КОНЦЕПТ «ЧЕСТЬ» В РУССКОЙ ЯЗЫКОВОЙ КАРТТНЕ МИРА
Abstrakt
Koncept ЧЕСТЬ (honor) w rosyjskim językowym obrazie świata
Artykuł poświęcony jest konceptowi ЧЕСТЬ we współczesnym języku rosyjskim. Badanie przeprowadzono w oparciu o dane leksykograficzne, tekstowe oraz eksperymentalne (badanie ankietowe). Dane tekstowe pozyskano ze współczesnych tekstów prasowych i literackich. Analiza źródeł leksykograficznych wskazuje, że pierwotne znaczenie leksemu „честь” na przestrzeni wieków uległo modyfikacji — przejście od honoru rozumianego jako cześć, uznanie («честь-почести», semantyka „zewnętrzna”) jako znaczenia dominującego w stronę honoru pojmowanego przede wszystkim jako wartości wewnętrzne człowieka («честь-совесть чья-л.»). Współczesne rozumienie pojęcia ЧECТЬ opiera się na godności, moralności, sile ducha. Potencjał semantyczny leksemu „честь” uwidacznia się w jego stałych połączeniach z innymi wyrazami. Pojęcie ЧЕСТЬ można analizować w ramach dwóch umownych scenariuszy, zrytualizowanego oraz aktywnego. Do pierwszego z nich odnoszą się znaczenia leksemu dotyczące zewnętrznych oznak honoru («честь-почести»), do drugiego zaś — honor rozumiany jako wartości moralne człowieka («честь-совесть чья-л.»). Badanie ankietowe, którego respondentami byli studenci rosyjscy, wskazuje na wagę wartości jako części składowej semantyki honoru, a także poszukiwanie wzorców honorowych postaw wśród realnych postaci — wybitnych przedstawicieli różnych dziedzin, bohaterów literackich, najbliższych.
The concept of ЧЕСТЬ (honor) in Russian linguistic worldview
The authors propose a cognitive description of Russian concept ЧЕСТЬ as it is per-ceived in the Russian worldview. The concept is based on the lexicographic resources, modern texts and a written quiz of students. Russian dictionaries record a semantic shift of the original meaning in the lexeme ЧЕСТЬ from its external aspect (‘homage’) to the internal one (‘conscience’) which took place in the XIXth century. The modern comprehension of the Russian concept ЧЕСТЬ also focuses on the inner human quali-ties such as dignity, morality and inner strength. The semantics of ЧЕСТЬ is revealed in a thesaurus description that is formed by valence bonds of the lexeme ЧЕСТЬ in dif-ferent combinations and is illustrated with examples from modern fiction and media. It is demonstrated that the concept is realized in two frames: ceremonial and actional, the first is appropriate for its external semantics (“homage”), while the second — for the in-ternal one (“conscience”), which presupposes doing one’s duty, defense of Motherland and maintenance of self-esteem. The quiz among students shows their great estimation of the inner aspect of Russian concept ЧЕСТЬ and their choice of lofty examples among real personalities and relatives as well as book and film characters.
Rosyjski Państwowy Uniwersytet Humanistyczny, Moskwa Federacja Rosyjska
UMCS Lublin Polska
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
