Pierwiastki transgresyjne w prozie Ludmiły Ulickiej na przykładzie opowiadań "Подружки", "Алиса покупает смерть" i "Иностранка" z cyklu "Тело души"
Abstrakt
Pierwiastki transgresyjne w prozie Ludmiły Ulickiej na przykładzie opowiadań Подружки, Алиса покупает смерть i Иностранка z cyklu Тело души
Koncept duszy i ciała, zakładający świętość ostatniego również w jego aspekcie erotycznym i fizjologicznym burzy dotychczasowe wyobrażenia o dualistycznym charakterze ludzkiego „ja”. Ukonkretniający się w ciele byt idealny, zdaniem Ulickiej, nadaje ostatniemu status tego, co niezbędne i stałe w odwiecznym kręgu życia i śmierci, czyniąc go pierwiastkiem miłości i dobra. Stąd cielesność, ziemskość i śmiertelność stanowią egzystencjalną jedność w „tańcu istnienia” predystynowanych ku temu bohaterek. Owych, jak postaramy się wykazać „ciał duszy”, żywych i martwych, których cielesna, transgresyjna „duchowość” będzie stanowi zasadniczy obiekt i cel analizy w niniejszym opracowaniu, uwzględniającej właściwe rosyjskiej postmodernistce strategie kobiecości i typowe elementy poetyki.
Jak staramy się wykazać, natura „świętości” kobiety w tekstach autorki Медеи и ее детей paradoksalnie jednoczy w sobie sacrum i profanum. Wyższe to to , co budzi przerażenie, uznanie i adorację, to zakaz implikujący transgresywne erotyczne uniesienia, nieustanny wyuzdany taniec życia i śmierci, skrywający na dnie wszelką obawę i strach, zrodzone ze świadomości własnej śmiertelności = nieciągłości. Stąd żądza jej pokonania osnuta na gwałceniu wszelkich praw, na pokonaniu wstydu, na uzewnętrznieniu słabości, choroby, niedoskonałości, zezwierzęcenia, seksualności i fizjologizmu, które w obfitości odnajdujemy na kartach opowiadań Ludmiły Ulickiej.
Słowa kluczowe
transgresja, sacrum, profanum, erotyka, śmierć.
Bibliografia
2. G. Bataille, Łzy Erosa, Słowo/ obraz/ terytoria, Gdańsk 2009, s. 82.
3. M. Heidegger, Powiedzenie Nietzschego „Bóg umarł”, w: tegoż, Drogi lasu, tłum. J. Gierasimiuk, Fundacja Alethea, Warszawa 1997, s. 177.
4. R. Ingarden, Książeczka o człowieku, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1987, s. 25.
5. А. Козенко, «Чувства усталости я не боюсь». Интервью писательницы Людмилы Улицкой, Интернет-сайт. «Meduza» (28.04.2024).
6. M. Lipowicz, Od transcendencji człowieka do transcendencji człowieczeństwa. Próba filozoficzno-socjologicznej konceptualizacji transhumanizmu, „Ethos” 2015, nr 3, s. 63–64.
7. Н. Ломыкина, интервью с Людмилой Улицкой, «Близость к смерти – хорошее испытание». Людмила Улицкая о новой книге, женской дружбе и отношениях с возрастом: www.forbes.ru (30.04.2024).
8. M. Sikora, Oblicza transgresji w myśli Geprgesʼa Batailleʼa, „Pisma Humanistyczne”2013, nr 11, s. 111.
9. G. Simmel, Konflikt nowoczesnej kultury, w: Filozofia kultury. Wybór esejów, red. R. Mitoraj, tłum. W. Kunicki, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2007, s. 53.
10. W. Szewczyk, Transgresja – czy człowiek potrafi siebie przekraczać?, „Teologia i Moralność” 2014, nr 2 (16), s. 159. Т. Шабо, Трансгрессия в романе Улицкой „Лестница Якова”, „Literatüra” 2019, vol. 61(2), s. 84–96.
11. «От перемены в мозгах зависят перемены в обществе». Людмила Улицкая — о вере, борьбе с памятью и возвращении в Россию — Новая газета (novayagazeta.ru) (27.04. 2024).
12. Л.Улицкая, О теле души. Новые рассказы, Издательство АСТ, Москва 2020, s. 9.
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Polska
https://orcid.org/0000-0002-7035-9997
Dr hab., profesor Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Zainteresowania naukowe dotyczą głównie rosyjskiej literatury współczesnej i najnowszej, zakres badań odnosi się do problematyki historycznoliterackiej oraz kulturowej dzieł tworzonych w Rosji po roku 1945. Zasadniczą część dorobku naukowego stanowią prace poświęcone poetyce i estetyce rosyjskiej poezji łagrowej (Vadima Delaunay, Iriny Ratuszyńskiej, Natalii Gorbaniewskiej i in.), wizerunkowi Rosji w poezji i eseistyce Josifa Brodskiego, koncepcji utopii i antyutopii w prozie Ludmiły Pietruszewskiej, tożsamości kobiety w twórczości Ludmiły Ulickiej.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
