Przegląd Rusycystyczny 2024 nr 1 całość

Przegląd Rusycystyczny 2024 nr 1 strona tytułowa

Przegląd Rusycystyczny 2024 nr 1 strona redakcyjna

Przegląd Rusycystyczny 2024 nr 1 spis treści

Rozważania nad relacją człowiek–przyroda wykraczają poza obszar nauk przyrodniczych i społecznych. Wszystkie stworzenia mają równe prawo do istnienia. Zgodnie z prawosławną ekoteologią to Absolut powołał byty do istnienia i nadał im określone prawa. Celem artykułu jest analiza znaczenia środowiska naturalnego w prawosławiu na przykładzie twórczości rosyjskiej filozofki i teolożki Tatiany Goriczewej. Odwołując się m.in. do refleksji filozoficzno–teologicznej i hagiograficznej zawartych w pracach autorki Świętych zwierząt, omówiono status środowiska naturalnego w prawosławiu i jego roli w historii zbawienia oraz podjęto rozważania na temat biocentryzmu i antropocentryzmu chrześcijańskiego w prawosławiu.

Artykuł poświęcono ustaleniu przynależności „Opadłych liści” W. Rozanowa do tekstów literackich. W artykule zdefiniowano kategorię artyzmu oraz wyszczególniono jej kryteria charakterystyczne dla wszystkich tekstów literackich. Posłużyły one jako podstawa do ustalenia, że dzieło Rozanowa nie należy do tekstów literackich, chociaż zawiera pewne ich cechy. Powyższe ustalenia potwierdzono, dodatkowo rozpatrując tekst Rozanowa przez pryzmat szeregu innych kryteriów, w tym kryteriów tekstualności Beaugrande`a i Dresslera. W tym celu poddano analizie środki językowe i stylistyczne, którymi posługiwał się Rozanow w swojej pracy. Przeprowadzona analiza potwierdziła oryginalność „Opadłych liści” Rozanowa.

W artykule omawiana jest książka Blokada Leningradu. Książka dla dzieci (2019) Grigorija Piernawskiego. Analizowana jest jej struktura, organizacja treści, brikolażowa forma oraz, co najważniejsze, zaproponowany przez autora sposób opowiadania o oblężeniu miasta. Z analizy wynika, że treść omawianej publikacji wpisuje się ściśle w ramy oficjalnego dyskursu rosyjskiej polityki historycznej, odnoszącego się do wielkiej wojny ojczyźnianej. Uwagi dotyczące książki powiązane zostały z zagadnieniami funkcjonowania pamięci zbiorowej, propagandy i postpropagandy.

Artykuł jest próbą zastosowania narzędzi psychologii analitycznej w badaniach współczesnej literatury rosyjskiej. Kontynuując studia nad prozą Wiktora Pielewina, przedstawione w numerze 1 (173) „Przeglądu Rusycystycznego” (2021), autor proponuje tym razem kompleksowe odczytanie czterech powieści z lat 2006-2013: Empire V, T., S.N.U.F.F. i Batman-Apollo. Z dzieł rosyjskiego postmodernisty wyłania się spójny i – jak się wydaje – profetyczny obraz stopniowego upadku kultury rosyjskiej, jako rezultatu przerwanego procesu indywiduacji. Ta kluczowa kategoria w koncepcji stworzonej przez C.G. Junga zostaje odniesiona do konkretnych postaci i grup przedstawionych w powieściach Pielewina, ale także do konkretnej rzeczywistości społecznej. Taką perspektywę uzasadnia postawa samego pisarza, który proces tworzenia powieściowych światów ujmuje w kategoriach wewnętrznych mechanizmów psychicznych, odwołujących się wprost do indywidualnej i – co szczególnie ważne – kolektywnej, tj. rosyjskiej nieświadomości zbiorowej.

Niniejszy artykuł poświęcony jest powieści  „Tekst” Dimitrija Glukhovsky’ego, w szczególności koncentruje się na jej interdyscyplinarnym odczytaniu. Jest to pewna próba zestawienia szacunkowych odczytań i sądów, które dotykają głównie intertekstualności powieści (paralele z Raskolnikowem), współczesnych realiów kraju i problemów ewolucji technicznej. Niniejsza analiza bada artystyczne wcielenie zespołu stresu pourazowego we współczesnej prozie, w „Tekście”, i przyczynia się do wzajemnych relacji między  literaturą  a humanistyką medyczną.

W artykule omówiono kilka dzieł Jewgienija Wodołazkina z ostatnich lat, w których można dostrzec zbieżność średniowiecznych technik i współczesnych nurtów literackich. Wszystkie łączy globalna oprawa retrotopii w rozumieniu Zygmunta Baumana, czyli: ucieczka w przeszłość, poszukiwanie granic Początku, poczucie jedności, tworzenie mitów. Na podstawie artykułu Literatura: przyszłość jest w przeszłości (2019) i powieści Justyfikacja wyspy (2020), studium tematu anachronizmów jako formy aberracji świadomości i myślenia retrospektywnego, charakterystycznego dla średniowiecza, jest przeprowadzane. Powieść Czagin (2022) bada postawy mitotwórcze związane z metodą retrospekcji, w ramach której dochodzi do zniekształcenia pamięci, restrukturyzacji świadomości oraz usprawiedliwienia błędów i upadku moralnego. Całkowicie wycofywane są z obiegu takie pojęcia i kategorie jak rzeczywistość, historia, pamięć, odpowiedzialność, czyn, skrucha. Na zakończenie można postulować paradoksalne unieważnienie zadeklarowanego na początku powieści Czagin tematu pamięci i zastąpienie go tematem zapomnienia i zniekształconej retrospekcji pamięci, symbolicznie reprezentowanej przez rzeki Letę i Eunoię.

Artykuł zatytułowany Między faktem a fikcją. Powieściowa twórczość Jewgienija Wodołazkina skupie się na dwóch utworach współczesnego rosyjskiego pisarza Jewgienija Wodołazkina (ur. 1964), które odbiły się największym echem w czeskim środowisku. Są to dwie powieści, Laur (2012) i Lotnik (2015), które zostały przetłumaczone na język czeski i są analizowane w artykułu z perspektywy gatunku literackiego. Badanie ma na celu określenie specyfiki gatunkowej i jednocześnie granicy gatunkowej badanych powieści, którą tworzą realia średniowieczne, cechy kronikarskie, cechy powieści biograficznej, hagiografii czy legendy (Laur) oraz wykorzystanie gatunku pamiętnika, umieszczenie wspomnień we wpisach pamiętnikarskich głównego bohatera czy pojawienie się realiów związanych z Petersburgiem (Lotnik). W badaniu zastosowano metodę analizy gatunkowej oraz metodę porównawczą.

Dorobek Grzegorza Kasdepke, niezwykle popularnego i lubianego przez młodszych czytelników pisarza polskiego, został doceniony również poza granicami kraju, czego wyrazem są tłumaczenia jego utworów na inne języki, w tym na język rosyjski. Celem badania w niniejszym artykule było sprawdzenie, na ile, wydawałoby się, niuansowa nietożsamość przekazu wpływa na odbiór czytelniczy. To, jak dzieci oceniają przekazy płynące z dwóch różnych tekstów, zostało ustalone na podstawie przeprowadzonych wśród 110 respondentów ankiet. Wyniki pozwoliły na ustalenie, że dla młodszego odbiorcy ma znaczenie długość tekstu, łatwość odbioru, szczegółowość przekazu oraz kształt językowy tekstu. Prawie wszyscy ankietowani wykazali wrażliwość na formę tytułu książki, niektórzy z nich umieli dostrzec – poza subiektywną oceną – warunki pozwalające na skuteczny obieg utworu.

Niniejszy artykuł stanowi kontynuację badań nad językiem Vesti-Kurantów – zabytków piśmiennictwa rosyjskiego należących do gatunku publicystyki. Badanie mające na celu wskazanie sposobów tłumaczenia stosowanych w Posolskim Prikazie przeprowadzono na materiale rzeczowników – nazw pospolitych i własnych (toponimów i antroponimów). Źródłami są teksty z lat 1671–1672 przełożone na język rosyjski z języka niemieckiego i niderlandzkiego.

Przedmiotem artykułu jest lingwistyczna analiza refleksji językowych w dwóch tomach wspomnień wybitnego rosyjskiego poety Afanasija Afanasjewicza Feta (1820-1892), opublikowanych w 1890 r. Refleksja językowa jest rozumiana jako fragment tekstu, którego treść bezpośrednio odnosi się do elementów systemu językowego, zachowań językowych lub tekstów uprzednich jako wytworów działalności językowej. Autor wyróżnia kilka typów refleksji językowych: nawiązania i reminiscencje tekstowe, charakterystyka językowa osób i zdarzeń, obserwacje językowe (leksykalne, pragmatyczne, fonetyczne i in.), opis twórczości słownej (poetyckiej), a także obserwacje interlingwalne. Charakter językowych refleksji Feta interpretowany jest z punktu widzenia światopoglądu i osobowości poety.

Streszczenie

Celem artykułu jest analiza sposobów metaforyzacji konceptu ZJAWISKO PRZYRODY charakteryzujące ZIMĘ w rosyjskim dyskursie poetyckim. Opis uwzględnia koncepty: ŚNIEG, ZAMIEĆ (ŚNIEŻYCA), MRÓZ, SZRON, LÓD, ZASPA ŚNIEŻNA, GRAD, ZIMA (CНЕГ, ВЬЮГА, ПУРГА, МЕТЕЛЬ, БУРАН, МОРОЗ, ИНЕЙ, ЛЁД, СУГРОБ, ГРАД, ЗИМА). Przedmiotem analizy jest dotychczas niebadana specyfika modelowania metaforycznych wzorców w tekstach poetyckich w ujęciu semantycznym i kognitywnym. Materiał empiryczny stanowią 172 wyrażenia metaforyczne (metafory konceptualne). Jako podstawę modelowania metaforycznego przyjęto domenę źródłową i w związku z tym zastosowano podział metafor konceptualnych na antropomorficzne, zoomorficzne, fitomorficzne, naturomorficzne i artefaktualne (przedmiotowe). Rezultatem rozważań jest wyróżnienie mono- i polimetafor zawierających inkorporacyjny i korelacyjny model metaforyczny (modele jedno- i różnotypowe binarne oraz tercjalne).

W każdym języku naturalnym istnieje pewna liczba jednostek leksykalnych, które nie mają odpowiedników w innych systemach językowych. W różnych językach istnieją takie jednostki leksykalne, które są ściśle związane z kulturą, historią, zwyczajami, doświadczeniem danego narodu i jego językowym obrazem świata. Jednostki te są szczególnie widoczne przy porównywaniu języków, tworzeniu dwujęzycznych i wielojęzycznych słowników frazeologicznych i objaśniających, nauczaniu języków obcych i pracy tłumaczeniowej. W niniejszym artykule autorzy, wykorzystując materiały dydaktyczne dotyczące języka rosyjskiego jako obcego, intuicję językową i dane korpusowe, zebrali, przeanalizowali i sklasyfikowali przykłady słów i wyrażeń , które ze względu na odmienne realia językowe nie mają odpowiednich korelatów komunikacyjnych w języku niemieckim i polskim. Spostrzeżenia autorów mogą być interesujące nie tylko dla badaczy i nauczycieli, ale także dla osób uczących się języków obcych.

Przegląd Rusycystyczny 2024 nr 1 NOTY