Władimir Anatoljewicz Djakow (1919–1995) — badacz polskiej syberyjskiej zsyłki XIX wieku
Abstrakt
Publikacje Władimira Anatoljewicza Djakowa dotyczące dziejów polskiej syberyjskiej zsyłki posiadają nieprzemijająca wartość. Należał on do tych historyków rosyjskich, którzy znali najlepiej źródła dotyczące spraw polskich, a przechowywane w centralnych i syberyjskich archiwach. W największym stopniu przyczynił się do poszerzenia naszej wiedzy na temat zsyłki poprzez wykorzystanie bogatej dokumentacji przechowywanej w Państwowym Wojenno- Historycznym Archiwum w Moskwie (RGWIA), do którego polscy badacze praktycznie nie mieli dostępu do czasu zmian ustrojowych w ZSRR. Władimir Djakow podejmował różne zagadnienia związane z polską zsyłką XIX wieku, ale w największym stopniu interesowała go skala wkładu Polaków w rozwój cywilizacyjny Syberii. Starał się również nakreślać kierunki badań. Niektóre z jego propozycji, w mniejszym lub szerszym zakresie, zostały podjęte przez polskich historyków. Inne czekają na zmianę sytuacji politycznej.
Słowa kluczowe
Władimir Anatoljewicz Djakow; syberyjska zsyłka; Polska XIX wiek; historiografia
Bibliografia
Bogolyubov, Aleksandr. “Sudby polyakov na Severnom Kavkaze v XIX veke.“ Polyaki v Rossii: vekhi v istorii. Red. Selitskiy, Aleksandr. Krasnodar: Kubanskiy gosudarstvennyy universitet, 2008. 135-217 [Боголюбов, Александр. “Судбы поляков на Северном Кавказе в XIX веке.“ Поляки в России: вехи в истории. Ред. Селицкий, Александр. Краснодар: Кубанский государственный университет, 2008. 135-217].
Caban, Wiesław. Z Orenburga do Paryża. Bronisław Zaleski 1820-1880. Kielce: Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej, 2006.
Chetverikov, Cergey. Orenburgskaya politicheskaya ssylka v 1820 -kh – 1870 –kh. Orenburg 2018. [Четвериков, Cергей. Оренбургская политическая ссылка в 1820 -х – 1870 -х , Оренбург 2018]. https://docs.yandex.ru/docs/view?tm=1710589482&tld=ru&lang=ru&name=Chetverikov_SA-avtoref.pdf&text=%D1%87%D0%B5%D1%82%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%B2%20%D1%81.%20%D0%B0.%20%D0%BE%D1%80%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F&url=https%3A%2F%2Fold.chuvsu.ru%2Fimages%2Fstories%2Fdissovety%2F212.301.05%2FChSA%
Djakow, Włodzimierz i Nagajew, Aleksiej. Partyzantka Zaliwskiego i jej pogłosy (1832 – 1835),Transl. Kotowska, Maria. Warszawa: PWN, 1979.
Djakow, Włodzimierz. “Piotr Wysocki na syberyjskiej katordze (1835-1856).“ Przegląd Humanistyczny 1988, no 8/9. 29-44.
Djakow, Włodzimierz. “Polacy na Syberii – do 1918 roku. Stan badań i perspektywy.“ Przegląd Wschodni 1992/1993. t. 2, z. 4(8). 829-840.
Djakow, Włodzimierz. “Polonica w Państwowym Archiwum Obwodu Orenburskiego (do 1862 r.).“ Przegląd Wschodni 1994. t. 3. z. 2(10). 233-250.
Djakow, Włodzimierz. “Polscy zesłańcy w Syberii Zachodniej i Północnym Kazachstanie (1830-1862).“ Polacy w Kazachstanie: Historia i współczesność. Red. Ciesielski, Sławomir i Kuczyński, Antoni. Wrocław 1996. 45-68.
Djakow, Włodzimierz. “Słowianofilstwo i chrześcijański socjalizm w poglądach ks. Piotra Ściegiennego.“ Ksiądz Piotr Ściegienny. Epoka-dzieło-pokłosie. Red. Caban Wiesław. Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe,1996. 103-123.
Djakow, Włodzimierz. “Udział Polaków w badaniach i zagospodarowaniu Syberii.“ Przegląd Historyczny 1974. t. 65. z. 4. 625-648.
Djakow, Włodzimierz. Piotr Ściegienny i jego spuścizna. Transl. Skowronek, Jerzy. PWN Warszawa 1972.
Djakow, Włodzimierz. Piotr Ściegienny, ksiądz rewolucjonista. Transl. Borkowicz Leonard. Książka i Wiedza, Warszawa 1974.
Djakow, Włodzimierz. Polscy Przyjaciele Tarasa Szewczenki, Transl. Międrzecka, Ernestyna. Książka i Wiedza, Warszawa 1964.
D'yakov, Vasiliy. “Petr Vysotskiy na sibirskoy katorge.“ Ssyl'n·yye revolyutsionery v Sibiri (XIX v. – fevral' 1917 g.). Irkutsk: [b. i.], 1979. 3-30 [Дьяков, Василий. “Петр Высоцкий на сибирской каторге.“ Ссыльные революционеры в Сибири (XIX в. – февраль 1917 г.). Иркутск: [б. и.], 1979. 3-30].
D'yakov, Vasiliy. “Pol'sko-russko-ukrainskiy kruzhok politicheskikh ssyl'nykh v orskoy kreposti v 1847-1850 gg.“ Slavyanskaya istorografiya i arkheografiya. Moskva 1969. 231-253 [Дьяков, Василий. “Польско-русско-украинский кружок политических ссыльных в орской крепости в 1847-1850 гг.“ Славянская исторография и археография. Москва 1969. 231-253].
D'yakov, Vasiliy. Deyateli russkogo i pol'skogo osvoboditel'nogo dvizheniya v tsarskoy armii 1856 – 1865 godov. (Biobliograficheskiy slovar'). Moskva: Nauka 1967 [Дьяков, Василий. Деятели русского и польского освободительного движения в царской армии 1856 – 1865 годов. (Биоблиографический словарь). Москва: Наука 1967].
D'yakov, Vasiliy. Kak ya stal istorikom-polonistom. [Дьяков, Василий. Как я стал историком-полонистом.] https://slav.jes.su/s0869544x0006215-9-1/
D'yakov, Vasiliy. Revolyutsionnaya deyatel'nost' i mirovozzreniye Petra Stsegennogo (1801 – 1890 gg). Moskva: Nauka, 1972. [Дьяков, Василий. Революционная деятельность и мировоззрение Петра Сцегенного (1801 – 1890 гг). Москва: Наука, 1972].
D'yakov, Vasiliy. Revolyutsionnoye dvizheniye v russkoy armii i yego vzaimosvyazi s pol'skim osvoboditel'nym dvizheniyem, 1856 – 1865 gg. (maszynopis rozprawy doktorskiej). Moskva 1966 [Дьяков, Василий. Революционное движение в русской армии и его взаимосвязи с польским освободительным движением, 1856 – 1865 гг. (maszynopis rozprawy doktorskiej). Москва 1966].
D'yakov, Vasiliy. Sigizmund Serakovskiy. Moskva: Sotsekgiz, 1959 [Дьяков, Василий. Сигизмунд Сераковский. Москва: Соцэкгиз, 1959].
Gorizontov, Leonid. D'yakov Vladimir Anatol'yevich (1919 – 1995). Moskva: Institut Slavyanovedeniya i balkanistiki RAN, 1996 [Горизонтов, Леонид. Дьяков Владимир Анатольевич (1919 – 1995). Москва: Институт Славяноведения и балканистики РАН, 1996].
Janik, Michał. Dzieje Polaków na Syberji. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza, 1928.
Jewsiewicki, Władysław. Na syberyjskim zesłaniu. Warszawa: PWN, 1959.
Jędrychowska, Barbara. Polscy zesłańcy na Syberii 1830-1883. Działalność pedagogiczna, oświatowa i kulturalna. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2000.
Kieniewicz, Stefan. “Nasz współpracownik z Instytutu Słowianoznawstwa.“ Twórczość 1981. No 10: 157-159.
Lekarze polscy na Syberii od XVIII do XX wieku. Red. Supady, Jerzy. Łódź, [b.w.] 2008.
Marks Maksymilian. Zapiski starca, Głuszkowski, Piotr i Jaskólski, Adam i Leończyk, Sergiusz. Transl. pod kierunkiem Jaskólski, Adam. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2021.
Milewska-Młynik, Anna. Seweryn Gross wśród badaczy kazachskiego prawa zwyczajowego. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 2012.
Mulina, Swietłana. Migranci wbrew swej woli. Adaptacja zesłanych powstańców styczniowych na Syberii Zachodniej. Red. Caban, Wiesław. Transl. Głuszkowska, Marta i Głuszkowski, Michał. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2017.
Nagayev, Aleksey. Omskoye delo. Krasnoyarsk: Izdatelstvo Krasnoyarskogo universiteta, 1991 [Нагаев, Алексей. Омское дело. Красноярск: Издателство Красноярского университета, 1991].
Nemirovskiy, Leopol'd. Puteshestviye po Vostochnoy Sibiri, risunki, akvareli, litografii. Irkutsk: Artizdat, 2010 [Немировский, Леопольд. Путешествие по Восточной Сибири, рисунки, акварели, литографии. Иркутск: Артиздат, 2010].
Niebelski, Eugeniusz, “Irkucka gazeta «Sybir» o Polakach zesłańcach 1883 roku.“ Syberia infernalna - mity i oblicza rzeczywistości, Cwenk, Małgorzata. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2014. 41-48.
Nowiński, Franciszek. “Uczestnicy spisku księdza Piotra Ściegiennego na zesłaniu we Wschodniej Syberii.“ Ksiądz Piotr Ściegienny. Epoka-dzieło-pokłosie. Red. Caban, Wiesław. Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe, 1996. 197-224.
Ostrovskiy Leonid. Polyaki v Zapadnoy Sibiri v kontse XIX – pervoy chetverti XX veka. Novosibirsk: NGASU (Sibstrin), 2016 [Островский Леонид. Поляки в Западной Сибири в конце XIX – первой четверти XX века. Новосибирск: НГАСУ (Сибстрин), 2016].
Polacy w nauce i kulturze Tomska oraz Syberii Zachodniej. Red. Kuczyński Antoni i Marczyk Mirosław, Wrocław: Wydawnictwo Katedry Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Wrocławskiego, 2008.
Polacy w nauce, gospodarce i administracji na Syberii w XIX i na początku XX wieku. Red. Kuczyński, Antoni. Wrocław: Wydawnictwo Silesia Dolnośląskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego, 2007.
Serczyk Jerzy. “Rosyjskie «Boże igrzysko».” Gazeta Wyborcza (dodatek) 1995. no 87. 12 kwietnia. 6.
Śliwowscy, Wiktoria i René. Rosja nasza miłość. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 2012.
Śliwowska, Wiktoria. “Ściegieńszczycy na zesłaniu.“ Ksiądz Piotr Ściegienny. Epoka-dzieło-pokłosie. Red. Caban, Wiesław. Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe, 1996. 177- 196.
Śliwowska, Wiktoria. In memoriam. Włodzimierz Anatoljewicz Djakow 1919 – 1995. „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” 1997. t. 32. 255-257.
Trynkowski, Jan. “Leopold Niemirowski — znany i nieznany. Leopolda Niemirowskiego rysunki, akwarele, litografie. Podróż po Syberii Wschodniej. Putešestvie po Vostočnoj Sibiri. Leopolda Nemirovskogo risunki, akvareli, litografii. Irkutsk 2010, ss 147“. Wrocławskie Studia Wschodnie 2011. t. 15. 177-185.
Trynkowski, Jan. “Niektóre szczegóły i aspekty pobytu księdza Piotra Ściegiennego i jego towarzyszy na zesłaniu we Wschodniej Syberii“. Ksiądz Piotr Ściegienny. Epoka-dzieło-pokłosie. Red. Caban, Wiesław. Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe, 1996. 225-234.
Tsifanova, Irina. Pol'skiye pereselentsy na Severnom Kavkaze v XIX veke: Osobennosti protsessa adaptatsii. Stavropol' 2005. [Цифанова, Ирина. Польские переселенцы на Северном Кавказе в XIX веке: Особенности процесса адаптации. Ставрополь 2005]. https://www.dissercat.com/content/polskie-pereselentsy-na-severnom-kavkaze-v-xix-veke-osobennosti-protsessa-adaptatsii
Wójcik, Zbigniew. Aleksander Czekanowski: szkice o ludziach, nauce i przyrodzie na Syberii. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1982.
Wójcik, Zbigniew. Jan Czerski: Polski badacz Syberii. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1986.
Wójcik, Zbigniew. Karol Bohdanowicz. Szkic portretu badacza Azji. Warszawa: Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, 1997.
Notka o autorze:
Wiesław Caban – prof. dr hab., dyscyplina: historia. Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Instytut Historii, emeritus. Zainteresowania naukowe: historia Polski w XIX w., dzieje Polaków w Imperium Rosyjskim w XIX w. Opublikował m.in.: Syberyjska korespondencja zesłańców postyczniowych (1864–1866). „Po drodze życia wstąpić przed śmiercią do Polski”, wyb., oprac. i wstęp W. Caban i S.A. Mulina, Kielce, 2018; Polak czy Rosjanin. Wpływ służby Polaków w carskim korpusie oficerskim w XIX w. na świadomość narodową, „Przegląd Historyczny”, T. CXII, 2021, z. 3, s. 603–618; Czy całkowicie dobrowolnie? Okoliczności wstępowania Polaków do carskiego korpusu oficerskiego od konfederacji barskiej do powstania listopadowego, „Studia z dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej”, t. LVII, z. 1 (2022), s. 9–33; Ссылка поляков в Сибирь в XIX веке. Обзор польских и российских / советских публикаций, w: Поляки в Сибири в конце XIX – первой четверти XX века. Историографические традиции, новые направления и перспективы исследований, С-Петербург 2021, s. 33–70.
Uniwersytet Jana Kazimierza Polska
https://orcid.org/0000-0002-3695-8259
Wiesław Caban – prof. dr hab., dyscyplina: historia. Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Instytut Historii, emeritus. Zainteresowania naukowe: historia Polski w XIX w., dzieje Polaków w Imperium Rosyjskim w XIX w. Opublikował m.in.: Syberyjska korespondencja zesłańców postyczniowych (1864–1866). „Po drodze życia wstąpić przed śmiercią do Polski”, wyb., oprac. i wstęp W. Caban i S.A. Mulina, Kielce, 2018; Polak czy Rosjanin. Wpływ służby Polaków w carskim korpusie oficerskim w XIX w. na świadomość narodową, „Przegląd Historyczny”, T. CXII, 2021, z. 3, s. 603–618; Czy całkowicie dobrowolnie? Okoliczności wstępowania Polaków do carskiego korpusu oficerskiego od konfederacji barskiej do powstania listopadowego, „Studia z dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej”, t. LVII, z. 1 (2022), s. 9–33; Ссылка поляков в Сибирь в XIX веке. Обзор польских и российских / советских публикаций, w: Поляки в Сибири в конце XIX – первой четверти XX века. Историографические традиции, новые направления и перспективы исследований, С-Петербург 2021, s. 33–70.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
