. 2. Bańko, Mirosław, and Decyk-Zięba, Wanda, Rudnicka, Ewa (eds.). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2020: 11–24.
Białek, Ewa. “Podstawa źródłowa w projekcie słownika dyplomatycznego.” Komunikacja
specjalistyczna w edukacji, translatoryce i językoznawstwie. Specialist Communication in Education, Translation and Linguistics, t. 3/vol. 3. Grygiel, Marcin, and Rzepecka, Marta (eds.). Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2019. 69–79.
Białek, Ewa. “Z problemów opisu słownictwa specjalistycznego: «Dyplomacja i polityka.
Rosyjsko-polska sonda słownikowa.»”, Przestrzenie przekładu. Lubocha-Kruglik, Jolanta, and Małysa, Oksana (eds.). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016: 163–175.
Cambridge Dictionary, https://dictionary.cambridge.org/pl/dictionary/english/ (20.04.22).
Crystal, David. English as a global language. Second edition. Cambridge: Cambridge
University Press, 2003.
DiP — Białek, Ewa. Dyplomacja i polityka. Rosyjsko-polski słownik przekładowy, А–Д. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2019.
Dmitriyev, Dmitriy B. (Ed.). Tolkovyy slovar' russkogo yazyka. Moskva: Astrel', 2003. [Дмитриев, Дмитрий Б. (Ed.). Толковый словарь русского языка. Москва: Астрель, 2003].
Francis, Darryl. A decade of neologisms, 40, <https://digitalcommons.butler.edu/cgi/viewcontent.cgi?referer=https://www.google.com/&httpsredir=1&article=1781&context=wordways> (20.04.22).
Frazeo, Wyszukiwarka Wszystkich Wiadomości, http://frazeo.pl/trends (20.04.22).
Grabias, Stanisław. Język w zachowaniach społecznych, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2003.
Jadacka, Hanna. Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006.
Karasik, Vladimir I. “Import angloyazychnykh kontseptov v russkuyu lingvokul'turu.” Russkiy yazyk v sovremennom mire: nastoyashcheye i budushcheye: sb. statey. Rarenko, M.B. (Ed.). Moskva: INION, RAN, 2021: 82–101 [Карасик, Владимир И. “Импорт англоязычных концептов в русскую лингвокультуру.” Русский язык в современном мире: настоящее и будущее: сб. статей. Раренко, М.Б. (Ed.). Москва: ИНИОН, РАН, 2021: 82–101].
Kopcińska, Dorota. Słowa dnia między 11 a 17 kwietnia 2022 roku, 18.04.22, <http://www.slowanaczasie.uw.edu.pl/slowa-dnia-miedzy–11-a–17-kwietnia–2022-roku/> (20.04.22).
Korosteleva, Larisa V. Vysokochastotnyye imena sushchestvitel'nyye, prilagatel'nyye i chislitel'nyye v sovremennom russkom yazyke (po materialam leksikografii). Nizhnevartovsk: Izd-vo Nizhenevart. gos. un-ta, 2013 [Kоростелева, Лариса В. Высокочастотные имена существительные, прилагательные и числительные в современном русском языке (по материалам лексикографии). Нижневартовск: Изд-во Нижeневарт. гос. ун-та, 2013].
Krajewska, Anna. „Bullying jako forma przemocy w środowisku szkolnym”. Przestępczość nieletnich — teoria i praktyka. Ćmiel, S. (ed.). Józefów: Wyższa Szkoła Gospodarki Regionalnej im. Alcide De Gasperi, 2012. 259–274, <https://d-nb.info/119024537X/34> (10.06.22).
Krysin, Leonid P. Russkoye slovo: svoyë i chuzhoye. Issledovaniya po sovremennomu russkomu yazyku i sotsiolingvistike. Moskva: Yazyki slavyanskoy kul'tury, 2004 [Крысин, Леонид П. Русское слово: своё и чужое. Исследования по современному русскому языку и социолингвистике. Москва: Языки славянской культуры, 2004].
Kwiecień, Monika. „Fake news” słowem roku 2017 zespołu słowników Collinsa, 4.11.17, <http://www.slowanaczasie.uw.edu.pl/fake-news-slowem-roku–2017-zespolu-slownikow-collinsa/> (20.04.22).
Leont'yeva, Tat'yana V., and Shchetinina, Anna V. Slovar' aktual'noy leksiki yedineniya i vrazhdy v russkom yazyke. Yekaterinburg: Izdatel'skiy dom "Azhur", 2021 [Леонтьева, Татьяна В., and Щетинина, Анна В. Словарь актуальной лексики единения и вражды в русском языке начала XXI века. Екатеринбург: Издательский дом "Ажур", 2021].
Lukszyn, Jurij (Ed.). Języki specjalistyczne. Słownik terminologii przedmiotowej. Warszawa: Katedra Języków Specjalistycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2002.
Łaziński, Marek. Granica, Wyniki plebiscytu Słowo Roku 2021, <https://www.uw.edu.pl/wyniki-plebiscytu-slowo-roku–2021/> (20.04.22).
Markowski, Andrzej. Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006.
Merriam-Webster Dictionary, <https://www.merriam-webster.com/> (20.04.22).
Miodek, Jan. “Wojna w języku.” Oblicza Komunikacji, 2015, t. 8: Wojna — język — pamięć:
–13.
Mycawka, Mirosława. “Formacje z sufiksem -s typu normals, terytorials, totals.” LingVaria,
, no. 1 (29): 75–87.
Niebrzegowska-Bartmińska, Stanisława. Definiowanie i profilowanie pojęć w (etno)lingwistyce. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2020.
NKJR — Narodowy Korpus Języka Rosyjskiego, <https://ruscorpora.ru/new/search-main.html> (20.04.22).
Obserwatorium Językowe Uniwersytetu Warszawskiego. Najnowsze słownictwo polskie, <https://nowewyrazy.pl/> (20.04.22).
Polska Akcja Humanitarna, <https://www.pah.org.pl/app/uploads/2021/03/Woda-jako-globalne-wyzwanie.pdf> (20.04.22).
Sketch Engine, <https://www.sketchengine.eu/> (20.04.22).
Słowa dnia, <http://slowadnia.clarin-pl.eu/#/default/3194> (20.04.22).
Słownik logistyczny, „Logistyka”, <https://www.logistyka.net.pl/niezbednik-logistyka/slownik/main> (20.04.22).
Słownik pojęć, Wojska Obrony Terytorialnej, <https://terytorialsi.wp.mil.pl/slownik/t> (20.04.22).
Shakin, Pavel V. “Leksema vyzov v sovremennom russkom yazyke: rasshireniye semanticheskoy struktury.” Izvestiya Ural. feder. un-ta. Ser. 2: Gumanitar. nauki, 2018, T. 20, no. 3 (178): 125–135, <https://elar.urfu.ru/bitstream/10995/62888/1/iurg-2018-178-09.pdf> (20.04.22) [Шакин, Павел В. “Лексема вызов в современном русском языке: расширение семантической структуры.” Известия Урал. федер. ун-та. Сер. 2: Гуманитар. науки, 2018, Т. 20, no. 3 (178): 125–135, <https://elar.urfu.ru/bitstream/10995/62888/1/iurg-2018-178-09.pdf> (20.04.22)].
The Real Story of ‘Fake News’, Merriam-Webster Dictionary, <https://www.merriam-webster.com/words-at-play/the-real-story-of-fake-news> (20.04.22).
Trudovoy kodeks RF, <https://base.garant.ru/12125268/741609f9002bd54a24e5c49cb5af953b/> (20.04.22) [Трудовой кодекс РФ, <https://base.garant.ru/12125268/741609f9002bd54a24e5c49cb5af953b/> (20.04.22)].
Waszakowa, Krystyna. “Nowe derywaty jako wymierne skutki oddziaływań zapożyczeń leksykalnych na słowotwórstwo polszczyzny XXI w.” Jazykovedný časopis, 2018, roč. 69, č. 3: 536–548.
Word of the Day, Merriam-Webster Dictionary, <https://www.merriam-webster.com/word-of-the-day> (20.04.22).
Żmigrodzki, Piotr (Ed.), Wielki słownik języka polskiego PAN, <https://wsjp.pl/> (20.04.22).
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej Polska
https://orcid.org/0000-0003-3868-5001
Doktor habilitowany, adiunkt w Katedrze Językoznawstwa Słowiańskiego Instytutu Neofilologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Zainteresowania naukowe: teoria, praktyka i dydaktyka przekładu, leksykografia przekładowa, dyskurs dyplomatyczny, etnolingwistyka, współczesny język rosyjski i in. Autorka kilkudziesięciu artykułów naukowych, a także monografii pt. Kolokacja w przekładzie. Studium rosyjsko-polskie (2009) oraz dwóch słowników: Kolokacja w przekładzie. Słownik rosyjsko-polski (2011), Dyplomacja i polityka. Rosyjsko-polski słownik przekładowy, А-Д (2019).
Kontakt: e.bialek@poczta.umcs.lublin.pl
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
