Sołżenicyn wobec Ukrainy: Od łagrowego braterstwa do roszczeń terytorialnych i „antymajdanu” ostatnich lat życia

Grzegorz Władysław Przebinda

doi:10.31261/pr.17155

Opublikowane: 2024-04-19

Nr 2 (186) (2024)

Sołżenicyn wobec Ukrainy

Grzegorz Władysław Przebinda

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.31261/pr.17155

Od łagrowego braterstwa do roszczeń terytorialnych i „antymajdanu” ostatnich lat życia

Abstrakt

Artykuł traktuje o fundamentalnej ewolucji poglądów wielkiego rosyjskiego pisarza Aleksandra Sołżenicyna (1918–2008) w „kwestii ukraińskiej” – od łagrowego braterstwa, zarysowanego przede wszystkim w Archipelagu Gułag (1973–1975), aż do gniewnych filipik przeciwko tzw. „leninowskim granicom” nowej Republiki Ukraińskiej, ogłaszanych przez Sołżenicyna w trybie narastającym po 1991 roku. Z tego punktu widzenia zostały przeanalizowane w artykule tak różne utwory Sołżenicyna, jak wspominany już Archipelag Gułag, Jak odbudować Rosję? (1990), Rosja w zapaści (1998), a także jego ustne wypowiedzi, ogłaszane w latach 1992–2008 wobec prasy i telewizji rosyjskiej. Najbardziej paradoksalny wydaje się fakt, iż Sołżenicyn w 2005 roku uznał Rewolucję Pomarańczową w Kijowie – całkowicie notabene w zgodzie z prezydentem Putinem – za wielkie zagrożenie także i dla Rosji. Pisarz traktował bowiem owe wydarzenia w stolicy Ukrainy – nie mając ku temu żadnych racjonalnych podstaw – za powtórkę niegdysiejszej rosyjskiej rewolucji lutowej 1917 roku, którą z kolei przedstawił w sposób ze wszech miar potępiający w wielotomowej epopei historycznej Czerwone Koło (1971–2005).

Słowa kluczowe:

Sołżenicyn wobec Ukrainy, od łagrowego braterstwa do roszczeń terytorialnych lat ostatnich, „anytymajdan” późnego Sołżenicyna, Sołżenicyn a Putin

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Przebinda, G. W. (2024). Sołżenicyn wobec Ukrainy: Od łagrowego braterstwa do roszczeń terytorialnych i „antymajdanu” ostatnich lat życia. Przegląd Rusycystyczny, (2 (186), 7–40. https://doi.org/10.31261/pr.17155

Cited by / Share

Bibliografia

“Aleksandr Solzhenitsyn: S Ukrainoy budet chrezvychayno bol’no. Kak sbyvayutsya prorochestva po ukrainskomu voprosu, avtora “‘Krasnogo kolesa’”. Rossiyskaya gazeta, 16 maya 2014, no 109 (6381) [“Александр Солженицын: С Украиной будет чрезвычайно больно. Как сбываются пророчества по украинскому вопросу автора «Красного колеса»”. Российская газета, 16 мая 2014, no 109 (6381)].
“Polnyy tekst interv’yu Solzhenitsyna RTR (5 iyunya 2005)” [Полный текст интервью Солженицына РТР (5 июня 2005)] <https://solzhenicyn.livejournal.com/1007.html?>.
“S.J.Res. 111 (86th): Joint resolution providing for the designation of the third week of July as “Captive Nations” Week” <https://www.govtrack.us/congress/bills/86/sjres111/text>.
“Sevastopol’”. Entsyklopediya istoriyi Ukrayiny, t . 9: Pryl–S. Kyyiv: Naukova dumka, 2012 [“Севастополь”. Енциклопедія історії України, t. 9: Прил–С. Київ: Наукова думка, 2012].
“Ukaz Prezidiuma Verkhovnogo Soveta O Peredachekrymskoy oblasti iz sostava RSFSR v sostav USSR” [“Указ Президиума Верховного Совета О передаче Крымской области из состава РСФСР в состав УССР”] <http://fototelegraf.ru/wp-content/uploads/2014/03/ukaz.jpg> .
“Vystupleniye Prezidenta Ukrainy Leonida Kuchmy na prezentatsii knigi "Ukraina - ne Rossiya" v Moskve”, 03.09.2003 [Выступление Президента Украины Леонида Кучмы на презентации книги "Украина - не Россия" в Москве, 03.09.2003] <https://supol.narod.ru/archive/books/cuchma.htm>.
„Ukrainskiye ‘demokraty’ vystupili protiv Aleksandra Solzhenitsyna. Zhurnal „Kommersant”' Vlast’”, 24.09.1990 [Украинские „демократы” выступили против Александра Солженицына. Журнал „Коммерсантъ Власть”, 24.09.1990] <https://www.kommersant.ru/doc/266609?ysclid=lscwtccioh176603148>.
Dokumenty ob osvoboditelnoy voyne ukrainskogo naroda 1648–1654. Kiyev: Naukova Dumka, 1965 [Документы об освободителной войне украинского народа 1648–1654. Киев: Наукова Думка, 1965].
Hrycak, Jarosław. Ukraina. Wyrwać się z przeszłości. Przeł. Kotyńska Katarzyna, Majewska-Grabowska, Joanna, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2023.
Kuchma, Leonid. Ukraina – ne Rossiya. Moskva: Vremya [Кучма, Леонид. Украина – не Россия, Москва: Время, 2003].
Mediamera.“Putin: “Krusheniye Sovet·skogo Soyuza bylo krupneyshey geopoliticheskoy katastrofoy veka” (2005)” [МедиаМера. “Путин: Крушение Советского Союза было крупнейшей геополитической катастрофой века (2005)”] <https://www.youtube.com/watch?v=hcpINU5zxFU&t=7s>.
Obshchestvo Memorial. Kruglyy stol iz tsikla Paralleli: Dissidenty i Imperiya [Общество Мемориал. Круглый стол из цикла Параллели: Диссиденты и Империя] <https://www.youtube.com/watch?v=CERi4NUCElk>.
Plokhy, Serhii. The Gates of Europe. A History of Ukraine. New York: Basic Books, 2017.
Soljénitsyne, Alexandre. Comment réaménager notre Russie? Reflexions dans la mesure de mes forces. Trad. du russe Johannet, Geneviève et Johannet José. Paris: Fayard, 1990.
Sołżenicyn, Aleksander. Archipelag GUŁag 1918–1956. Próba analizy literackiej. T. 1–3. Przeł. Kaniowski, Michał [Pomianowski, Jerzy]. Paryż: Instytut Literacki, 1974–1978.
Sołżenicyn, Aleksander. Archipelag GUŁag 1918–1956. Próba dochodzenia literackiego. T. 1–3. Autoryzowany przekład z języka rosyjskiego Pomianowski, Jerzy (Kaniowski, Michał). Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2010.
Sołżenicyn, Aleksander. Rosja w zapaści. Przeł. z rosyjskiego Zychowicz, Juliusz. Warszawa: Politeja 1999.
Sołżenicyn, Aleksander. “List do przywódców Związku Radzieckiego”. Aneks 1974, nr 7–8.
Solzhenitsyn, Aleksandr. Rebuilding Russia. Reflections and Tentative Proposals. Transl. and annotated Klimoff, Alexis. New York: Farrar, Straus and Giroux, 1991.
Solzhenitsyn, Aleksandr Isayevich. “Kak nam obustroit’ Rossiyu. Posil’nyye soobrazheniya”. Komsomol’skaya pravda. Spetsial’nyy vypusk. Broshyura v gazete. Moskva, 18 sentyabrya 1990 [Солженицын, Александр Исаевич. “Как нам обустроить Россию. Посильные соображения”. Комсомольская правда. Специальный выпуск. Брошюра в газете. Москва, 18 сентября 1990].
Solzhenitsyn, Aleksandr. “25 millionov «nezhelatel’nykh inostrantsev»”. Iz interv’yu dlya zhurnala «Forbes», Kavendish, 16 aprelya 1994. Solzhenitsyn, Aleksandr. Rossiya. Zapad. Ukraina. Sost. Solzhenitsyna, Nataliya. Moskva: Kolibri, Azbuka-Attikus [Солженицын, Александр. “25 миллионов «нежелательных иностранцев»”. Из интервью для журнала «Forbes», Кавендиш, 16 апреля 1994. Солженицын, Александр. Россия. Запад. Украина. Сост. Солженицына, Наталия. Москва: КоЛибри, Азбука-Аттикус, 2018].
Solzhenitsyn, Aleksandr. “Konferentsii po russko-ukrainskim otnosheniyam”. Solzhenitsyn, Aleksandr. Sobraniye sochneniy. T. 10: Publitsistika. Obshchestvennyye zayavleniya, interv’yu, presskonferentsii, Vermont – Parizh: YMCA-Press, 1983 [Солженицын, Александр.“Конференции по русско-украинским отношениям”. Солженицын, Александр. Собрание сочинений. T. 10: Публицистика. Общественные заявления, интервью, прессконференции. Вермонт – Париж: YMCA-Press, 1983].
Solzhenitsyn, Aleksandr. “Otvet Svyatoslavu Karavanskomu”, 27 oktyabrya 1990. Solzhenitsyn, Aleksandr. Rossiya. Zapad. Ukraina. Sost. Solzhenitsyna, Nataliya. Moskva: Kolibri, Azbuka-Attikus [Солженицын, Александр. “Ответ Святославу Караванскому”, 27 октября 1990. Солженицын, Александр. Россия. Запад. Украина. Сост. Солженицына, Наталия. Москва: КоЛибри, Азбука-Аттикус, 2018].
Solzhenitsyn, Aleksandr. “Poslaniye (K referendumu na Ukraine)”, 7 oktyabrya 1991. Solzhenitsyn, Aleksandr. Rossiya. Zapad. Ukraina. Sost. Solzhenitsyna, Nataliya. Moskva: Kolibri, Azbuka-Attikus [Солженицын, Александр. “Послание (К референдуму на Украине)”, 7 октября 1991. Солженицын, Александр. Россия. Запад. Украина. Сост. Солженицына, Наталия. Москва: КоЛибри, Азбука-Аттикус, 2018].
Solzhenitsyn, Aleksandr. “Postoyannaya gorech’ i bol’”. Iz interv’yu dlya yezhenedel’nika «Moskovskiye novosti». Aprel’ 2006. Solzhenitsyn, Aleksandr. Rossiya. Zapad. Ukraina. Sost. Solzhenitsyna, Nataliya. Moskva: Kolibri, Azbuka-Attikus, 2018 [Солженицын, Александр. “Постоянная горечь и боль”. Из интервью для еженедельника «Московские новости», Апрель 2006. Солженицын, Александр. Россия. Запад. Украина. Сост. Солженицына, Наталия. Москва: КоЛибри, Азбука-Аттикус, 2018].
Solzhenitsyn, Aleksandr. “Russkiy vopros k kontsu XX veka”. Novyy mir 1994, no 7 [Солженицын, Александр. “Русский вопрос к концу ХХ века”. Новый мир 1994, no 7].
Solzhenitsyn, Aleksandr. “Ugodilo zërnyshko promezh dvukh zhernovov. Ocherki izgnaniya”. Chast’ pervaya (1974–1978). Prodolzheniye. Novyy mir no 11 [Солженицын, Александр. “Угодило зёрнышко промеж двух жерновов. Очерки изгнания”. Часть первая (1974–1978). Продолжение. Новый мир 1998, no 11].
Solzhenitsyn, Aleksandr. Arkhipelag Gulag 1918–1956. Opyt khudozhestvennogo issledovaniya. T. 1–3. Paris: YMCA-Press 1973–1975 [Солженицын, Александр. Архипелаг Гулаг 1918–1956. Опыт художественного исследования. T. 1–3. Paris: YMCA-Press 1973–1975].
Solzhenitsyn, Aleksandr. Arkhipelag Gulag 1918–1956. Opyt khudozhestvennogo issledovaniya. T. 1–3. Solzhenitsyn, Aleksandr. Sobraniye sochneniy. T. 5–7, Vermont – Paris: YMCA-Press 1980 [Солженицын, Александр. Архипелаг Гулаг 1918–1956. Опыт художественного исследования. T. 1–3. Солженицын, Александр. Собрание сочинений. T. 5–7. Вермонт: Париж: YMCA-Press 1980].
Solzhenitsyn, Aleksandr. “Paskhal’noye obrashcheniye k kanadskim ukraintsam”, 3 maya 1976. Solzhenitsyn, Aleksandr. Sobraniye sochineniy. t. 10: Publitsistika. Obshchestvennyye zayavleniya, interv’yu, presskonferentsii. Vermont – Parizh: YMCA Press, 1983 [Солженицын, Александр. “Пасхальное обращение к канадским украинцам”, 3 мая 1976. Солженицын, Александр. Собрание сочинений. t. 10: Публицистика. Общественные заявления, интервью, прессконференции, Вермонт: Париж: YMCA-Press, 1983].
Solzhenitsyn, Aleksandr. Pis’mo vozhdyam Sovetskogo Soyuza. Parizh: YMCA-Press, 1978 [Солженицын, Александр. Письмо вождям Советского Союза. Париж: YMCA-Press, 1978].
Sacharow, Andriej. Mój kraj i świat. Przeł. z języka rosyjskiego Kaniowski, Michał [Pomianowski, Jerzy]. Posłowie: Kołakowski, Leszek. Paryż: Instytut Literacki, 1975
Solzhenitsyn, Aleksandr. Publitsistika v trekh tomakh. Yaroslavl’: Verkhne-Volzhskoye Knizhnoye Izdatel’stvo [Солженицын, Александр. Публицистика в трех томах. Ярославль: Верхне-Волжское Книжное Издательство, 1995–1997].
Solzhenitsyn, Aleksandr. Rossiya. Zapad. Ukraina. Sost. Solzhenitsyna, Nataliya. Moskva: Kolibri, Azbuka-Attikus [Солженицын, Александр. Россия. Запад. Украина. Сост. Солженицына, Наталия. Москва: КоЛибри, Азбука-Аттикус, 2018].
Solzhenitsyn, Aleksandr. “Maloimperskoye myshleniye”. Iz interv’yu so Stanislavom Govorukhinym dlya telekanala «Ostankino», Kavendish, 28 aprelya 1992. Solzhenitsyn, Aleksandr. Rossiya. Zapad. Ukraina. Sost. Solzhenitsyna, Nataliya. Moskva: Kolibri, Azbuka-Attikus [Солженицын, Александр. “Малоимперское мышление”. Из интервью со Станиславом Говорухиным для телеканала «Останкино», Кавендиш, 28 апреля 1992. Солженицын, Александр. Россия. Запад. Украина. Сост. Солженицына, Наталия. Москва: КоЛибри, Азбука-Аттикус, 2018].
Solzhenitsyn, Aleksandr. S Ukrainoy budet chrezvychayno bol’no. Sost. Solzhenitsyna, Nataliya. Moskva: Izdatel’stvo AST, 2022 [Солженицын, Александр. С Украиной будет чрезвычайно больно. Сост. Солженицына, Наталия. Москва: Издательство АСТ, 2022].
Vossoyedineniye Ukrainy s Rossiyey. Dokumenty i materialy v trekh tomakh. Moskva: Izdatel’stvo Akademii Nauk SSSR, 1953 [Воссоединение Украины с Россией. Документы и материалы в трех томах. Москва: Издательство Академии Наук СССР, 1953].
Solzhenitsyn, Aleksandr. Rossiya v obvale. Moskva: Russkiy put’, 1998 [Солженицын, Александр. Россия в обвале. Москва: Русский путь, 1998]. Google Scholar

Grzegorz Władysław Przebinda

gregp6@gmail.com
https://orcid.org/0000-0001-9581-0214

Afiliacja:

Uniwersytet Jagielloński Polska

Biogram

Filolog rusycysta i historyk idei, wieloletni dyrektor instytutu Filologii Wschodniosłowiańskiej UJ, od 2005 kierownik Katedry Kultury Słowian Wschodnich UJ. W latach 2012–2020 rektor Karpackiej Państwowej Uczelni im. Stanisława Pigonia w Krośnie. Redaktor naczelny rocznika „Studia Pigoniana”. Autor ponad 350 publikacji, w tym dziewięciu książek na temat kultury i historii Rosji, Ukrainy i Białorusi. W 1991 uhonorowany Nagrodą Polcul za „współpracę polsko-rosyjską w walce o demokrację”. Ostatnia książka — Между Краковом, Римом и Москвой. Русская идея в новой Польше (Moskwa 2013). W 2016 wraz z żoną Leokadią Anną i synem Igorem opublikował przekład Mistrza i Małgorzaty z filologicznym komentarzem. Ostatnio współredagował — wraz z Bartoszem Gołąbkiem i Wojciechem Gruchałą — zbiorową monografię Gustaw Herling-Grudziński. Między Wschodem a Zachodem (Krosno 2020).

Nr 2 (186) (2024)
Opublikowane: 2024-04-22

ISSN: 0137-298X

Wydawca

Polskie Towarzystwo Rusycystyczne oraz Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego

Prześlij tekst

Sołżenicyn wobec Ukrainy

Od łagrowego braterstwa do roszczeń terytorialnych i „antymajdanu” ostatnich lat życia

Abstrakt

Słowa kluczowe:

Grzegorz Władysław Przebinda

Informacje