Opublikowane: 2024-12-15

Gajto Gazdanow o Nikołaju Gogolu: dwa teksty, dwie wizje, jeden finał

GRZEGORZ MICHAŁ OJCEWICZ Logo ORCID

Abstrakt

Autor analizuje dwa artykuły Gajto Gazdanowa (1903–1971), w których podjął się on oceny życia i twórczości Nikołaja Gogola (1809–1852). Pierwszy tekst został napisany w 1929, a drugi — w 1960 roku. Dzieli je więc 31-letnia przestrzeń, która stworzyła niejedną okazję dla rosyjskiego emigranta pierwszej fali, by spojrzeć na biografię autora Martwych dusz z odmiennych perspektyw. O ile w artykule z 1929 roku Gazdanow akcentował fantastyczność sztuki słownej Gogola jako cechy wielce oryginalnej i odróżniającej go zasadniczo od pisarzy zajmujących się tematem społecznym, jak np. Victor Hugo (1802–1885), Émile Zola (1840–1902), Nikołaj Niekrasow (1821–1878) czy Iwan Turgieniew (1818–1883), o tyle w eseju z 1960 roku twórca Nocnych dróg wyeksponował egzystencjalne podejście w interpretacji dzieł Gogola i podkreślił występowanie wielu istotnych sprzeczności w nim samym jako człowieku oraz w jego dziełach, w których w ostatnim okresie życia do głosu dochodziła dydaktyka i nastawienie prorockie, uwidocznione szczególnie w Wybranych fragmentach korespondencji z przyjaciółmi (1847). Gazdanow zanegował wtedy sens i wartość tego typu pouczająco-mentorskich praktyk Gogola, ale sam u schyłku twórczości również zaczął pisać utwory, w których pojawiło się edukacyjno-naprawcze przesłanie literatury. Badacz zaznacza, że egzystencjalny punkt widzenia Gazdanowa na postać Gogola łączy go bardzo z Wasilijem Rozanowem (1856–1919) i Lwem Szestowem (1866–1938), co z jednej strony odczuwalnie osłabia oryginalność koncepcji autora Widma Aleksandra Wolfa, lecz z drugiej wpisuje na trwałe jego pogląd w najlepszą rosyjską tradycję egzystencjalnego podejścia do sztuki słownej.

Pobierz pliki

Zasady cytowania

OJCEWICZ, G. M. (2024). Gajto Gazdanow o Nikołaju Gogolu: dwa teksty, dwie wizje, jeden finał. Przegląd Rusycystyczny, (4 (188), 60–89. https://doi.org/10.31261/pr.18005

Cited by / Share

Nr 4 (188) (2024)
Opublikowane: 2024-12-19


ISSN: 0137-298X
Ikona DOI 10.31261/pr

Wydawca
Polskie Towarzystwo Rusycystyczne oraz Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego

Ta strona używa pliki cookie dla prawidłowego działania, aby korzystać w pełni z portalu należy zaakceptować pliki cookie.