Osobliwości tłumaczenia wielowyrazowych czeskich oikonimów z przyimkiem “na” na język rosyjski (z wykorzystaniem korpusów lingwistycznych)
Abstrakt
OSOBLIWOŚCI TŁUMACZENIA WIELOWYRAZOWYCH CZESKICH OIKONIMÓW Z PRZYIMKIEM “NA” NA JĘZYK ROSYJSKI (Z WYKORZYSTANIEM KORPUSÓW LINGWISTYCZNYCH)
Przedmiotem naszych badań jest jeden z typów toponimów – oikonimy – nazwy osad/miast, które w każdym języku stanowią specyficzną grupę wyrazów charakteryzujących się ścisłym związkiem z historycznym, codziennym i kulturowym dziedzictwem narodu lub kraju. W języku czeskim oikonimy wielowyrazowe ze strukturami zawierającymi różne przyimki (nad, pod, u, v) stanowią produktywną i liczną grupę toponimów, podczas gdy w języku rosyjskim istnieje tylko jeden model oikonimów wielowyrazowych (на-реке – „na rzece“). Podążając za porównawczym aspektem analizy, na podstawie danych z jednojęzycznych korpusów Narodowego Korpusu Języka Czeskiego i Narodowego Korpusu Języka Rosyjskiego, określiliśmy częstotliwość użycia oikonimów wielowyrazowych z przyimkiem na w języku czeskim i rosyjskim. Następnie, na przykładach danych z równoległych korpusów dwujęzycznych InterCorp v15 i NKJR, zbadaliśmy rosyjskie tłumaczenia oikonimów Lysá nad Labem i Kamýk nad Vltavou z książki Osudy dobrého vojáka Švejka za světové války z przyimkiem na.
Słowa kluczowe
wielowyrazowe oikonimy z przyimkami, internet, Czeski Korpus Narodowy, Narodowy Korpus Języka Rosyjskiego, dane, częstotliwość, tłumaczenie, analiza, interpretacja
Bibliografia
Barandeyev, Andrey Vasil'yevich. Sovremennaya toponimika, Moskva: Nauka, 2009 [Барандеев, Андрей Васильевич. Современная топонимика, Москва: Наука, 2009].
Český národní korpus: cnk:syn2020, Příručka ČNK, https://wiki.korpus.cz/doku.php/cnk:syn2020
ČSÚ. Malý lexikon obcí České republiky – 2021,
https://www.czso.cz/csu/czso/maly-lexikon-obci-ceske-republiky-2021
Il'in Dmitriy Yur'yevich, Sidorova Yelena Gennad'yevna. Variativnost' yazykovoy normy pri funktsionirovanii toponimov: problemy i protivorechiya, Vestnik Sankt-Peterburgskogo universiteta. YAzyk i literatura, 17 (4), 2020 [Ильин Дмитрий Юрьевич, Сидорова Елена Геннадьевна. Вариативность языковой нормы при функционировании топонимов: проблемы и противоречия, Вестник Санкт-Петербургского университета. Язык и литература, 17 (4), 2020].
Lomonosov, Mikhail Vasil'yevich. Rossiyskaya grammatika, Polnoye sobraniye sochineniy, 1952, T. 7. § 238 [Ломоносов, Михаил Васильевич. Российская грамматика, Полное собрание сочинений, 1952, Т. 7. § 238].
Natsional'nyy korpus russkogo yazyka. Osnovnoy korpus, 2023 [Национальный корпус русского языка. Основной корпус, 2023] https://ruscorpora.ru/corpus/main?search=CgQyAggBMAE=
Olšák, Petr. Víceslovná oikonyma s předložkou v ruštině a češtině: studie na internetovém a korpusovém materiálu. Závěrečná práce. Brno: MU, 2023.
Opalková, Jarmila. Perevod toponimov i antroponimov v russko-ukrainsko-slovatskom plane, Brno: Opera Slavica, 13, 4, 2003 [Opalková, Jarmila. Перевод топонимов и антропонимов в русско-украинско-словацком плане, Opera Slavica, 13, 4, Brno 2003].
Pravila slitnogo, defisnogo i razdel'nogo napisaniya | Orfografiya [Правила слитного, дефисного и раздельного написания | Орфография (orfogrammka.ru)].
Rajnochová, Natálie, Runštuková, Naděžda, Vavřín, Martin, Zasina, Adrian Jan. Korpus InterCorp – ruština, verze 15. Ústav Českého národního korpusu FF UK http://www.korpus.cz
Soloukh, Sergey. Pokhozhdeniya bravogo soldata Shveyka: Kommentarii k russkomu perevodu romana Yaroslava Gasheka, Moskva: Vremya, 2015 [Солоух, Сергей. Похождения бравого солдата Швейка: Комментарии к русскому переводу романа Ярослава Гашека, Москва: Время, 2015].
Špačková, Stanislava. Rusko-česká ekvivalence propriálního lexika: vlastní jména v překladu, Brno: Masarykova univerzita, 2017.
Šrámek, Rudolf. Toponymické modely a toponymický systém, Slovo a slovesnost, 33, 4, 1972.
Sidorova, Yelena Gennad'yevna. Trudnosti kodifikatsii geograficheskikh nazvaniy v russkom yazyke (na primere slitno-defisnykh napisaniy), Elektronnyy nauchno-obrazovatel'nyy zhurnal VGSPU «Grani poznaniya»№ 6(40). Avgust 2015 [Сидорова Елена Геннадьевна. Трудности кодификации географических названий в русском языке (на примере слитно-дефисных написаний), Электронный научно-образовательный журнал ВГСПУ «Грани познания»№ 6(40). Август 2015] www.grani.vspu.ru
Yermolovich, Dmitriy Ivanovich. Imena sobstvennyye na styke yazykov i kul'tur, Moskva: R. Valent, 2001 [Ермолович, Дмитрий Иванович. Имена собственные на стыке языков и культур, Москва: Р. Валент, 2001] https://znamlit.ru/publication.php?id=6271
Pedagogická fakulta, Masarykova univerzita, Brno, Česká republika Czechia
PhDr. Doc. Педагогический факультет ун-та им. Масарика, Брно, Чехия. Доцент Кафедры русского языка и литературы. Научные исследования в области транслатологии; Научные исследования в области русской лексикологии, лексико-семантический анализ художественных текстов; Использование современных технологий на уроках русского языка как иностранного.
Uniwersytet Masaryka Czechia
https://orcid.org/0000-0003-1498-2060
Mgr. et Mgr., aссистент Кафедры русского языка и литературы. Специальность: переводчик с русского языка на чешский (магистратура, 2019 г.); преподаватель русского языка (магистратура 2020 г.). Научные интересы: теория перевода, перевод безэквивалентной лексики, стратификация и дифференциация русского и чешского языков, перевод нелитературной лексики, преподавание РКИ, использование современных технологий на уроках РКИ.
Uniwersytet Masaryka Czechia
Bc. Студент Кафедры русского языка и литературы и Кафедры географии. Научные интересы: географические названия, возможности их использования и перевода в текстах и на картах мира.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
