Przegląd Rusycystyczny 2023, nr 1

Spis

Artykuł wspomnieniowy o Profesor Krystynie Pietrzyckiej-Bohosiewicz

W artykule są rozpatrywane dwa różne obrazy Maryny Mniszek u Puszkina i Cwietajewej, zarówno te odtworzone w utworach, jak i w umysłach (wyobraźni) tych wielkich poetów. Obraz Maryny Puszkina jako ideału kobiecego piękna i wytwornych manier powstał pod wpływem ówczesnego stereotypu polskiej szlachcianki, a także osobistych kontaktów poety z Polkami z jego otoczenia. Wizerunek Cwietajewej przedstawiający Mniszek w sposób osobisty, a zatem pełen sprzeczności – powstał jako skrzyżowany z własnym losem poetki. 

Przedmiotem analizy w artykule jest opowiadanie V. Nabokova Katastrofa (1924), które w procesie tłumaczenia na język angielski przez samego autora zyskało nowy tytuł – Details of a Sunset. Wychodząc od poetyki tytułu namysłowi poddano następujące kwestie: 1. kreację zakochanego bohatera – „półboga” Marka obdarzonego świetlistymi atrybutami, wiążącymi go ze sferą mityczną (Eros, Amor), z prapoczątkiem (Eden, motyw dzieciństwa); 2. kategorię „czułego narratora” – zaangażowanego obserwatora wydarzeń; 3. sferę oniryczną obecną w opowiadaniu, odsyłającą do mitu, związaną z dążeniem człowieka ku wyższym wartościom, z odwiecznym pragnieniem szczęścia; 4. metaforykę i symbolikę zachodzącego słońca. Wykazano, że sposób deskrypcji zachodu słońca oraz zmiana tytułu opowiadania pozwoliły pisarzowi zaakcentować aksjologiczny wymiar utworu i tym samym ustalić relację z czytelnikiem, postulując swoiste „wzniesienie się” na inny poziom rozumienia. Inspiracje metodologiczne dla prezentowanych rozważań czerpiemy z refleksji Rolanda Barthesa, który wartościując słowo w dyskursie wskazuje na jego sensotwórczą funkcję.

Artykuł koncentruje się na analizie opowiadania Ludmiły Ulickiej „Alisa kupuje śmierć” w kontekście motywu nadziei. Nowy zbiór opowiadań rosyjskiej pisarki jest mocno przesiąknięty filozoficznymi pytaniami o człowiecze istnienie i nieistnienie. Bardzo aktualny motyw nadziei silnie wybrzmiewa w jednym z opowiadań z tego zbioru, o czym świadczy poniższy artykuł. W opowiadaniu „Alisa kupuje śmierć” Ulicka posługiwała się konwencjami typowymi dla jej twórczości. Głównymi bohaterami opowiadania są „mali ludzie”, ukazani w momencie przekraczania granicy życia i śmierci. Nasza analiza wykazała, że ​​motyw nadziei, często używany w literaturze, znalazł odzwierciedlenie również na wielu płaszczyznach w twórczości rosyjskiej pisarki. Główną siłą napędową opowiadania jest miłość w jej wielu przejawach, a nadchodząca śmierć daje nadzieję na nowe życie w sensie dosłownym i przenośnym, bardziej filozoficznym.

Mikita Franko, autor trzech powieści zakwalifikowanych przez krytyków jako queer-literatura dla młodych dorosłych, zadebiutował na rosyjskim rynku literackim w 2020 roku. Wychowany w Kazachstanie w rodzinie jednopłciowej, Franko jeszcze przed 24 lutego 2022 był krytykiem reżimu Władimira Putina; również po agresji Federacji Rosyjskiej na Ukrainę nie zaprzestał krytycznych komentarzy w mediach społecznościowych.

Powieści młodego pisarza poruszają problematykę poszukiwania własnej tożsamości i życia w nietolerancyjnym społeczeństwie. Przedstawione w utworach rodziny nietradycyjne (jednopłciowa, monoparentalna) borykają się z różnego rodzaju trudnościami, najbardziej dotkliwe odczuwanymi przez bohaterów w wieku dojrzewania. Franko odzwierciedla aktualne przemiany społeczne, pokazując alternatywne modele rodzin i zestawiając je z tradycyjnymi wzorcami.

Warto podkreślić, że sportretowane przez pisarza rodziny składają się przede wszystkim z mężczyzn, co zachęca do wnikliwego przyjrzenia się roli matki i jej znaczącej nieobecności w życiu bohaterów. W oparciu o tradycyjne wyobrażenia o macierzyństwie, a także prace antropologiczne i socjologiczne oraz badaczy queer-literatury, w niniejszym artykule podejmę próbę analizy obrazu matki w wymienionych wyżej powieściach. 

Autorki artykułu interesuje stosunek człowieka średniowiecza do różnych zjawisk astronomicznych, jego dążenie do scharakteryzowania tych zjawisk, wskazania ich związku z wydarzeniami historycznymi Republiki Nowogrodzkiej. Istotność badań naszego tematu polega na tym, że analiza opisów wróżb w literaturze średniowiecznej, w tym w kronikach, jest słabo zbadana przez historyków i mediewistów. Celem pracy jest odnalezienie, zbadanie i przeanalizowanie, na jakie wróżby zwracał uwagę średniowieczny człowiek, jak na nie reagował i jak zostały one zapisane w kronikach. W artykule zebrano i przeanalizowano fragmenty Kroniki Nowogrodu opisujące różne astralne wróżby. Niniejsze badanie podejmuje  problem wróżb astralnych zapisanych w Kronice Nowogrodzkiej, który do tej pory nie był podejmowany, ponieważ w tym zakresie nie przywiązywano większej wagi do historycznych zapisów.

W artykule podjęto próbę odpowiedzi na pytanie o sposób profilowania pojęcia rodzina w dyskursie religijnym. Podstawę materiałową stanowią teksty opublikowane w latach 2017−2020 w miesięczniku „Пензенский православный собеседник”. Kierując się założeniami definicji kognitywnej wyodrębniono aspekty i cechy eksponowane w profilu. Kluczowymi komponentami znaczenia rodziny postrzeganej z prawosławnej perspektywy są wiara, miłość, wychowanie młodego pokolenia oraz tradycja rozumiana jako kontynuacja i poszanowanie przeszłości, przy czym jej elementem konstytuującym, nadrzędnym wobec pozostałych, jest wiara, określająca istotę i trwanie rodziny.

Artykuł omawia specyfikę użycia epitetu wyrażonego przymiotnikiem „krutoy” w tekstach lirycznych poety pierwszej połowy XX wieku Pawła Nikołajewicza Wasiliewa. Jego twórczość wyróżnia się dynamiką i szczególną obrazowością. Dlatego też epitet „krutoy” z jego semantyką siły, ostrości, gwałtowności, stanowczości i surowości jest tak pożądany w poetyce Wasiliewa. Zwyczajowa semantyka zostanie przekształcona w dyskursie poetyckim i wzbogacona o dodatkowe znaczenia, związane z konwencjonalnym znaczeniem w różnym stopniu – od wyraźnego związku do odległego. W zależności od stopnia przekształcenia znaczeń konwencjonalnych można wyróżnić trzy typy epitetów: epitety zwyczajowe, okazjonalizmy semantyczne i metamorfozy semantyczne. Typowe dla poetyki Wasiliewa są przekształcenia epitetów wyrażanych słowem „krutoy”, zgodne z jego poglądami ideowymi i artystycznymi. Semantyczne okazjonalizmy i metamorfozy stanowią 84,54% użycia omawianych epitetów. Za pomocą okazjonalnych epitetów poeta tworzy niepowtarzalne makroobrazy i istotne dla jego poetyckiego światopoglądu symbole, na przykład symbol konia.

Do tej pory badacze języka rosyjskiego w Ameryce koncentrowali się na największych społecznościach wschodniosłowiańskich na północy i północnym wschodzie kraju. Od lat 90. wraz ze wzrostem metropolii Atlanty rozrasta się także diaspora rosyjskojęzyczna, w której zachodzą ciekawe procesy socjolingwistyczne związane z wyborem języka w określonych dziedzinach życia i przekazem języka mniejszości jako odziedziczonego młodszemu pokoleniu. W artykule przedstawiono wyniki pierwszego etapu badań nad rodzinną polityką językową słowiańskich imigrantów w Georgii na podstawie danych ilościowych i jakościowych związanych z samooceną znajomości języka angielskiego i rosyjskiego w zależności od sfery życia i typu sprawności językowej (czytanie, pisanie, mówienie, słuchanie), motywacją wyboru miejsca zamieszkania, charakterystykami społecznymi, składem etnicznym rodziny, uczestnictwem w życiu kulturalnym diaspory i in.

Artykuł analizuje kierunki rozwoju słownictwa języka rosyjskiego na początku XXI wieku, odzwierciedlone w słowniku neologizmów, który ilustruje zmiany w aksjologicznym obrazie językowym świata Rosjan, w szczególności obserwujemy intensywne przemyślenie znaczeń słów zawierających polityczne idiologemy lub mitologemy, poszerzenie zasobu słów i znaczeń o semantykę wartościującą w wyniku globalnych procesów żargonizacji, kryminalizacji, wulgaryzacji, falsyfikacji (werbalizacji nieprawdy), feminizacja, intensyfikacja, werbalizacja niewerbaliki, aktualizacja precedentnosti i kreatywności (aktywne modelowanie gry językowej).Słowa kluczowe: aksjologiczno-językowy obraz świata, procesy leksykalno-semantyczne, neologizacja, słownictwo i semantyka wartościująca, trendy rozwojowe.

Adaptacja E /ɜ:/ w utrwalonych pożyczkach w języku rosyjskim jest wynikiem interakcji między ortografią, fonologią i percepcją. Najczęstszy wariant adaptacyjny jest zatem motywowany wszystkimi trzema siłami, podczas gdy mniej powszechne substytuty są poparte tylko fonologią i percepcją lub w przypadku najrzadszych wyłącznie ortografią. Wzorzec ten pokazuje również, że wpływ pisowni jest raczej ograniczony, jeśli formy te nie są fonologicznie lub percepcyjnie bliskie fonemowi docelowemu. Co więcej, zarówno fonologia jak i fonetyka są w stanie przewidzieć najczęstsze wzorce substytucji E /ɜ:/. Jednak podczas gdy podejście fonologiczne tylko poprawnie określa najodpowiedniejsze substytuty, podejście fonetyczne pozwała przewidzieć częstotliwość ich występowania (przynajmniej w przypadku pożyczek online). Różnice między pożyczkami dokonywanymi w czasie rzeczywistym i utrwalonymi dobrze pokazują w jakim stopniu poszczególne czynniki wpływają na ostateczny kształt zapożyczeń, więc badania nad adaptacją takich słów powinny obejmować dogłębną analizę różnych czynników językowych oraz pozajęzykowych.

Profesjonalne nauczanie języka rosyjskiego jako obcego dla studentów międzynarodowych w ramach kształtowania umiejętności akademickich jako ważnego czynnika edukacji zawodowej jest dziś ważnym i trudnym zadaniem, ponieważ każda praca naukowa musi odzwierciedlać kompetencje akademickie studentów. Celem tego artykułu jest zbadanie i podsumowanie naukowych podejść do badania dyskursu akademickiego oraz rozważenie struktury i specyfiki gatunkowej dyskursu akademickiego. Proponowany przez autorów zestaw ćwiczeń przyczynia się do kształtowania umiejętności pisania tekstu naukowego. Wprowadzenie systemu ćwiczeń do praktyki nauczania studentów międzynarodowych z podstawowym poziomem znajomości języka rosyjskiego potwierdziło jego skuteczność, o czym świadczą pozytywne wyniki badań.

recenzja książki Jakub Walczak, Fonetyka rosyjska. Praktyczny przewodnik
po wymowie i intonacji z ćwiczeniami, PWN, Warszawa 2018, 149 s.

Recenzji poddano podręcznik do nauki języka rosyjskiego jako obcego Любимые советские фильмы на уроке РКИ: учебное пособие, wydany przez w Moskwie w 2022 roku. Autorka książki – dr Natallia Kabiak – jest doświadczonym lektorem języka rosyjskiego na Uniwersytecie w Melbourne (Australia). Podręcznik proponuje system zadań i ćwiczeń opartych na dziesięciu popularnych sowieckich filmach. Praca z podręcznikiem zakłada nie tylko rozwój kompetencji językowych i realioznawczych studentów, ale pozwala również na ćwiczenie umiejętności sprawdzanych na egzaminie TORFL (Test z języka rosyjskiego jako języka obcego). Dzięki kompleksowemu charakterowi proponowanych materiałów dydaktycznych uczący się doskonalą umiejętności słuchania, mówienia, pisania, ćwiczą także gramatykę i słownictwo. Podręcznik przeznaczony jest dla osób, które opanowały język rosyjski na poziomie zaawansowania B1 i wyższym i może być używany zarówno na zajęciach z nauczycielem, jak i stanowić materiały do samodzielnej nauki.

Noty