Spalić wszechświat. Wczesna publicystyka Andrieja Płatonowa
Abstrakt
Tekst analizuje wczesną publicystykę („okres woroneski” 1919–1926) rosyjskiego pisarza Andrieja Płatonowa (1899–1951). Zawiera ona utopię filozoficzną i społeczną o maksymalistycznym charakterze, zgodnie z którą nowa radziecka era doprowadzi ludzkość do absolutnej pełni i nieśmiertelności. Głosi też konieczność przekształcenia całego bytu oraz człowieka, wzywa do zniszczenia wszechświata i dokonania ludobójstwa. Twierdzę, że kluczowym słowem używanym przez Płatonowa jest „ogień” i śledzę jego wewnętrzną logikę. Próbuję pokazać, że utopia jest ontologicznie autodestrukcyjna, a Płatonow będzie musiał zmagać się z jej konsekwencjami w swoich późniejszych utworach.
Słowa kluczowe
Andriej Płatonow; literatura rosyjska; rewolucja; utopia; ogień
Bibliografia
Aleynikov, Oleg. “Stat'i A. Platonova v zadonskoy gazete «Svobodnyy pakhar'».” „Strana filosofov” Andreya Platonova: problemy tvorchestva. Tom 6. Korniyenko, Natal'ya (Ed.). Moskva: IMLI im. A.M. Gor'kogo RAN, 2005: 473–482 [Алейников, Олег. “Статьи А. Платонова в задонской газете «Свободный пахарь»”, «Страна философов» Андрея Платонова: проблемы творчества. Том 6. Корниенко, Наталья (Ред.). Москва: ИМЛИ им. А.М. Горького РАН, 2005: 473–482].
Antonova, Yelena. Voronezhskiy period zhizni i tvorchestva A.P. Platonova: biografiya, tekstologiya, poetika. Moskva: IMLI im. A.M. Gor'kogo RAN, 2016 [Антонова, Елена. Воронежский период жизни и творчества А.П. Платонова: биография, текстология, поэтика. Москва: ИМЛИ им. А.М. Горького РАН, 2016].
Applebaum, Anna. Czerwony głód. Transl. Gadomska, Barbara, Gadomska, Wanda. Warszawa: Agora, 2018.
Babel, Izaak. Utwory wybrane. Transl. Binom, Mieczysław. et al. Warszawa: Czytelnik, 1974.
Chalmayev, Viktor. Andrey Platonov: K sokrovennomu cheloveku. Moskva: Sovetskiy pisatel', 1989 [Чалмаев, Виктор. Андрей Платонов: К сокровенному человеку. Москва: Советский писатель, 1989].
Derrida, Jacques. O apokalipsie. Transl. Boruszkowska, Iwona, Wojtasik, Krzysztof. Kraków: Wydawnictwo Eperons-Ostrogi, 2024.
Fiodorow, Nikołaj. Filozofia wspólnego czynu. Transl. Wodziński, Cezary, Milczarek, Michał. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2012.
Geller, Mikhail. Andrey Platonov v poiskakh schast'ya. Paris: YMCA-PRESS, 1982 [Геллер, Михаил. Андрей Платонов в поисках счастья. Paris: YMCA-PRESS, 1982].
Günther, Hans. Revolution und Melancholie: Andrej Platonovs Prosa der 1920er Jahre. Berlin: Frank & Timme, 2020.
Kulikova, Yelena. Interpretatsiya tvorchestva Andreya Platonova v sovremennom angloyazychnom literaturovedenii. Moskva: Moskovskiy gosudarstvennyy universitetpechati imeni Ivana Fedorova, 2013 [Куликова, Елена. Интерпретация творчества Андрея Платонова в современном англоязычном литературоведении. Москва: Московский государственный университет печати имени Ивана Федорова, 2013].
Madej-Cetnarowska, Monika. Myśl Nikołaja Fiodorowa w literaturze dziewiętnastego i dwudziestego wieku. Nowy Sącz: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, 2013.
Makarkin, Aleksey. “Andrey Platonov i yego sovremenniki v revolyutsii i posle neye. Ot radikalizma k umerennosti.” Razmyshlyaya o Platonove. Nikol'skiy, Sergey (Ed.). Moskva: GOLOS, 2019: 135–154 [Макаркин, Алексей. “Андрей Платонов и его современники в революции и после нее. От радикализма к умеренности”. Размышляя о Платонове. Никольский, Сергей (Ред.). Москва: ГОЛОС, 2019: 135–154].
Meyerson, Ol'ga. Apokalipsis v bytu. Poetika neostraneniya u Andreya Platonova. Moskva: GRANAT, 2016 [Меерсон, Ольга. Апокалипсис в быту. Поэтика неостранения у Андрея Платонова. Москва: ГРАНАТ, 2016].
Milczarek, Michał. “Utopie nieśmiertelności. Nikołaj Fiodorow i Wasilij Rozanow.” Przegląd Rusycystyczny, no. 3 (171), 2020: 142–156.
Nietzsche, Friedrich. Tak mówił Zaratustra. Transl. Sowinski, Grzegorz. Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa, 2005.
Nonaka, Susumu. Sokrovennyye tropy: poetika stilya Andreya Platonova. Belgrad: Logos, 2019 [Нонака, Сусуму. Сокровенные тропы: поэтика стиля Андрея Платонова. Белград: Логос, 2019].
Ochniak, Magdalena. Słowa-klucze w prozie Andrieja Płatonowa (aspekt interpretacyjny i translatologiczny). Kraków: Collegium Columbinum, 2013.
Pietrzycka-Bohosiewicz, Krystyna. “«Opętani ideą». Motywy filozofii «wspólnego czynu» Mikołaja Fiodorowa w prozie Andrzeja Płatonowa.” Roczniki Humanistyczne, vol. XXXV, no. 7, Lublin 1987: 103–119.
Platonov, Andrey. Sochineniya. Nauchnoye izdaniye. Tom I. Kniga 1–2. Moskva: IMLI im. A.M. Gor'kogo RAN, 2004 [Платонов, Андрей. Сочинения. Научное издание. Tом I. Kнига 1–2. Москва: ИМЛИ им. А.М. Горького РАН, 2004].
Platonov, Andrey. Zapisnyye knizhki. Materialy k biografii, Moskva: IMLI im. A.M. Gor'kogo RAN, 2006 [Платонов, Андрей. Записные книжки. Материалы к биографии. Москва: ИМЛИ им. А.М. Горького РАН, 2006].
Płatonow, Andriej. Czewengur. Transl. Maślarz, Ireneusz, Szymak-Reiferowa, Jadwiga. Białystok: Wydawnictwo Łuk, 1996.
Podoroga, Valeriy. Mimesis. Materialy po analiticheskoy antropologii literatury v dvukh tomakh. Tom 2. Chast' 1. Moskva: Kul'turnaya revolyutsiya, 2011 [Подорога, Валерий. Мимесис. Материалы по аналитической антропологии литературы в двух томах. Том 2. Часть 1. Москва: Культурная революция, 2011].
Pomorski, Adam. Duchowy proletariusz. Warszawa: OPEN, 1996.
Rozanov, Vasiliy. V mire neyasnogo i nereshennogo. Moskva: Respublika, 1995 [Розанов, Василий. В мире неясного и нерешенного. Москва: Республика, 1995].
Rozanov, Vasiliy. Vozrozhdayushchiysya Yegipet. Moskva: Respublika, 2002 [Розанов, Василий. Возрождающийся Египет. Москва: Республика, 2002].
Seifrid, Thomas. Uncertainties of Spirit. Cambridge: Cambridge University Press, 1992.
Semenova, Svetlana. Metafizika russkoy literatury. T. 2. Moskva: Izdatel'skiy dom «PoRog», 2004 [Семенова, Светлана. Метафизика русской литературы. T. 2. Москва: Издательский дом «ПоРог», 2004].
Teskey, Ayleen. Platonov and Fyodorov: the influence of Christian philosophy on a Soviet writer. Amersham: Avebury, 1982.
Varlamov, Aleksey. Andrey Platonov. Moskva: Molodaya gvardiya, 2011 [Варламов, Алексей. Андрей Платонов. Москва: Молодая гвардия, 2011].
Vasil'yev, Vladimir. Andrey Platonov. Ocherk zhizni i tvorchestva. Moskva: Sovremennik, 1982 [Васильев, Владимир. Андрей Платонов. Очерк жизни и творчества. Москва: Современник, 1982].
Yevlampiyev, Igor'. “Naslednik velikikh traditsiy. Mirovozzreniye Andreya Platonova v kontekste russkoy i zapadnoy filosofii XIX — nachala XX veka.” Andrey Platonov. Filosofskoye delo: sbornik nauchnykh statey. Varava, Vladimir, Nikol'skiy, Sergey (Eds.). Voronezh: Voronezhskiy gosudarstvennyy universitet, 2014: 124–168 [Евлампиев, Игорь. “Наследник великих традиций. Мировоззрение Андрея Платонова в контексте русской и западной философии XIX — начала XX века.” Андрей Платонов. Философское дело: сборник научных статей. Варава, Владимир, Никольский, Сергей (Ред.). Воронеж: Воронежский государственный университет, 2014: 124–168].
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0001-9795-6217
MICHAŁ MILCZAREK — Dr, adiunkt w Instytucie Filologii Wschodniosłowiańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autor książek: Z martwych was wskrzesimy. Filozofia Nikołaja Fiodorowa (Kraków 2013); Drzewo życia. Fenomen Wasilija Rozanowa (Kraków 2016); Donikąd. Podróże na skraj Rosji (Wołowiec 2019 i 2022), za którą otrzymał nagrodę Krakowskiej Książki Miesiąca, nominację do Nagrody Literackiej Gdynia w kategorii esej, nominację do Nagrody im. Macieja Kuczyńskiego za podróżniczy debiut roku oraz nominację w konkursie Travelery National Geographic.
Kontakt: michal.milczarek@uj.edu.pl
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
