Ekoteologia rosyjskiego prawosławia według Tatiany Goriczewej
Abstrakt
Rozważania nad relacją człowiek–przyroda wykraczają poza obszar nauk przyrodniczych i społecznych. Wszystkie stworzenia mają równe prawo do istnienia. Zgodnie z prawosławną ekoteologią to Absolut powołał byty do istnienia i nadał im określone prawa. Celem artykułu jest analiza znaczenia środowiska naturalnego w prawosławiu na przykładzie twórczości rosyjskiej filozofki i teolożki Tatiany Goriczewej. Odwołując się m.in. do refleksji filozoficzno–teologicznej i hagiograficznej zawartych w pracach autorki Świętych zwierząt, omówiono status środowiska naturalnego w prawosławiu i jego roli w historii zbawienia oraz podjęto rozważania na temat biocentryzmu i antropocentryzmu chrześcijańskiego w prawosławiu.
Słowa kluczowe
ekologia, religioznawstwo, zooteologia, Goriczewa, posthumanizm; ecology, religious studies, zootheology, Goricheva, posthumanism; экология, религиоведение, зоотеология, Горичева, постгуманизм
Bibliografia
Bielik-Robson, Agata. “Nowa Humanistyka: w poszukiwaniu granic.” Teksty Drugie 2017, no. 1: 146–162.
Bohun, Michał. “Dostojewski. Nędza i wielkość kultury.” Fiodor Dostojewski i problemy kultury. Raźny, Anna (ed.). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2011. 11–23.
Bohun, Michał. “Obronić kulturę przed geniuszem. Filozofowie rosyjscy wobec nihilizmu Lwa Tołstoja.” Człowiek i Społeczeństwo 2013, vol. 35, no. 2: 407–425.
Borecka, Wiktorija. “Koncepcja stosunków Kościół–państwo we współczesnym nauczaniu Rosyjskiej Prawosławnej Cerkwi.” Między Rzymem a Nowosybirskiem. Księga jubileuszowa dedykowana ks. Marianowi Radwanowi SCJ. Wodzianowska, Iwona, and Łaszkiewicz, Hubert (eds.). Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2012. 421–426.
Bułgakow, Sergiusz. Światło wieczności. Medytacje i spekulacje. Transl. Chmielewski, Jacek. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2010.
Chałupniak, Radosław. Arcydzieła malarstwa w katechezie. Opole: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2013.
Dekert, Tomasz. Teoria rekapitulacji Ireneusza z Lyonu w świetle starożytnych koncepcji na temat Adama. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2007.
Dębowski, Jan. Przyroda w filozofii rosyjskiego prawosławia. Olsztyn: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 1998.
“Drogi prowadzące do Boga.” Katechizm Kościoła Katolickiego. Paragraphs 31–49
Fedorova, Vera. “Pokrov Presvyatoy Bogoroditsy – simvol materinskoy zashchity i Lyubvi.” 8 Nov. 2022 [Федорова, Вера. “Покров Пресвятой Богородицы – символ материнской защиты и Любви.” 8 Nov. 2022]
Fiodorow, Nikołaj, Filozofia wspólnego czynu. Transl. Wodziński, Cezary, and Milczarek, Michał. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2012.
Goricheva, Tat’yana. Blazhen izhe i skoty miluyet. Lyublyana: KUD Logos, 2010 [Горичева, Татьяна. Блажен иже и скоты милует. Любляна: KUD Logos, 2010].
Goricheva, Tat’yana. Govoryashchiye “Da”. Moskva: Ekologicheskaya palata Rossii, 2020 [Горичева, Татьяна. Говорящие „Да”. Москва: Экологическая палата России, 2020].
Goricheva, Tat’yana. O svyashchennom bezumii. Khristianstvo v sovremennom mire. Sankt-Peterburg: Aleteyya, 2015 [Горичева, Татьяна. О священном безумии. Христианство в современном мире. Санкт-Петербург: Алетейя, 2015].
Goriczewa, Tatiana. Święte zwierzęta. Transl. Ojcewicz, Grzegorz. Szczytno: Wydawnictwo “GregArt”, 2022.
Goriczewa, Tatiana. “Święte zwierzęta (fragmenty).” Transl. Nikitina, Ekaterina. Ed. Mitek‑Dziemba, Alina. Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies 2017, no. 3: 69–81.
Gorlachev, Valeriy, and Bernyukevich, Tat’yana. “Russkiy kosmizm kak yavleniye kul’tury.” Gumanitarnyy vektor 2012, no. 3 (31): 30–35 [Горлачев, Валерий, Бернюкевич, Татьяна. “Русский космизм как явление культуры.” Гуманитарный вектор 2012, № 3 (31): 30–35].
Gregorios, Paulos. The human presence. An Orthodox view of nature. Geneva: World Council of Churches, 1978.
Grzegorz z Nyssy. O stworzeniu człowieka. Transl. Przyszychowska, Marta. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2006.
Heidegger, Martin. “Twórczy krajobraz. Dlaczego pozostajemy na prowincji?” Transl. Wodziński, Cezary. Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria 1995, no. 4 (16): 203–205.
Karsavin, Lev. “Put’ pravoslaviya.” Sofiya. Problemy dukhovnoy kul’tury i religioznoy filosofii. Berdyayev, Nikolay (ed.). Berlin’’: Obelisk’’, 1923. 47–62 [Карсавин, Лев. “Путь православия.” Софiя. Проблемы духовной культуры и религиозной философии. Бердяев, Николай (ред.). Berlin: Wydawnictwo Обелискъ, 1923. 47–62].
Kotkiewicz, Aurelia. “Bowaryzm – nuda – melancholia. Uwagi o bohaterach XIX–wiecznej literatury rosyjskiej.” Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica 2018, no. 3 (49): 169–178.
Kroczak, Justyna. “Grzegorz Palamas wobec kontrowersji hezychastycznej.” Logos i Ethos 2012, no. 1 (32): 127–139.
Kucy, Aleksy. Biografia duchowa i antropologia chrześcijańska metropolity Antoniego Blooma (1914–2003). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2019.
Laszczak, Wanda. “W kręgu motywów mariologicznych Kuźminy‑Karawajewej (Matki Marii).” Rusycystyczne Studia Literaturoznawcze 2011, vol. 21: 61–69.
Lin, Dimitriy. “Chto takoye osvyashcheniye?” Pravmir.ru, 16 Nov. 2022 [Лин, Димитрий. “Что такое освящение?” Pravmir.ru. 16.11.2022]
Mal’tseva, Anna, and Zhdanova, Irina. “Ponyatiye ‘khristianskoy kul’tury’ v tvorchestve Ivana Il’ina.” Yevraziyskiy Soyuz Uchenykh 2019, vol. 65, no. 6: 67–69 [Мальцева, Анна, Жданова, Ирина. “Понятие ‘христианской культуры’ в творчестве Ивана Ильина.” Евразийский Союз Ученых 2019, т. 65, № 6: 67–69].
Niedek, Mikołaj. “Eko-filozofia a perspektywa ekologicznego konserwatyzmu.” Studia Ecologiae et Bioethicae 2021, vol.19, no. 1: 5–15.
Ostrowska, Antonina. Śmierć w doświadczeniu jednostki i społeczeństwa. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, 2005.
Parshin, Aleksey, “‘Bogoroditsa – mat’ syra zemlya…’ (o trekh lektsiyakh v moskovskoy dukhovnoy akademii).” Vestnik Pravoslavnogo Svyato-Tikhonovskogo gumanitarnogo universiteta. Seriya I: Bogosloviye. Filosofiya 2011, no. 5 (37): 71–82 [Паршин, Алексей. ““Богородица – мать сыра земля…” (о трех лекциях в московской духовной академии).” Вестник Православного Свято-Тихоновского гуманитарного университета. Серия I: Богословие. Философия 2011, № 5 (37): 71–82].
Polosina, Alla. “Russoizm L.N. Tolstogo.” Literaturovedcheskiy zhurnal 2011, no. 1: 67–76 [Полосина, Алла. “Руссоизм Л.Н. Толстого.” Литературоведческий журнал 2011, no. 1: 67–76].
Prepodobnyy Iustin (Popovich). Dogmatika Pravoslavnoy Tserkvi. Vol. 2: Bog v samom Sebe. Otnosheniye Boga k tvari [Преподобный Иустин (Попович), Догматика Православной Церкви. Т. 2: Бог в самом Себе. Отношение Бога к твари]
Radford Ruether, Rosemary. Gaia and God. An ecofeminist theology of earth healing. New Jork: HarperOne, 2017.
Rose, Nikolas. “The Politics of Life Itself.” Theory, Culture and Society 2001, no. 18 (6): 1–30.
Seremak, Jerzy. “Paradygmat zbawczej obecności wyzwolenia: imię Boga Ehjeh–Jhwh, „Jestem-On jest” (Wj 3,14-15 / Wj 34,6-7).” Studia Bobolanum 2018, vol. 29, no. 2: 141–161.
Stabryła, Wojciech. “‘[…] moc Najwyższego osłoni Cię’ (Łk 1,35). Maryja trwająca w Szekinie.” Salvatoris Mater 2008, no. 10 (2): 11–30.
Szoszyn, Rusłan. “Ateizm po komunizmie.” Rzeczpospolita, 27 Jan. 2016
Ulicka, Danuta. “Kryzysy – przełomy – przebudowy – zwroty.” Academia – Magazyn Polskiej Akademii Nauk 2022, no. 3 (71): 20–23.
Waczyński, Bogusław. “Sofiologia w rosyjskiej teologii prawosławnej.” Roczniki Teologii Ekumenicznej 2009, no. 1 (56): 197–226.
Woźniak, Anna. “Struktura i funkcje mikroświatów.” Principia 2004, no. 39: 189–204.
Yevdokimov, Pavel. “Tainstva.” 20 Feb. 2023 [Евдокимов, Павел. “Таинства.” 20.02.2023
Zamorska, Magdalena. “Z uważnością i troską: feministyczne studia nad roślinami.” Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2022, vol. 84, no. 1: 197–212.
Zen’kovskiy, Vasiliy. Istoriya russkoy filosofii. Moskva: Akademicheskiy proyekt–Raritet, 2001 [Зеньковский, Василий. История русской философии. Москва: Академический проект–Раритет, 2001].
Zlatopol’skaya, Alla. “Belosel’skiy-Belozerskiy, russkiy russoizm i apokrificheskiye sochineniya Zhan-Zhaka Russo v russkoy mysli.” Komparativistskiy analiz obshchechelovecheskogo i natsional’nogo v filosofii. Materialy konferentsii. Kolesnikov, Anatoliy (ed.). Sankt-Peterburg: Roza mira, 2006. 128–132 [Златопольская, Алла. “Белосельский-Белозерский, русский руссоизм и апокрифические сочинения Жан-Жака Руссо в русской мысли.” Компаративистский анализ общечеловеческого и национального в философии. Материалы конференции. Колесников, Анатолий (ред.). Санкт-Петербург: Роза мира, 2006. 128–132].
Zlatopol’skaya, Alla. “Vospriyatiye idey Zh.-Zh. Russo v sovetskoy i postsovetskoy Rossii v svete traditsiy russkoy obshchestvennoy mysli kontsa XIX – nachala XX veka.” Vestnik Russkoy khristianskoy gumanitarnoy akademii 2015, vol. 16, no. 4: 344–357 [Златопольская, Алла. “Восприятие идей Ж.-Ж. Руссо в советской и постсоветской России в свете традиций русской общественной мысли конца XIX – начала XX века.” Вестник Русской христианской гуманитарной академии 2015, т. 16, № 4: 344–357].
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0001-5480-0255
Magister teologii, doktorant na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Absolwent teologii (tytuł magistra uzyskał w 2016 roku), turystyki historycznej (tytuł licencjata uzyskał w 2017 roku) oraz filologii rosyjskiej(tytuł licencjata uzyskał w 2021 roku; wszystkie na Uniwersytecie Śląskim). Interesuje się myślą posthumanistyczną, animal studies, ekoteologią, a przede wszystkim zooteologią. Obecnie realizuje projekt Prawosławna teologia zwierząt w eseistyce Tatiany Goriczewej, finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki (PRELUDIUM BIS-2, 2020/39/O/HS2/02968), pod kierunkiem dr hab. Justyny Tymienieckiej-Suchanek, prof. UŚ.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
