Wielka Wojna Ojczyźniana w rosyjskim podręczniku historii a Przeklęci i zabici Wiktora Astafiewa


Abstrakt

Artykuł porusza problem wprowadzenia do szkół rosyjskich nowej ujednoliconej ideologicznie serii podręczników historii, przede wszystkim zaś podręczników do historii Rosji dla klasy 10 oraz 11 autorstwa Anatolija Torkunowa i Władimira Miedinskiego. Zawarte w podręczniku treści dotyczące wydarzeń Wielkiej Wojny Ojczyźnianej, zostały skonfrontowane z obrazem wojny w wybitnej epopei Wiktora Astafiewa Przeklęci i zabici, która znalazła się w spisie rekomendowanych w podręczniku lektur. Przeprowadzona analiza dowodzi, że w warunkach restauracji w Rosji systemu imperialnego i totalitarnego literatura rosyjska w jej najlepszych dokonaniach, a do takich należy dzieło Astafiewa, którego 100 rocznica urodzin przypada w 2024 roku. pozostaje świadectwem prawdy o złu, jakie niesie jakakolwiek wojna.


Słowa kluczowe

historia Rosji, podręcznik, Wiktor Astafiew, Przeklęci i zabici, wojna, literatura rosyjska, ideologia, falsyfikacja

Amosova, Inga, Andreev, Igor, Fedorov, Ivan, Istorija Rossii XVI – konec XVII veka, 7 klass Prosveshhenie, Moskva 2017. [Амосова И.; Андреев И.; Федоров И., История России XVI – конец XVII века, 7 класс Просвещение, Москва 2017].
Andreev, Igor, Ljashenko, Leonid, Artasov, Igor, Fedorov, Ivan, Amosova Inga, Istorija Rossii. Konec XVII-XVIII vek, 8 klass, Prosveshhenie, Moskva 2017. [Андреев И., Ляшенко Л., Артасов И., Федоров И., Амосова И., История России. Конец XVII-XVIII век, 8 класс, Просвещение, Москва 2017].
Astaf'ev, Viktor. Prokljaty i ubity, v kn.: Sobranie sochinenij v pjatnadcati tomah. Tom desjatyj. Krasnojarsk: Ofset, 1997 [В. Астафьев, Прокляты и убиты, в кн.: того же, Собрание сочинений в пятнадцати томах. Том десятый, Офсет, Красноярск 1997].
Astaf'ev, Viktor, Sobranie sochinenij v pjatnadcati tomah. Tom chetyrnadcatyj. Pis'ma 1961-1989, Ofset, Krasnojarsk 1998. [В. Астафьев, Собрание сочинений в пятнадцати томах. Том четырнадцатый. Письма 1961-1989, Офсет, Красноярск 1998]
Bitva za Dnepr [Битва за Днепр, https://may9.ru/history/articles/bitva_za_dnepr/]
Chepalov, Rodion, Edinyj uchebnik: pljusy i minusy, Academica.ru [Р. Чепалов, Единый учебник: плюсы и минусы, [https://academica.ru/stati/stati-o-pervom-vysshem-obrazovanii-i-magistrature/770067-edinyj-uchebnik-pljusy-i-minusy/].
Danilevskij, Igor, Jurasov, Mikhail, Andreev, Igor, Istorija Rossii s drevnejshih vremen do nachala XVI veka. 6 klass, Prosveshhenie, Moskva 2017. [Данилевский И. Н., Юрасов М. К., Андреев И. Л., История России с древнейших времен до начала XVI века. 6 класс, Просвещение, Москва 2017].
Danilov, Aleksandr, Torkunov, Anatolij, Hlevnjuk, Oleg, Istorija Rossii. 1946 g. – nachalo XXI v. 11 klass, ch. 1, 2, «Prosveshhenie», Moskva 2022. [Данилов А. А., Торкунов А. В., Хлевнюк О. В., История России. 1946 г. – начало XXI в. 11 класс, ч. 1, 2, «Просвещение», Москва 2022].
Dar slova. Viktor Petrovich Astaf'ev. Biobibliograficheskij ukazatel'. Stat'i, Izdatel' Sapronov, Irkutsk 2009. [Дар слова. Виктор Петрович Астафьев. Биобиблиографический указатель. Статьи, Издатель Сапронов, Иркутск 2009].
Etkind Alexander, Internal Colonization. Russia’s Imperial Experience, Cambridge: Polity 2011
Gołąbek, Bartosz. Anatomia „Runetu” Rosyjskojęzyczny Internet jako extra territorium byłego ZSRR, Krosno: PWSZ, 2014.
Gorinov, Mikhail. Danilov, Aleksandr, Morukov Mikhail, Istorija Rossii 10 klass, ch, 1, 2, Prosveshhenie, Moskva 2021. [М. Горинов. А. Данилов, М. Моруков, История России 10 класс, ч, 1, 2, Просвещение, Москва 2021].
Il'inyh, Svetlana. Internet kak istochnik informacii: vzgljad cherez prizmu doverija. [С. Ильиных, Интернет как источник информации: взгляд через призму доверия. ].
Izvestnomu rossijskomu pisatelju Viktoru Astaf'evu otkazano v personal'noj pensii, [Известному российскому писателю Виктору Астафьеву отказано в персональной пенсии, https://www.svoboda.org/a/24123351.html]
Kakim byt' uchebniku istorii?, «Neva» 2013, № 10. [Каким быть учебнику истории?, «Нева», nr 10/2013. [https://magazines.gorky.media/neva/2013/10/kakim-byt-uchebniku-istorii.html].
Karpjuk, Il'ja. Odna na vseh, 24 aprelja 2013. Polit.ru. [И. Карпюк, Одна на всех, 24 апреля 2013, Polit.ru. https://webcitation.org/6GiUH96aM?url=https://polit.ru/article/2013/04/24/history/].
Ljashenko, Leonid., Simonova, Elena, Volobuev, Oleg, Istorija Rossii XIX - nachalo XX veka. 9 klacc, Prosveshhenie/Drofa, Moskva 2021. [Ляшенко Л., Симонова Е., Волобуев О., История России XIX - начало XX века. 9 клаcc, Просвещение/Дрофа, Москва 2021].
Medinskij, Vladimir, Torkunov, Anatolij, Istorija Rossii 1914-1945. 10 klass. Bazovyj uroven', Prosveshhenie, Moskva 2023. [В. Мединский, А. Торкунов, История России 1914-1945. 10 класс. Базовый уровень, Просвещение, Москва 2023].
Medinskij, Vladimir, Chubar'jan, Aleksandr, Vseobshhaja istorija 1914-1945. 10 klass. Bazovyj uroven', Prosveshhenie, Moskva 2023. [В. Мединский, А. Чубарьян, Всеобщая история 1914-1945. 10 класс. Базовый уровень, Просвещение, Москва 2023].
Medinskij, Vladimir, Torkunov, Anatolij, Istorija Rossii 1945 – nachalo HHI veka. 11 klass. Bazovyj kurs, Prosveshhenie, Moskva 2023 [В. Мединский, А. Торкунов, История России 1945 – начало ХХI века. 11 класс. Базовый курс, Просвещение, Москва 2023].
Medinskij, Vladimir, Chubar'jan, Aleksandr, Vseobshhaja istorija 1945 – nachalo HHI veka, Prosveshhenie, Moskva 2023 [В. Мединский, А. Чубарьян, Всеобщая история 1945 – начало ХХI века, Просвещение, Москва 2023].
Neverova, Tatjana, Specifika organizacii prostranstva v knige «Chertova jama» romana V.P. Astaf'eva «Prokljaty i ubity». «Kul'tura i tekst» 2022, № 4. [Т. Неверова, Специфика организации пространства в книге «Чертова яма» романа В.П. Астафьева «Прокляты и убиты». «Культура и текст» 2022, № 4].
Nikonov, Vjacheslav, Devjatov, Sergei, Istorija Rossii. 1914 g. — nachalo XXI v.: uchebnik dlja 10–11 klassov obshheobrazovatel'nyh organizacij. Bazovyj i uglubljonnyj urovni: v 2 ch., «Russkoe slovo», Moskva 2022. [Никонов В., Девятов С., История России. 1914 г. — начало ХХI в.: учебник для 10–11 классов общеобразовательных организаций. Базовый и углублённый уровни: в 2 ч., «Русское слово», Москва 2022].
Pchelov, Evgenij, Lukin, Pavel, Istorija Rossii s drevnejshih vremjon do nachala XVI veka: uchebnik dlja 6 klassa obshheobrazovatel'nyh organizacij, «Russkoe slovo», Moskva 2022 [Е.В. Пчелов, П.В. Лукин, История России с древнейших времён до начала XVI века: учебник для 6 класса общеобразовательных организаций, «Русское слово», Москва 2022]]
Pchelov Evgenij, Lukin Pavel, Istorija Rossii. XVI–XVII veka. 7 klass, «Russkoe slovo», Moskva 2022. [Е.В. Пчелов, П.В. Лукин, История России. XVI–XVII века. 7 класс, «Русское слово», Москва 2022].
Przebinda, Grzegorz, Ostatnia wojna Putina. Rozprawa filologa z Rosją, Znak, Kraków 2023
Samygin, Sergej, Tumajkin, Il'ja. Edinyj uchebnik istorii kak jelement sistemy nacional'noj identichnosti, «Gosudarstvennoe i municipal'noe upravlenie. Uchenye zapiski» 2014, № 4 [С. Самыгин, И. Тумайкин, Единый учебник истории как элемент системы национальной идентичности, «Государственное и муниципальное управление. Ученые записки» 2014, № 4. ].
Sergej Ivanov predlozhil objektivno ocenivat' istoriju, Lenta.ru, 27. 02. 2013 [Сергей Иванов предложил объективно оценивать историю, https://lenta.ru/news/2013/02/27/rio/].
Solov'jov, Kirill, Shevyrjov, Aleksandr, Istorija Rossii. 1801–1914. 9 klass, «Russkoe slovo», Moskva 2022. [Соловьёв К., А. Шевырёв, История России. 1801–1914. 9 класс, «Русское слово», Москва 2022].
Wawrzyńczak, Aleksander, Podkarpacie 1944 oczami sowieckiego szeregowca. O prozie wojennej i wspomnieniowej Wiktora Astafiewa, „Studia Pigoniana”, MMXXIII, Krosno 2023
Vladimir Putin podpisal ukaz o prazdnovanii 100-letija so Dnja rozhdenija Astaf'eva [Владимир Путин подписал указ о праздновании 100-летия со Дня рождения Астафьева, https://kras.mk.ru/social/2023/03/24/vladimir-putin-podpisal-ukaz-o-prazdnovanii-100letiya-so-dnya-rozhdeniya-astafeva.html].
Volobuev, Oleg, Karpachev, Sergej, Klokov, Valerij, Istorija Rossii nachalo HH – nachalo HHI veka. 10 klass, Prosveshhenie/Drofa, Moskva 2021. [Волобуев О., Карпачев С., Клоков В., История России начало ХХ – начало ХХI века. 10 класс, Просвещение/Дрофа, Москва 2021].
Zaharov, Viktor, Pchelov Evgenij, Istorija Rossii. XVIII vek. 8 klass, «Russkoe slovo», Moskva 2022. [В. Захаров, Е. Пчелов, История России. XVIII век 8 класс, «Русское слово», Москва 2022].
Zajavlenie KGI ob obshhenacional'nom uchebnike istorii, 28 marta 2013. [Заявление КГИ об общенациональном учебнике истории, 28 марта 2013. https://graniru.org/Society/History/m.213100.html#kgi].
Pobierz

Opublikowane : 2024-04-19


WawrzyńczakA. (2024). Wielka Wojna Ojczyźniana w rosyjskim podręczniku historii a Przeklęci i zabici Wiktora Astafiewa. Przegląd Rusycystyczny, (2 (186), 41-61. https://doi.org/10.31261/pr.17195

Aleksander Wawrzyńczak  aleksander.wawrzynczak@uj.edu.pl
Uniwersytet Jagielloński  Polska
https://orcid.org/0000-0002-7817-2107

Dr hab., adiunkt w Katedrze Kultury Słowian Wschodnich Instytutu Filologii Wschodniosłowiańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Historyk literatury rosyjskiej. Autor monografii: Naród i państwo w twórczości pisarzy rosyjskich nurtu „wiejskiego” (Kraków, 2005), Imperialista, technokrata, mistyk. Twórczość literacka i publicystyczna Aleksandra Prochanowa (Kraków, 2014), a także artykułów poświęconych literaturze rosyjskiej XX i XXI wieku.






Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.

Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.

1. Licencja

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.

2. Oświadczenie Autora

Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.

Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.

UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).

3. Prawa użytkownika

Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.

4. Współautorstwo

Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.

Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).