Epitet „крутой” w liryce Pawła Wasiliewa: porównanie semantyki ogólnej i okazjonalnej
Abstrakt
Artykuł omawia specyfikę użycia epitetu wyrażonego przymiotnikiem „krutoy” w tekstach lirycznych poety pierwszej połowy XX wieku Pawła Nikołajewicza Wasiliewa. Jego twórczość wyróżnia się dynamiką i szczególną obrazowością. Dlatego też epitet „krutoy” z jego semantyką siły, ostrości, gwałtowności, stanowczości i surowości jest tak pożądany w poetyce Wasiliewa. Zwyczajowa semantyka zostanie przekształcona w dyskursie poetyckim i wzbogacona o dodatkowe znaczenia, związane z konwencjonalnym znaczeniem w różnym stopniu – od wyraźnego związku do odległego. W zależności od stopnia przekształcenia znaczeń konwencjonalnych można wyróżnić trzy typy epitetów: epitety zwyczajowe, okazjonalizmy semantyczne i metamorfozy semantyczne. Typowe dla poetyki Wasiliewa są przekształcenia epitetów wyrażanych słowem „krutoy”, zgodne z jego poglądami ideowymi i artystycznymi. Semantyczne okazjonalizmy i metamorfozy stanowią 84,54% użycia omawianych epitetów. Za pomocą okazjonalnych epitetów poeta tworzy niepowtarzalne makroobrazy i istotne dla jego poetyckiego światopoglądu symbole, na przykład symbol konia.
Słowa kluczowe
epitet; krutoy; znaczenie; znaczenie konwencjonalne; znaczenie okazjonalne; okazjonalizm semantyczny; metamorfoza semantyczna
Bibliografia
Arnol'd, Irina. Stilistika sovremennogo angliyskogo yazyka. Leningrad: Prosveshcheniye, 1981 [Арнольд, Ирина. Стилистика современного английского языка. Ленинград: Просвещение, 1981].
Babenko, Inessa. Kommunikativnyy potentsial slova i yego otrazheniye v lirike M. Tsvetayevoy: avtoreferat dissertatsii na soiskaniye uchenoy stepeni kand. filol. nauk. Tomsk, 2001 [Бабенко, Инесса. Коммуникативный потенциал слова и его отражение в лирике М. Цветаевой: автореферат диссертации на соискание ученой степени канд. филол. наук. Томск, 2001].
Baybulatova, Gul'fira. Yazykovyye i khudozhestvennyye osobennosti epitetov v bashkirskoy literature (na primere proizvedeniy Z. Biishevoy, M. Karima i N. Musina): dissertatsiya na soiskaniye uchenoy stepeni kand. filol. nauk. Ufa: Bashkirskiy gosudarstvennyy universitet, 2010 [Байбулатова, Гульфира. Языковые и художественные особенности эпитетов в башкирской литературе (на примере произведений З. Биишевой, М. Карима и Н. Мусина): диссертация на соискание ученой степени канд. филол. наук. Уфа: Башкирский государственный университет, 2010].
Epshteyn, Michael. Priroda, mir, taynik vselennoy: Sistema peyzazhnykh obrazov v russkoy poezii. Moskva: Vysshaya shkola, 1990 [Эпштейн, Михаил. Природа, мир, тайник вселенной: Система пейзажных образов в русской поэзии. Москва: Высшая школа, 1990].
Galkina, Tamara. “Leksicheskaya ekspressivnost' v poezii Pavla Vasil'yeva.” Severnyy region: nauka, obrazovaniye, kul'tura 2012, no. 1–2 (25–26): 314–318 [Галкина, Тамара. “Лексическая экспрессивность в поэзии Павла Васильева.” Северный регион: наука, образование, культура 2012, no. 1–2 (25–26): 314–318].
Gubanov, Sergey. Epitet v tvorchestve M. I. Tsvetayevoy: semanticheskiy i strukturnyy aspekty: dissertatsiya na soiskaniye uchenoy stepeni kand. filol. nauk. Samara: Samarskiy gosudarstvennyy universitet, 2009 [Губанов, Сергей. Эпитет в творчестве М. И. Цветаевой: семантический и структурный аспекты: диссертация на соискание ученой степени канд. филол. наук. Самара: Самарский государственный университет, 2009].
Ivleva, Irina. Deystvitel'nost' i yeye khudozhestvennoye voploshcheniye v poezii Pavla Vasilieva: avtoreferat dissertatsii na soiskaniye uchenoy stepeni kand. filol. nauk. Moskva: Moskovskiy gosudarstvennyy universitet im. M. V. Lomonosova 1990 [Ивлева, Ирина. Действительность и ее художественное воплощение в поэзии Павла Васильева: автореферат диссертации на соискание ученой степени канд. филол. наук. Москва: Московский государственный университет им. М. В. Ломоносова 1990].
Kas'yanova, Yekaterina. “Tsvetovoy epitet v tvorchestve S. N. Sergeyeva-Tsenskogo”. Vestnik Tambovskogo universiteta. Seriya: Gumanitarnyye nauki 2011, no. 104 (12): 236–238 [Касьянова, Екатерина. “Цветовой эпитет в творчестве С. Н. Сергеева-Ценского.” Вестник Тамбовского университета. Серия: Гуманитарные науки 2011, no. 104 (12): 236–238].
Khanpira, Erik. “Okkazional'nyye elementy v sovremennoy rechi.” Stilisticheskiye issledovaniya. Moskva: Nauka, 1972: 245–317 [Ханпира, Эрик. “Окказиональные элементы в современной речи.” Стилистические исследования. Москва: Наука, 1972: 245–317].
Khomyakov, Valeriy. Khudozhestvennaya kartina mira v tvorchestve P. Vasilieva: iz istorii mirovozzrencheskikh i stilevykh iskaniy v russkoy poezii 1920–1930-kh godov: dissertatsiya na soiskaniye uchenoy stepeni kand. filol. nauk. Moskva, 2007 [Хомяков, Валерий. Художественная картина мира в творчестве П. Васильева: из истории мировоззренческих и стилевых исканий в русской поэзии 1920–1930-х годов: диссертация на соискание ученой степени канд. филол. наук. Москва, 2007].
Kolesov, Vladimir. Russkaya mental'nost' v yazyke i tekste. Sankt-Peterburg: Peterburgskoye vostokovedeniye, 2006 [Колесов, Владимир. Русская ментальность в языке и тексте. Санкт-Петербург: Петербургское востоковедение, 2006].
Kotsyubyns’ka, Mykhaylyna. Literatura yak mystetstvo slova. Kyev: Naukova dumka, 1965 [Коцюбинська, Михайлина. Література як мистецтво слова. Киев: Наукова думка, 1965].
Kovalyk, Ivan. “Pro typolohichnu interpretatsiyu khudozhnʹoho slova ta vyyav mayternosti u Slovnyku tvoriv I. Franko.” Franko I, no. VII, Lʹviv: LDU, 1969: 153–159 [Ковалик, Iван. “Про типологiчну iнтерпретацiю художнього слова та вияв майтерностi у Словнику творiв I. Франко.” Франко I, вип. VII, ЛДУ, Львів 1969: 153–159].
Kovalevskaya, Yevgenya. “Vopros ob uzual'nom i okkazional'nom v lingvisticheskoy literature.” Uzual'noye i okkazional'noye v tekste khudozhestvennogo proizvedeniya. Leningrad: Izdatel'stvo LGPI imeni A. I. Gertsena, 1986: 6–8 [Ковалевская, Евгения. Вопрос об узуальном и окказиональном в лингвистической литературе.” Узуальное и окказиональное в тексте художественного произведения. Ленинград: Издательство ЛГПИ имени А. И. Герцена, 1986: 6–8].
Lobodanov, Aleksandr. “K istoricheskoy teorii epiteta (antichnost' i srednevekov'ye).” Izvestiya AN SSSR. Seriya literatury i yazyka 1984, vol. 43. no. 3: 215–227 [Лободанов, Александр. “К исторической теории эпитета (античность и средневековье).” Известия АН СССР. Серия литературы и языка 1984, vol. 43. no. 3: 215–227].
Madzigon, Tamara. Tvorchestvo Pavla Vasilieva: dissertatsiya na soiskaniye uchenoy stepeni kand. filol. nauk. Moskva, 1966 [Мадзигон, Тамара. Творчество Павла Васильева: диссертация на соискание ученой степени канд. филол. наук. Москва, 1966].
Pavshuk, Anna. Yazykovaya priroda i funktsii epiteta v khudozhestvennom tekste (na materiale romana Asorina «Volya»): avtoreferat dissertatsii na soiskaniye uchenoy stepeni kand. filol. nauk. Moskva: Moskva: Moskovskiy gosudarstvennyy universitet im. M. V. Lomonosova 2007 [Павшук, Анна. Языковая природа и функции эпитета в художественном тексте (на материале романа Асорина «Воля»): автореферат диссертации на соискание ученой степени канд. филол. наук. Москва: Московский государственный университет им. М. В. Ломоносова 2007].
Popova, Tatyana. Russkaya neologiya i neografiya. Yekaterinburg: Izdatel'stvo UGTU−UPI, 2005 [Попова, Татьяна. Русская неология и неография. Екатеринбург: Издательство УГТУ−УПИ, 2005].
Popova, Nina. Fol'klornyye traditsii v tvorchestve Pavla Vasilieva: dissertatsiya na soiskaniye uchenoy stepeni kand. filol. nauk. Moskva: Literaturnyy institut imeni M. Gor'kogo, 2016 [Попова, Нина. Фольклорные традиции в творчестве Павла Васильева: диссертация на соискание ученой степени канд. филол. наук. Москва: Литературный институт имени М. Горького, 2016].
Temirgazina, Zifa. “Cultural Scenarios of Emotions of Sadness, Sorrow and Grief.” Middle-East Journal of Scientific Research 13 (Socio-Economic Sciences and Humanities) 2013: 224–229. DOI: 10.5829/idosi.mejsr.2013.13.sesh.1440
Temirgazina, Zifa, and Ibrayeva, Zhanarka. “Nablyudatel' v poeticheskom narrative (na primere stikhotvoreniy P. Vasilieva).” Vestnik Tomskogo gos. un-ta. Filologiya 2021, no. 72: 290–307. DOI: 10.17223/19986645/72/16 [Темиргазина, Зифа, и Ибраева, Жанарка. “Наблюдатель в поэтическом нарративе (на примере стихотворений П. Васильева).” Вестник Томского гос. ун-та. Филология 2021, no. 72: 290–307].
Temirgazina, Zifa, and Zhakupova, Gulzhan. “Garmoniya i disgarmoniya: akusticheskaya oppozitsiya v ranney lirike Aleksandra Bloka.” Vestnik RUDN. Seriya: Teoriya yazyka. Semiotika. Semantika 2021, no. 1(12): 137–152. DOI: 10.22363/2313–2299–2021–12–1–137–152 [Темиргазина, Зифа, и Жакупова, Гульжан. “Гармония и дисгармония: акустическая оппозиция в ранней лирике Александра Блока.” Вестник РУДН. Серия: Теория языка. Семиотика. Семантика 2021, no. 1(12): 137–152].
Tsunanova, Zul'fiya. “Stanovleniye i razvitiye kachestvennykh sushchestvitel'nykh v nemetskom yazyke.” Yazyk v diakhronii. Voronezh: Istoki, 2006: 161–170 [Цунанова, Зульфия. “Становление и развитие качественных существительных в немецком языке.” Язык в диахронии. Воронеж: Истоки, 2006: 161–170].
Shaymardanova, Svetlana. Poeticheskoye slovo v kontekste Pavla Vasilieva: dissertatsiya na soiskaniye uchenoy stepeni kand. filol. nauk. Alma-Ata, 1990 [Шаймарданова, Светлана. Поэтическое слово в контексте Павла Васильева: диссертация на соискание ученой степени канд. филол. наук. Алма-Ата, 1990].
Ushakov, Dmitriy (Ed.). Tolkovyy slovar' russkogo yazyka. Moskva, 1935–1940. <http://feb-web.ru/feb/ushakov/ush-abc/default.asp> (02.09.2021) [Ушаков, Дмитрий (Ред.). Толковый словарь русского языка. Москва, 1935–1940].
Yevgen'yeva, Anastasiya (Ed.). Slovar' russkogo yazyka: V 4-kh t. Moskva: Russkiy yazyk; Poligrafresursy, 1999 <http://feb-web.ru/feb/mas/mas-abc/default.asp> (12.09.2021) [Евгеньева, Анастасия (Ред.). Словарь русского языка: В 4-х т. Москва: Русский язык; Полиграфресурсы, 1999].
Zel’dovych, Gennadiy. “Vzaimootrazhennost' smyslov i diskursivnaya perspektiva v khudozhestvennom tekste.” Przegląd Rusycystyczny 2020 (170) no. 2, 5: 157–201. DOI 10.31261/pr.7804 [Зельдович, Геннадий. “Взаимоотраженность смыслов и дискурсивная перспектива в художественном тексте.” Przegląd Rusycystyczny 2020 (170) no. 2, 5: 157–201].
Pavlodar Pedagogical University Kazachstan
https://orcid.org/0000-0003-3399-7364
Doktor habilitowana, profesor Wyższej Szkoły Nauk Humanistycznych Pawłodarskiego Uniwersytetu Pedagogicznego im. Margulana w Kazachstanie. Doktorat z aksjologii lingwistycznej obroniła w 1999 roku w Ałmaty. Zakres zainteresowań naukowych: linguopoetyka; pragmatyka języka rosyjskiego, kazachskiego, angielskiego; aksjologia lingwistyczna.
Kontakt: temirgazina_zifa@pspu.kz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
