Elementy nowomowy w wypowiedziach Władimira Putina o konflikcie na Ukrainie: etykietki
Abstrakt
Artykuł poświęcony jest elementom nowomowy obecnym w wypowiedziach Władimira Putina. Materiał do analizy stanowiły wystąpienia Prezydenta Federacji Rosyjskiej poświęcone konfliktowi na Ukrainie na początku jego dwóch faz – wojny hybrydowej (2014) i wojny konwencjonalnej (2022). Celem artykułu jest identyfikacja i opisanie roli słów etykietek, które stanowią jeden z najważniejszych elementów współczesnej nowomowy władz rosyjskich. W artykule scharakteryzowano toposy, na których opierają się stosowane przez Putina wartościujące nominacje wroga, wpisujące się w opozycję „swój – obcy”. Badanie słów etykietek w tekstach przeprowadzono metodą analizy treści oraz analizy leksykalno-semantycznej. Wyniki opracowania pokazują, że w porównaniu z wystąpieniami Putina z początku konfliktu w Donbasie (2014 r.), w przemówieniu z 2022 roku doszło do rozszerzenia kategorii wroga, która zaczęła obejmować poza stroną ukraińską także władze USA, Europy Zachodniej oraz przeciwników wewnętrznych.
Słowa kluczowe
nowomowa, konflikt na Ukrainie, etykietki, język polityki
Bibliografia
Bralczyk, Jerzy. O języku propagandy i polityki. Warszawa: Trio, 2007.
Bulanin, Dmitriy (ed.). Novyye slova i znacheniya. Slovar'-spravochnik po materialam pressy i literatury 90-kh godov XX veka, vol. 2. Sankt-Peterburg: RAN, 2014 [Буланин, Дмитрий, ред. Новые слова и значения. Словарь-справочник по материалам прессы и литературы 90-х годов XX века, т. 2. Санкт-Петербург: РАН, 2014].
Bulgakova, Yelena. “Slovesnyye yarlyki kak leksiko-semanticheskoye i lingvoekologicheskoye ponyatiye.” Mir russkogo slova 2012, no. 2: 42–47 [Булгакова, Елена. “Словесные ярлыки как лексико-семантическое и лингвоэкологическое понятие.” Мир русского слова 2012, №2: 42–47].
Generalova, Yelena. “’Likhiye devyanostyye’ i ‘tuchnyye nulevyye’: Obraz vremeni v sovremennom russkom yazyke.” Dukhovnost' i mental'nost': Ekologiya yazyka i kul'tury na rubezhe XX—XXI vekov. Sbornik statey po materialam Mezhdunarodnoy nauchno-prakticheskoy konferentsii, posvyashchënnoy pedagogicheskoy i i nauchnoy deyatel'nosti prof. Galiny Vasil'yevny zvëzdovoy i priurochennoy k yeyë yubileyu. Zaytseva, Inna (ed.). Lipetsk: Lipetskiy gosudarstvennyy pedagogicheskiy universitet Imeni P.P. Semënova-Tyan-Shanskogo, 2017: 166–173 [Генералова, Елена. “’Лихие девяностые’ и ‘тучные нулевые’: Образ времени в современном русском языке.” Духовность и ментальность: Экология языка и культуры на рубеже XX—XXI веков. Сборник статей по материалам Международной научно-практической конференции, посвящённой педагогической и научной деятельности проф. Галины Васильевны Звёздовой и приуроченной к её юбилею. Зайцева, Инна (ред.). Липецк: Липецкий государственный педагогический университет имени П. П. Семёнова-Тян-Шанского, 2017: 166–173].
Głowiński, Michał. Nowomowa i ciągi dalsze. Szkice dawne i nowe. Kraków: Universitas, 2009.
Kusse, Khol'ger. Agressiya i argumentatsiya s primerami iz rossiysko-ukrainskogo konflikta. Vinnitsa: Izdatel'stvo FOP Kushnir Yu.V., 2019 [Куссе, Хольгер. Агрессия и аргументация с примерами из российско-украинского конфликта. Винница: Издательство ФОП Кушнир Ю.В., 2019].
Marcinko, Marcin. “Kwestia terroryzmu w konflikcie rosyjsko-czeczeńskim a prawo międzynarodowe.” Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego 2004, no. 2: 152–185.
Markowska-Marczak, Barbara. “Jacy ‘my’ i jacy ‘oni’? Analiza semantyczna nazw i etykiet.” To oni są wszystkiemu winni... Język wrogości w polskim dyskursie publicznym. Bukowska, Xymena and Markowska, Barbara (eds.). Warszawa: TRIO/Collegium Civitas, 2013: 19–53.
Nakhimova, Yelena and Natal'ya Ruzhentseva. “Funktsii yarlyka v kommunikativnom portrete politika (na materiale sovremennykh pechatnykh SMI.” Ekologiya yazyka i kommunikativnaya praktika 2019, no. 4(2): 87–98. [Нахимова, Елена, Наталья Руженцева. “Функции ярлыка в коммуникативном портрете политика (на материале современных печатных СМИ.” Экология языка и коммуникативная практика 2019, № 4(2): 87–98].
“Neonatsist”. Entsiklopedicheskiy slovar'. 22 June 2024 [“Неонацист”. Энциклопедический словарь. 22.06.2024]
Osipov, Yuriy (ed.). Bol'shaya rossiyskaya entsiklopediya v 35 tomakh, vol. 22. Moskva: Bol'shaya Rossiyskaya entsiklopediya, 2013 [Осипов, Юрий (ред.). Большая российская энциклопедия в 35 томах, т. 22. Москва: Большая Российская энциклопедия, 2013].
Ozhegov, Sergey. Tolkovyy slovar' russkogo yazyka. Moskva: Oniks, 2009 [Ожегов, Сергей. Толковый словарь русского языка. Москва: Оникс, 2009].
Pisarek, Walery. O mediach i języku. Kraków: Universitas, 2007.
Pogorelyy, Dmitriy, et al. Noveyshiy politologicheskiy slovar'. Rostov-na-Donu: Feniks, 2010. [Погорелый, Дмитрий и др. Новейший политологический словарь. Ростов-на-Дону: Феникс, 2010].
Serov, Vadim. ”Imperiya”. Entsiklopedicheskiy slovar' krylatykh slov i vyrazheniy. 22 June 2024 [Серов, Вадим. ”Империя”. Энциклопедический словарь крылатых слов и выражений. 22.06.2024]
Shvedova,Natal'ya (ed.). Tolkovyy slovar' russkogo yazyka s vklyucheniyem svedeniy o proiskhozhdenii slov. Moskva: Azbukovnik, 2007. [Шведова, Наталья (ред.). Толковый словарь русского языка с включением сведений о происхождении слов. Москва: Азбуковник, 2007].
Skwara, Marek. “O ‘miejscach’ retorycznych.” Pamiętnik Literacki 1992, no. 83: 138–155.
Sokol'skaya, Marina, et al. “Stigmatizatsiya kak sotsial'no-psikhologicheskoye yavleniye sovremennogo obshchestva.” Perspektivy nauki 2019, no. 11(122): 162–167 [Сокольская, Марина и др. . “Стигматизация как социально-психологическое явление современного общества.” Перспективы науки 2019, № 11(122): 162–167].
Tsuladze, Avtandil. Politicheskiye manipulyatsii Ili pokoreniye tolpy. Moskva: Knizhnyy dom “Universitet”, 1999: 86–87 [Цуладзе, Автандил. Политические манипуляции или покорение толпы. Москва: Книжный дом “Университет”, 1999: 86–87].
Ushakov, Dmitriy. Bol'shoy tolkovyy slovar' sovremennogo russkogo yazyka. Moskva: Alʹta-Print, 2009 [Ушаков, Дмитрий. Большой толковый словарь современного русского языка. Москва: Альта-Принт, 2009].
Yakovenko, Aleksandr (ed.). “Anti-Rossiya, ideologicheskiy proyekt Zapada.” Novyy diplomaticheskiy slovarʹ. 22 June 2024 [Яковенко, Александр (ред.). “Анти-Россия, идеологический проект Запада.” Новый дипломатический словарь. 22.06.2024]
Yefremova, Tat'yana. Sovremennyy tolkovyy slovar'russkogo yazyka v 3 tomakh, vol. 1: A–L. Moskva: Astrelʹ, 2005 [Ефремова, Татьяна. Современный толковый словарь русского языка в 3 томах, т. 1: А–Л. Москва: Астрель, 2005].
Yefremova, Tat'yana. Sovremennyy tolkovyy slovar'russkogo yazyka v 3 tomakh, vol. 2: M–P. Moskva: Astrelʹ, 2006 [Ефремова, Татьяна. Современный толковый словарь русского языка в 3 томах, т. 2: М–П. Москва: Астрель, 2006].
Yefremova, Tat'yana. Sovremennyy tolkovyy slovar'russkogo yazyka v 3 tomakh, vol. 3: R–Ya. Moskva: Astrelʹ, 2006 [Ефремова, Татьяна. Современный толковый словарь русского языка в 3 томах, т. 3: Р–Я. Москва: Астрель, 2006].
Zemskaya, Yelena. “Klishe novoyaza i tsitatsiya v yazyke postsovetskogo obshchestva.” Voprosy yazykoznaniya 1996, no. 3: 3–31 [Земская, Елена. “Клише новояза и цитация в языке постсоветского общества.” Вопросы языкознания 1996, № 3: 3–31].
Руженцева, Наталья. Дискредитирующие тактики и приемы в российском политическом дискурсе. Yekaterinburg, UGPU: 2004 [Руженцева, Наталья. Дискредитирующие тактики и приемы в российском политическом дискурсе. Екатеринбург, УГПУ, 2004].
SOURCES
Likhomanov, Petr. “Postavleno na kartu Ukrainy.” Rossiyskaya gazeta 6351, 8 April 2014: 1 [Лихоманов, Петр. “Поставлено на карту Украины.” Российская газета 6351, 8.04.2014: 1].
Putin, Vladimir. “Ob istoricheskom yedinstve russkikh i ukraintsev.” Sayt prezidenta Rossii, 12 July 2021. 22 June 2024 [Путин, Владимир. “Об историческом единстве русских и украинцев.” Сайт Президента России, 12.07.2021. 22.06.2024]
Putin, Vladimir. “Poslaniye Prezidenta RF k Federal'nomu Sobraniyu v Kremle ot 18.03.2014.” Sayt Prezidenta Rossii, 18 March 2014. 22 June 2024 [Путин, Владимир. “Послание Президента РФ к Федеральному Собранию в Кремле от 18.03.2014.” Сайт Президента России, 18.03.2014. 22.06.2024]
“Vladimir Putin prokommentiroval segodnyashniye krovavyye sobytiya v Slavyanske, gde ukrainskiye voyska nachali nastupleniye na sily samooborony Donbassa.” NTV, 24 April 2014. 20 March 2022 [“Владимир Путин прокомментировал сегодняшние кровавые события в Славянске, где украинские войска начали наступление на силы самообороны Донбасса.” NTV, 24.04.2014. 20.03.2022]
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Polska
https://orcid.org/0000-0002-7787-1491
Michał Jankowicz – adiunkt w Katedrze Językoznawstwa Rosyjskiego Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, doktor nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa, absolwent Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie (filologia rosyjska) oraz Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie (gospodarka przestrzenna). Jego zainteresowania naukowe skupione są wokół problematyki językoznawstwa rosyjskiego, w szczególności analizy języka prasy, zagadnień analizy dyskursu, perswazji i manipulacji w języku polityki i publicystyki.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
