Językowe sposoby deprecjacji Ukrainy jako niezależnego państwa i jej delegitymizacji w dyskursie rosyjskiego radykalnego prawosławia
Abstrakt
Artykuł poświęcony jest językowym sposobom deprecjacji Ukrainy jako niezależnego państwa. Przeanalizowany materiał pozwala stwierdzić, że płaszczyzna językowa badanego dyskursu odzwierciedla kilka sposobów deprecjacji i delegitymizacji Ukrainy jako samodzielnego państwa. Obok mechanicznej wręcz zamiany nazwy Украина nazwą Малороссия, która jest pochodną prostego zaprzeczenia prawa Ukrainy do samodzielnej egzystencji pojawiają się takie jednostki, które wyrażają pewne charakterystyczne dla dyskursu imperialnego argumentacje: o braku rzeczywistej niezależności państwa (np. филиал, укрпроект), o nielegalności procedur wyłaniania jego władz (государственный переворот), ich nielegalnym, przemocowym charakterze (np. хунта, диктатура), o chaosie panującym na terytorium Ukrainy (мазепинская самостийность, самостихийность). Charakterystyczną cechą prawosławnej odmiany dyskursu imperialnego jest zaś choćby pośrednie odwoływanie się do średniowiecznej w istocie argumentacji religijnej poprzez wskazywanie na niechrześcijański charakter władz Ukrainy (безбожная власть, сатанинская хунта).
Słowa kluczowe
dyskurs; Ukraina; Rosja; język rosyjski; manipulacja
Bibliografia
“Dostizheniya ukrainskoy demonokratii… S sayta Poroshenko ischezla petitsiya o zaprete propagandy gomoseksualizma.” 12 september 2022.
Dubyagin, Yuriy P., Bronnikov A. G. (ed.). Tolkovyyslovar' ugolovnykh zhargonov. Moskva: Inter-OMNIS, 1991 [Дубягин, Юрий П., Бронников А. Г. (ed.). Толковый словарь уголовных жаргонов. Москва: Интер-ОМНИС, 1991].
Fasmer, Maks. Etimologicheskiy slovar' russkogo yazyka. t. I, Moskva: Progress, 1986 [Фасмер, Макс. Этимологический словарь русского языка. т. I, Москва: Прогресс, 1986].
Fasmer, Maks. Etimologicheskiy slovar' russkogo yazyka. t. II, Moskva: Progress, 1986 [Фасмер, Макс. Этимологический словарь русского языка. т. II, Москва: Прогресс, 1986].
Fasmer, Maks. Etimologicheskiy slovar' russkogo yazyka. t. III, Moskva: Progress, 1987 [Фасмер, Макс. Этимологический словарь русского языка. т. III, Москва: Прогресс, 1987].
Gorbunova, Lyudmila. “Kontsept „oligarkh”: opyt korpusnogo analiza.” 71–83. Studia Rossica Posnaniensia 2021, vol. XLVI, nr 1 [Горбунова, Людмила. “Концепт „олигарх”: опыт корпусного анализа.” 71–83. Studia Rossica Posnaniensia 2021, vol. XLVI, nr 1].
Hibel, Katarzyna. “Od „Małopolski Wschodniej” do „Ukrainy Zachodniej”. Geneza, rozwój oraz zakres funkcjonowania w języku polskim nazw geograficznych odnoszących się do „Galicji Wschodniej” w latach 1918–1939.” 475–510. Slavia Orientalis 2012, r. 61, nr 4.
Hrycak, Jarosław. Historia Ukrainy 1772–1999. Narodziny nowoczesnego narodu, przeł. K. Kotyńska. Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, 2000.
[“«Imya yemu Ioann»… Svyatoy Tsar' Ioann Groznyy.” 12 september 2022.
Jarzyńska, Katarzyna. “Ukraińska gra patriarchy Cyryla.” Komentarze Ośrodka Studiów Wschodnich 2014, nr 144. 22.09.2022.
Kas'yanova, Zinaida, Martiros'yan, Yekaterina. “Predlogi v sotsiokul'turnom prostranstve yazyka.” 220–226. Gumanitarnyye i yuridicheskiye issledovaniya 2019, no. 3 [Касьянова, Зинаида, Мартиросьян, Екатерина. „Предлоги в социокультурном пространстве языка.” 220–226. Гуманитарные и юридические исследования 2019, no. 3].
Kazakov, Andrey. “Koz'ya Morda. Satanizm i okkul'tizm stali ideologiyey·ukrainskikh natsbatov”, RIA Novosti. 16 september 2022. https://ria.ru/20220603/satanizm-1792956737.html [Казаков, Андрей. “Козья Морда. Сатанизм и оккультизм стали идеологией украинских нацбатов”, РИА Новости. 16.09.2022. https://ria.ru/20220603/satanizm-1792956737.html].
“Konstytutsiya Ukrayiny”. 12 september 2022.
Kryzhanivs’ka, Marichka. “Ukraina – eto ne zabitoye prigranich'ye: istoriki razvenchali mif ob okraine Rossiyskoy imperii.” 24 kanal. 16 september 2022.
Kuznetsov, Sergey A. (ed.). Bol’shoy tolkovyy slovar’ russkogo yazyka. Sankt-Peterburg: Norint, 2000 [Кузнецов, Сергей А. (ed.) Большой толковый словарь русского языка. СПб.: Норинт, 2000].
Łesiów, Michał. Ukraina wczoraj i dziś. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 1995.
“nezalezhnyy”. Vikislovar'. 15 september 2022. < https://ru.wiktionary.org/wiki/%D0%BD%D0%B5%D0%B7%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%BD%D1%8B%D0%B9> [“незалежный”. Викисловарь. 15.09.2022.
Opinia Rady Języka Polskiego w sprawie wyrażeń w Ukrainie / do Ukrainy i na Ukrainie / na Ukrainę. 12.09.2022.
Ozhegov, Sergey I., Shvedova, Nataliya Yu. (ed.). Tolkovyy slovar' russkogo yazyka. Moskva: «A TEMP», 2006 [Ожегов, Сергей И., Шведова, Наталия Ю. (ed.). Толковый словарь русского языка. Москва: «А ТЕМП», 2006].
Perfil'yeva, Nataliya P. “Kommunikativno-pragmaticheskiy potentsial predlogov.” 132–136. Vestnik Novosibirskogo gosudarstvennogo universiteta, Seriya: Istoriya. Filologiya 2012, t.11, vyp. 11 [Перфильева, Наталия П. “Коммуникативно-прагматический потенциал предлогов.” 132–136. Вестник Новосибирского государственного университета, Серия: История. Филология 2012, т. 11, вып. 11].
Pertsev, Andrey. “V Kremle podgotovili novuyu metodichku o tom, kak propaganda dolzhna rasskazyvat' o voyne. My yeye prochitali. «Spetsoperatsiyu» nuzhno sravnivat' s kreshcheniyem Rusi, a Putina — s Aleksandrom Nevskim.” Meduza. 09 september 2022. < https://meduza.io/feature/2022/08/01/v-kremle-podgotovili-novuyu-metodichku-o-tom-kak-propaganda-dolzhna-rasskazyvat-o-voyne-my-ee-prochitali> [Перцев, Андрей. “В Кремле подготовили новую методичку о том, как пропаганда должна рассказывать о войне. Мы ее прочитали «Спецоперацию» нужно сравнивать с крещением Руси, а Путина — с Александром Невским.” Meduza. 09.09.2022.
Pivtorak, Hryhoriy. Pokhodzhennya ukrayintsiv, rosiyan, bilorusiv ta yikhnikh mov: Mify i pravda pro tr’okh brativ slov'yans’kykh zi «spil’noyi kolysky». Kyyiv: Akademiya, 2001 [Півторак, Григорій. Походження українців, росіян, білорусів та їхніх мов: Міфи і правда про трьох братів слов'янських зі «спільної колиски». Ки́їв: Академія, 2001].
Putin, Vladimir. “Ob istoricheskom yedinstve russkikh i ukraintsev.” 12 september 2022.
Serczyk, Władysław A. Historia Ukrainy. Wrocław: Ossolineum, 1990.
Turgenev, Ivan. Rudin. Turgenev, Ivan. Sobraniye sochineniy v dvenadtsati tomakh, tom II, Moskva: Gosudarstvennoye izdatel'stvo khudozhestvennoy literatury, 1954: 7–138 [Тургенев, Иван. Рудин. Тургенев, Иван. Собрание сочинений в двенадцати томах, том II, Москва: Государственное издательство художественной литературы, 1954: 7¬–138].
Ushakov, Dmitriy N. (ed.). Tolkovyy slovar' sovremennogorusskogo yazyka. Moskva: Adelant, 2013 [Ушаков, Дмитрий Н. (ed.). Толковый словарь современного русского языка. Москва: Аделант, 2013].
Wasyłenko, Wołodymyr. “Przyczyna, charakter i cel zbrojnej agresji Rosji
przeciwko Ukrainie. ” 21–26. Pomiędzy. Polonistyczno-Ukrainoznawcze Studia Naukowe 2017, vol. 3.
Yermakova Ol'ga P., Zemskaya Yelena A., Rozina Raisa I. Slova, s kotorymi my vse vstrechalis'. Tolkovyy slovar' russkogo obshchego zhargona. Moskva: Azbukovnik, 1999 [Ермакова Ольга П., Земская Елена А., Розина Раиса И. Слова, с которыми мы все встречались. Толковый словарь русского общего жаргона. Москва: Азбуковник, 1999].
ŹRÓDŁA CYTATÓW
I. Polyakov, Georgiy. “Biometricheskiye dannnyye – klyuch dlya vzloma iperepodchineniya lichnosti tekhnikami chernoy magii.” 22 september 2022. [Поляков, Георгий. “Биометрические даннные – ключ для взлома и переподчинения личности техниками черной магии.” 22.09.2022.
II. “Kitay napadet Narossiyu... Pravoslavnyye startsy o Tret'yey mirovoy voyne.” 22 september 2022. [“Китай нападет на Россию... Православные старцы о Третьей мировой войне.” 22.09.2022.
III Ageyev, Boris. “Slomannyy magnit. Ukrainstvo kak dukhovnaya porcha russkogo mira...” 22 september 2022. [Агеев, Борис. “Сломанный магнит. Украинство как духовная порча русского мира...” 22.09.2022.
IV. Mironova, Tat'yana. “Russkiye, ukraintsy, belorusy: odin yazyk, odin rod, odna krov'.” 22 september 2022. [Миронова, Татьяна. “Русские, украинцы, белорусы: один язык, один род, одна кровь.” 22.09.2022.
V. Kalashnikov, Maksim. “Yesli eto – snova voyna.” 22 september 2022. [Калашников, Максим. “Если это – снова война.” 22.09.2022.
VI. Yaremenko, Nikolay. “Ugovor dorozhe zhizni.” 22 september 2022. [Яременко, Николай. “Уговор дороже жизни.” 22.09.2022.
VII. Bilyayev, Vladimir. “Mneniye i prognoz o budushchem Rossii i Ukrainy. Proyekt Savchenko – mogil'shchik ostatkov Ukrainy.” 22 september 2022. [Биляев, Владимир. “Мнение и прогноз о будущем России и Украины. Проект Савченко – могильщик остатков Украины.” 22.09.2022.
VIII. “Avtokefaliya – operatsiya Khabada!.” 22 september 2022. [“Автокефалия – операция Хабада!.” 22.09.2022.
IX. “Podgotovka obshchestvennogo mneniya k voyne...” 22 september 2022. [“Подготовка общественного мнения к войне...” 22.09.2022.
X. “Zhidofashisty nasazhdayut natsizm...” 22 september 2022. [“Жидофашисты насаждают нацизм...” 22.09.2022.
XI. Mirnyy, Aleksandr. “«...Ekh, malysh! Kak zhe mnogo...».” Pamyati Detey Donbassa posvyashchayetsya.” 22 september 2022. [Мирный, Александр. “«...Эх, малыш! Как же много...».” Памяти Детей Донбасса посвящается.” 22.09.2022.
XII. “Tikhushniki v zasade... Krymskiye arkhiyerei vtikhuyu podderzhivayut ukrofashistskikh karateley.” 22 september 2022. [“Тихушники в засаде... Крымские архиереи втихую поддерживают укрофашистских карателей.” 22.09.2022.
XIII. “Kak byl osvobozhden L'vov...” 22 september 2022. [“Как был освобожден Львов...” 22.09.2022.
XIV. Rasta, Pavel. “Mne stydno. Mnogostradal'nyy Donbass vo vlasti surkovskikh i akhmetovskikh klounov.” 22 september 2022. [Раста, Павел. “Мне стыдно. Многострадальный Донбасс во власти сурковских и ахметовских клоунов.” 22.09.2022.
XV. Ishchenko, Rostislav. “Oni nikogda ne budut russkimi... Oppozitsiya kiyevskoy khunte dazhe opasney samoy khunty.” 22 september 2022. [Ищенко, Ростислав. “Они никогда не будут русскими... Оппозиция киевской хунте даже опасней самой хунты.” 22.09.2022.
XVI. Trofimov, Oleg. “O satanizme Na Ukraine.” 22 september 2022. Трофимов, Олег. “О сатанизме на Украине.” 22.09.2022.
XVII. Druz', Igor'. “O “kriptobanderovtsakh” i “kriptochubaysakh”.” 22 september 2022. [Друзь, Игорь. “О “криптобандеровцах” и “крипточубайсах”.” 22.09.2022.
XVIII. Filimonov, V. “Diplomatiya s kiyevskoy khuntoy bezpolezna. Reshit' problemu mozhno tol'ko vooruzhennym putem.” 22 september 2022. [Филимонов, В. “Дипломатия с киевской хунтой безполезна. Решить проблему можно только вооруженным путем.” 22.09.2022.
XIX. Minakov, Stanislav. “Pobeda — ognennaya, svyataya, Bozhestvennaya.” 22 september 2022. [Минаков, Станислав. “Победа — огненная, святая, Божественная.” 22.09.2022.
XX. Zizaniy, Ivan. “Istoki ukrainskogo predatel'stva.” 22 september 2022. [Зизаний, Иван. “Истоки украинского предательства.” 22.09.2022.
XXI. Druz', Igor'. “O vstreche papy s patriarkhom, polu-unii ivolch'yem sobore.” 22 september 2022. [Друзь, Игорь. “О встрече папы с патриархом, полу-унии и волчьем соборе.” 22.09.2022.
XXII. Neukropnyy, Aleksandr. “Zapad reshilsya napast' na Rossiyu.” 22 september 2022. [Неукропный, Александр. “Запад решился напасть на Россию.” 22.09.2022.
XXIII. “Sud'ba Ukrainy v prorochestvakh prep. Lavrentiya Chernigovskogo i drugikh svyatykh.” 22 september 2022. [“Судьба Украины в пророчествах преп. Лаврентия Черниговского и других святых.” 22.09.2022.
XXIV. “Zhidovskiy bespredel. V Kiyeve storonnikam «Russkogo mira» poobeshchali 10 let zaklyucheniya.” 22 september 2022. [“Жидовский беспредел. В Киеве сторонникам «Русского мира» пообещали 10 лет заключения.” 22.09.2022.
XXV. “Poroshenko dal start terroru pravoslavnykh.” 22 september 2022. [“Порошенко дал старт террору православных.” 22.09.2022.
XXVI. Shargunov, Aleksandr. “Mir bez pravoslavnoy monarkhii. Konets blizok.” 22 september 2022. [Шаргунов, Александр. “Мир без православной монархии. Конец близок.” 22.09.2022.
XXVII. Chumakov, Vitaliy. “Im prisushcha nenavist' ko vsemu russkomu i k Rossii.” 22 september 2022. [Чумаков, Виталий. “Им присуща ненависть ко всему русскому и к России.” 22.09.2022.
XXVIII. “Krymskiy most stroitsya dlya khazarskogo kaganata.” 22 september 2022. [“Крымский мост строится для хазарского каганата.” 22.09.2022.
XXIX. “«Priletel 93-letniy Genri Kissindzher – i my opyat' ostanovili nastupleniye».” 22 september 2022. [“«Прилетел 93-летний Генри Киссинджер – и мы опять остановили наступление».” 22.09.2022.
ХХХ. “Kak unichtozhat zhidobanderovskiy Pravyy sektor.” 22 september 2022. [“Как уничтожат жидобандеровский Правый Сектор.” 22.09.2022.
XXXI. “Vatikan ukreplyayetsya na Ukraine.” 22 september 2022. [“Ватикан укрепляется на Украине.” 22.09.2022.
XXXII. “Obrashcheniye pravoslavnykh grazhdan Rossii k vysshim organam gosvlasti i tserkovnym iyerarkham s trebovaniyem navesti zakonnyy poryadok.” 22 september 2022. [“Обращение православных граждан России к высшим органам госвласти и церковным иерархам с требованием навести законный порядок.” 22.09.2022.
XXXIII. Samoylenko, Dmitriy. “Velikaya Pobeda zhivet v pamyati i sovesti naroda.” [Самойленко, Дмитрий. 22 september 2022. “Великая Победа живет в памяти и совести народа.” 22.09.2022.
XXXIV. Samoylenko, Dmitriy. “Podopytnyye deti banderovshchiny.” 22 september 2022. [Самойленко, Дмитрий. “Подопытные дети бандеровщины.” 22.09.2022.
XXXV. “Chto den' gryadushchiy nam gotovit.” 22 september 2022. [“Что день грядущий нам готовит.” 22.09.2022.
XXXVI. “Predatel'stvo russkogo pravoslaviya.” 22 september 2022. [“Предательство русского православия.” 22.09.2022.
XXXVII. “Gomoseksual'nyy terrorizm zakhlestnul planetu.” 22 september 2022. [“Гомосексуальный терроризм захлестнул планету.” 22.09.2022.
XXXVIII. “«Svyatyye» fashisty. Uniaty proslavili chetyrekh gitlerovskikh kholuyev.” 22 september 2022. [“«Святые» фашисты. Униаты прославили четырех гитлеровских холуев.” 22.09.2022.
XXXIX. Troitskiy, Vsevolod. “Ugasheniye istoricheskoy pamyati – orudiye smuty.” 22 september 2022. [Троицкий, Всеволод. “Угашение исторической памяти – орудие смуты.” 22.09.2022.
XL. Yeremenko, Nikolay. “Bezumnoye predatel'stvo Ukrainy.” 22 september 2022. [Еременко, Николай. “Безумное предательство Украины.” 22.09.2022.
Wydział Filologiczny Uniwersytetu Mikołaja Kopernika Polska
http://orcid.org/0000-0002-0822-8937
Zatrudniony w Katedrze Języków Słowiańskich Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, absolwent historii i filologii rosyjskiej, badacz pragmatyki tzw. nowomowy radzieckiej, tłumacz. Zainteresowania naukowe: manifestacje ideologii w dyskursie, relacje między dyskursem ideologicznym a kulturą, sposoby językowego oddziaływania na odbiorcę. Autor licznych prac poświęconych tzw. nowomowie, m.in. Rytualność i pragmatyzm sowieckiego dyskursu totalitarnego. O pragmatycznej zasadzie kompetencji nadawcy i nominacjach dotyczących Stalina ("Socjolingwistyka" 2012), Ojciec, wódz, nauczyciel. Nominacje językowe dotyczące Stalina w sowieckim dyskursie ideologicznym w okresie powojennym (Toruń 2016), Kultura – ideologia – metafora (Toruń 2018).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).